H αλλαγή ονομασίας της Τουρκίας και τα παιχνίδια νεο-οθωμανισμού του Ερντογάν

Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα 

Οι χώρες που αλλάζουν ή τροποποιούν τα ονόματά τους δεν είναι τόσο ασυνήθιστο όσο θα μπορούσε κανείς να σκεφτεί. Η επιχείρηση του εθνικού branding μπορεί να συμβεί για πολλούς λόγους, είτε για να ξεπεράσει μια χώρα κάποια κλισέ, είτε με σκοπό να παρουσιάσει μια πιο θετική εικόνα ή ακόμα και για λόγους καθαρά πολιτικούς.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Ιράν, το οποίο το 1935  άλλαξε το όνομά του από Περσία, όνομα που χρησιμοποιούσαν κυρίως οι Δυτικοί. Η λέξη Ιράν σημαίνει Πέρσης στα Φαρσί, και εκείνη την εποχή θεωρήθηκε ότι η χώρα έπρεπε να αυτοαποκαλείται με το όνομα που χρησιμοποιείται τοπικά και όχι με ένα όνομα που φαινομενικά επιβάλλεται από το εξωτερικό. Η αλλαγή του ονόματος από Περσία σε Ιράν αντανακλούσε τη βούληση να αναλάβει η χώρα τη μοίρα της μετά την κατοχή της από τους Βρετανούς και τους Ρώσους.

Πολλά έχουν ακουστεί τις τελευταίες ημέρες για την αλλαγή της ονομασίας της Τουρκίας από το αγγλικό Turkey στο τουρκικό Türkiye. Σε παλαιότερη αανακοίνωση της τουρκικής προεδρίας αναφέρεται πως «Η λέξη Turkiye αντιπροσωπεύει και εκφράζει την κουλτούρα, τον πολιτισμό και τις αξίες του τουρκικού έθνους με τον καλύτερο τρόπο».

Αρχικά, ειπώθηκε πως ο λόγος που η τουρκική κυβέρνηση ήθελε την αλλαγή της ονομασίας είχε να κάνει με τη άγρια γαλοπούλα, στα αγγλικά turkey bird, του γένους Μελεαγρίς.

Σίγουρα ένας από τους λόγους της αλλαγής ήταν και αυτή η σύνδεση, καθώς η τουρκική πλευρά δεν ήθελε το όνομα της χώρας να είναι συνώνυμο με το συγκεκριμένο πτηνό, το οποίο καταναλώνεται κατά κόρον την ημέρα των Ευχαριστιών στις ΗΠΑ και των Χριστουγέννων στον υπόλοιπο πλανήτη (κυρίως στους αγγλοσάξονες).

Υπάρχει όμως κι ένας ακόμη πιο σύνθετος λόγος που έχει να κάνει με την τουρκική γλώσσα σε πρώτη φάση καθώς σε παγκόσμιο επίπεδο καθιερώνεται η τουρκική ονομασία της χώρας και όχι η διεθνής αγγλική, αλλά και με το γεγονός ότι του χρόνου, το 2023 δηλαδή που είναι και χρονιά εκλογών για τον Ερντογάν, συμπληρώνονται 100 χρόνια από την ίδρυση του τουρκικού κράτους (το 1923 επί Μουσταφά Κεμάλ).

Τότε το κράτος που ίδρυσε ουσιαστικά ο Κεμάλ από την πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας – ένα κράτος που στην πραγματικότητα δεν είχε αμειγώς εθνικά στοιχεία, αλλά αποτελούνταν από μουσουλμανικούς πληθυσμούς και εξισλαμισμένους χριστιανούς που είτε με τη βία είτε στη προσπάθεία τους να σωθούν ασπάστηκαν το Ισλάμ- ονομάστηκε Türkiye. Όμως γρήγορα στη Δύση επικράτησε η αγγλική προφορά Turkey και η αρχική ονομασία ξεχάστηκε.

Η επιστροφή λοιπόν σ΄αυτή την αρχική ονομασία τη δεδομένη χρονική στιγμή σηματοδοτεί μια προσπάθεια επιστροφής στις ρίζες του τουρκικού παρελθόντος σε συνδυασμό με την απομάκρυνση από την Δύση και την δυτική ορολογία. Παράλληλα, σύμφωνα με τα τουρκικά ΜΜΕ συντριπτική πλειονότητα των ανθρώπων στην Τουρκιά πιστεύει ότι το να αποκαλούν τη χώρα με την τοπική της παραλλαγή έχει νόημα και είναι σύμφωνο με τους στόχους της χώρας να καθορίσει πώς θα την προσδιορίσουν οι άλλοι.

Την ίδια ώρα, ο Ερντογάν και οι αξιωματούχοι του δεν παύουν να ομιλούν για την κακιά Δύση που έχει χάσει τις αξίες της. Μια Δύση την οποία η Τουρκία χλευάζει και επιθυμεί να αλλάξει.

Ας μη λησμονούμε πως ο ίδιος ο Ερντογάν στο πλαίσιο της επίσκεψής του στη Γενεύη το 2019 για το Παγκόσμιο Φόρουμ για τους Πρόσφυγες είχε πει: « Οι Τούρκοι στην Ευρώπη είναι το σπίτι τους. Δεν είναι ξένοι, δεν συνιστούν το άλλο. Είνα οικοδεσπότες». Μια φράση που έρχεται σε απόλυτη συνάρτηση με τα σύνορα της καρδιάς που αναφέρει συχνά πυκνά και την επιθυμία για αναθεώρηση της Συνθήκης της Λωζάνης, η οποία έρχεται να προστεθεί στα αναθεωρητικά του σχέδια όπου η Τουρκία ή αλλιώς Türkiye είναι η φυσική κληρονόμος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και ως εκ τούτου το κράτος πατερούλης των μουσουλμάνων της περιοχής.

Μέσα από την αλλαγή ονόματος ουσιαστικά θα παρουσιάσει εαυτόν ως συνεχιστή του Μουσταφά Κεμάλ προκειμένου να οδηγήσει την Τουρκία στη νέα εποχή και όλο αυτό θα το πουλήσει με τις κατάλληλες δόσεις λαϊκισμού στους Τούρκους πολίτες ενόψει των εκλογών του επόμενου έτους. Είναι πάγια τακτική του Ερντογάν να χρησιμοποιεί τέτοιου είδους τακτικές ώστε να αποπροσανατολίζει τον τουρκικό λαό από τα πραγματικά του προβλήματα. Μέσα από την τακτική του λαϊκισμού και χρησιμοποιώντας πλήρως την τουρκική παροιμία «Ummu fakirin ekmeğidir» (η οποία σημαίνει «Η ελπίδα είναι το ψωμί των φτωχών») δίνει στο λαό φρούδες ελπίδες με το κατάλληλο εθνικιστικό και νεο-οθωμανικό περιεχόμενο με την υπόσχεση για μια μεγάλη Τουρκία απέναντι στη διεφθαρμένη Δύση.