Η Άλωση των Ψαρών

Γράφει ο Παναγιώτης Γέροντας
Ιστορικός 

Σαν σήμερα στις 20 Ιουνίου του 1824, έγινε η άλωση των Ψαρών και η σφαγή των κατοίκων τους από τον Οθωμανικό Στρατό. Διαβάστε απόσπασμα από το βιβλίο μου “Μεθ’ Ορμής Ακαθέκτου. Επίτομη Ιστορία του Πολεμικού Ναυτικού 1821 -1945”, εκδ Υπηρεσίας Ιστορίας Ναυτικού (α’ εκδ. 2016, β’ εκδ. 2019).

«Η απώλεια της Κάσσου στοίχησε στον Ναυτικό Αγώνα, διότι πέρα από τον αξιόμαχο στόλο της, ήταν μια σημαντική προκεχωρημένη ναυτική βάση, από όπου θα μπορούσαν να χτυπηθούν οι αιγυπτιακές επικοινωνίες και νηοπομπές. Δεύτερη στην καταστροφή ήταν η νήσος Ψαρά. Τον Απρίλιο, ο Σουλτανικός Στόλος υπό τον Χοσρέφ-Πασά κίνησε με 176 πολεμικά και φορτηγά πλοία και 2.000 στρατιώτες εναντίον των Ψαρών. Οι πρόκριτοι του νησιού ζήτησαν απελπισμένα τη βοήθεια της Κυβέρνησης και όταν συνειδητοποίησαν ότι δεν υπήρχε ανταπόκριση, αποφάσισαν να αγωνιστούν μόνοι τους μέχρις εσχάτων. Για να αποκλείσουν μάλιστα, το ενδεχόμενο διαφυγής, αχρήστευσαν τα πηδάλια των πλοίων που βρίσκονταν στο λιμάνι. Αυτό ήταν ολέθριο λάθος.

Η αχρήστευση του στόλου εκμηδένισε τη δυνατότητα χρησιμοποίησής του για την άμυνα του νησιού. Πρέπει να σημειωθεί ότι παρόμοιο λάθος είχαν διαπράξει και οι αρχαίοι Αθηναίοι στις Συρακούσες, όταν έκαψαν τον στόλο τους με τις ίδιες τραγικές συνέπειες.

Στις 20 Ιουνίου, ο εχθρικός στόλος άρχισε σφοδρό βομβαρδισμό εναντίον των Ψαρών και διενήργησε απόβαση. Οι Οθωμανοί άρχισαν να καταλαμβάνουν το ένα μετά το άλλο τα οχυρώματα μέχρι που έφτασαν στο τελευταίο, το οχύρωμα του Παλαιοκάστρου. Εκεί, δύο από τους υπερασπιστές του οχυρώματος, ο Αντώνιος Βρατσάνος και ο Σιδέρης, έβαλαν φωτιά στην πυριτιδαποθήκη, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν υπερασπιστές και επιτιθέμενοι. Αυτό το οχύρωμα ο εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός το ονομάζει ολόμαυρη ράχη. Από τους 30.000 περίπου κατοίκους σώθηκαν μόνο δέκα χιλιάδες.

[…]

Όταν έγιναν γνωστές οι καταστροφές της Κρήτης, της Κάσσου και των Ψαρών, η ελληνική Κυβέρνηση αντιλήφθηκε πόσο επικίνδυνη ήταν η παραμέληση του Ναυτικού. Με τα εναπομείναντα χρήματα του τελευταίου δανείου, οι διοικήσεις των νήσων Ύδρας και Σπετσών ενέτειναν τις προσπάθειές τους να εφοδιάσουν τον Στόλο και να συμπληρώσουν τα πληρώματα. Η ώρα ήταν κρίσιμη διότι ο Σουλτανικός Στόλος -15 φρεγάτες- υπό τον Χοσρέφ βρισκόταν αγκυροβολημένος στη Λέσβο, ενώ ο Αιγυπτιακός υπό τη γενική αρχηγία του γιου του Μεχμέτ-Αλή, Ιμπραήμ, είχε αποπλεύσει ήδη από την Αλεξάνδρεια με 50 τρίκροτα και 300 μεταγωγικά πλήρη στρατιωτών. Η τελευταία φάση του σχεδίου του εχθρού ήταν να ξεκινήσει.»

Ζωγραφικός πίνακας: “Μετά την καταστροφή των Ψαρών”. Έργο του Νικόλαου Γύζη.