«Αντί ειρήνης και σταθερότητας στις θάλασσες, χάος και σύγκρουση»

Γράφει ο Δημήτριος Τσαϊλάς* 

Τον κεντρικό σχεδιασμό της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία θα μπορούσαμε να τον αναλύσουμε γενικότερα ως την επιχείρηση επαναχάραξης της τάξης ασφαλείας στη μεταψυχροπολεμική περίοδο με την αποκατάσταση των σφαιρών επιρροής της Ρωσίας στην Ευρώπη, τα σημάδια της οποίας φάνηκαν για πρώτη φορά στην ανατολή του νέου αιώνα. Η σύγκρουση στην Υπερδνειστερία στη Μολδαβία, ο πόλεμος της Γεωργίας-Αμπχαζίας, ο εμφύλιος πόλεμος στη Γεωργία, ο πόλεμος Ρωσίας-Γεωργίας και Τσετσενίας, καθώς και οι δύο πόλεμοι το 2014 και 2022 Ρωσίας-Ουκρανίας αλλά και οι δύο πόλεμοι Αρμενίων-Αμπχαζίας σε αυτή τη θαλάσσια λεκάνη, που έλαβαν χώρα σε μια σύντομη περίοδο προκαλούν τη συγκέντρωση της προσοχής στη Μαύρη Θάλασσα. Όμως το βασικό ερώτημα που τίθεται συχνά για τις στρατιωτικές επιχειρήσεις είναι: τι θέλει να πετύχει ο Βλαντιμίρ Πούτιν με τα ακραία υπολογισμένα βήματά του;

Η απάντηση πριν την εισβολή φαινόταν σχετικά εύκολη. Πρώτον, ήθελε η Ουκρανία να γίνει ένα φιλικό κράτος εντός της σφαίρας επιρροής της Ρωσίας και δεύτερον, να μην επιδιώκει την ένταξη της στο ΝΑΤΟ. Επίσης θα ήθελε η Δύση, ιδιαίτερα οι Ηνωμένες Πολιτείες, να αναγνωρίσουν το ειδικό καθεστώς της Ρωσίας και να αναγνωρίσουν την αλλαγή στο καθεστώς της Κριμαίας, η οποία θα είχε οδηγήσει στην άρση των οικονομικών κυρώσεων. Με την επίτευξη αυτών των στόχων, ήθελε επίσης να αποκαταστήσει τη θέση της Ρωσίας μεταξύ των ισχυρών του πλανήτη. Στους σχεδιασμούς του Πούτιν, ειδικά μετά την προσάρτηση της Κριμαίας, υπήρχε ο αντικειμενικός σκοπός να ενισχύσει τη θαλάσσια ισχύ της Ρωσίας. Γι’ αυτό το λόγο αύξησε την χερσαία και αεροπορική της υποστήριξη σε συνδυασμό με την ενίσχυση του στόλου της Μαύρης Θάλασσας. Απόκτησε υπεράκτιες βάσεις στη Συρία για να υποστηρίξει τον στόλο στη Μεσόγειο και βελτίωσε την ικανότητα των Στόλων Βόρειου και Ειρηνικού, Ωκεανών. Θεωρείται πλέον γεγονός ότι η Ρωσία αυξάνει σήμερα την κυριαρχία της στην Αζοφική Θάλασσα και ο λιμένας της Οδησσού είναι επίσης μέρος της σύγκρουσης καθώς θεωρείται κύριος γεωστρατηγικός στόχος ελέγχου της Μαύρης Θάλασσας.

Η Ρωσία κερδίζει γεωστρατηγικό χώρο σε ξηρά και θάλασσα επιτιθέμενη στην Ουκρανία. Νέες πόλεις με κύρια λιμάνια θα σημαίνουν και έλεγχο σε νέες θαλάσσιες περιοχές. Η Ρωσία ενισχύει ουσιαστικά την άμυνα της ναυτικής βάσης στη Σεβαστούπολη με την αμυντική της επίθεση στις περιοχές που κατοικούνται από ρωσικό πληθυσμό. Ο πλήρης έλεγχος της Αζοφικής Θάλασσας θα ενισχύσει την άμυνα του ναυστάθμου της Σεβαστούπολης και θα δώσει μια χερσαία σύνδεση με την Κριμαία. Επομένως φαίνεται, η κυριαρχία στη θάλασσα είναι αναγκαιότητα για τη Ρωσία. Ο έλεγχος της Μαριούπολης, που είναι σημαντικό λιμάνι, θα δώσει αυτή την ευκαιρία στη Ρωσία. Κάθε λιμένας που αποκτάται δημιουργεί μια νέα πρώτη γραμμή. Γίνεται λόγος για τη Ρωσία να φτάσει στην αυτόνομη εδαφική ενότητα της Υπερδνειστερίας στη Μολδαβία και αυτό θα δημιουργήσει ένα νέο μέτωπο με έδρα την Οδησσό, όπου οι ναυτικές δυνάμεις θα έρθουν στο προσκήνιο.

Έτσι διακρίνουμε ότι υπάρχει ένας έντονος ανταγωνισμός για τη μετατροπή της Μαύρης Θάλασσας σε ρωσική λίμνη με την απώθηση νατοϊκών δυνάμεων. Οι σημερινές συνθήκες το κάνουν να τονιστεί πιο έντονα αυτός ο ανταγωνισμός. Με άλλα λόγια, με τη ρωσική θαλασσοκρατορία θα αμφισβητείται το ενδεχόμενο οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ να επιτρέψουν σε πολεμικά πλοία να περάσουν από τα Στενά είτε καθιστώντας την Τουρκία συμβαλλόμενο μέρος στον πόλεμο είτε οργανώνοντας δυνάμεις του ΝΑΤΟ στη Μαύρη Θάλασσα. Η είσοδος και η έξοδος πολεμικών πλοίων στη Μαύρη Θάλασσα υπόκειται στους κανόνες και ο έλεγχός τους εκτελείται από την Τουρκία και αυτό καθιστά την Άγκυρα σημαντικό μέλος της συμμαχίας. Η Σύμβαση του Μοντρέ δίνει επίσης στην Τουρκία ευρεία ελευθερία να καθορίζει μόνη της τη φύση και την έκταση οποιασδήποτε σύγκρουσης των κρατών που περικλείονται από τη Μαύρη θάλασσα. Από την άλλη πλευρά, υπάρχει έντονος σκεπτικισμός για τη δυνατότητα ενεργοποίησης του άρθρου 5 του Βορείου Ατλαντικού Συμφώνου να επηρεάσει την εφαρμογή της Σύμβασης του Μοντρέ από την Τουρκία. Η ενιαία άμυνα των κρατών μελών ΝΑΤΟ, θα τεθεί υπό αμφισβήτηση εάν η στρατιωτική κινητικότητα της Ρωσίας πλησιάσει τα σύνορα της Ρουμανίας, της Πολωνίας και της Σλοβακίας, που είναι μέλη του ΝΑΤΟ, ενώ η Τουρκία θα υποχρεούται να αποδεχθεί τις πιθανές επιθέσεις που θα γίνονται εναντίον της συμμαχίας.

Ωστόσο, δεν θα ήταν κατανοητό να διακινδυνεύσουμε την ασφάλεια όλων των χωρών της λεκάνης της Μαύρης Θάλασσας για το σκοπό αυτό. Επιπλέον, οι ΗΠΑ, που εξετάζουν την περιοχή με την έννοια του εκτεταμένου γεωστρατηγικού χώρου (Extended Black Sea Project), έχουν ήδη αεροπορικές και επίγειες δυνάμεις στη Ρουμανία, τη Βουλγαρία και τη Γεωργία και έχουν εγκατασταθεί συστήματα ραντάρ και πυραύλων.

Η μετατροπή των βάσεων στη Ρουμανία σε μόνιμες βάσεις θα εγκριθεί επίσης στην επερχόμενη Σύνοδο Κορυφής των Ηγετών του ΝΑΤΟ τον Ιούνιο του 2022. Σημαντικές προετοιμασίες για αυτήν την περίοδο αποτελούν και οι στρατιωτικές βάσεις των ΗΠΑ στην Αλεξανδρούπολη. Τώρα, πέρα ​​από αυτά, η προσπάθεια δημιουργίας μόνιμης ναυτικής δύναμης του ΝΑΤΟ στη Μαύρη Θάλασσα έχει αναβιώσει. Ως εκ τούτου, διαταράσσονται επίσης οι ισορροπίες και το ενδεχόμενο συμφιλίωσης ή οι προσπάθειες δημιουργίας θαλασσών ειρήνης. Μια πρωτοβουλία που θα χρησιμεύσει επίσης για την υπέρβαση των περιορισμών στη χρήση ναυτικών δυνάμεων που επιβάλλονται από τη Σύμβαση του Μοντρέ, η οποία περιορίζει την ελευθερία δραστηριότητας των ΗΠΑ στη Μαύρη Θάλασσα, δεν θα φέρει ειρήνη και σταθερότητα στη Μαύρη Θάλασσα, αλλά χάος και σύγκρουση.

Επιπλέον, όχι μόνο η Ρωσία, αλλά και άλλα παράκτια κράτη στο πλαίσιο του Extended Black Sea Project, είναι υποψήφια να συμμετάσχουν σε αυτό το χάος. Ωστόσο, η μεταβαλλόμενη γεωπολιτική της Μαύρης Θάλασσας δεν θα αποτελέσει απειλή μόνο για τη Ρωσία. Όλα τα παράκτια κράτη της Μαύρης Θάλασσας είναι εκτεθειμένα σε απειλές που δημιουργούνται από τις μεταβαλλόμενες στρατιωτικές ισορροπίες. Στην πραγματικότητα, το θέμα δεν είναι μόνο οι αυξανόμενες δυνατότητες της Ρωσίας, αλλά και η προθυμία των ΗΠΑ να έχουν παρουσία στη Μαύρη Θάλασσα. Η παράταση του πολέμου στην Ουκρανία, αφενός, διαβρώνει τη δύναμη της Ρωσίας, αφετέρου, επιτρέπει την ενίσχυση των τουρκικών απαιτήσεων μέσα στη συμμαχία. Η Μαύρη Θάλασσα είναι ήδη πιο στρατιωτικοποιημένη από όσο θα μπορούσε να είναι. Ωστόσο, η Σύμβαση για τα Στενά του Μοντρέ περιορίζει τις δραστηριότητες των ΗΠΑ στη Μαύρη Θάλασσα και στις παράκτιες χώρες και υποβάλλει τις ΗΠΑ σε ένα προκαθορισμένο καθεστώς.

Σημείωση: Το άρθρο δημοσιεύθηκε στη free press Karfitsa