Ο Β΄Βαλκανικός Πόλεμος και η μάχη του Κιλκίς - Λαχανά

Γράφει ο Παναγιώτης Γέροντας
Ιστορικός

19 – 21 Ιουνίου 1913

Η μάχη του Κιλκίς – Λαχανά. Ο Ελληνικός Στρατός παρά τα δεδομένα που ήταν εναντίον του, καταφέρνει με την αδάμαστη ψυχική του αντοχή να καταβάλει τους Βουλγάρους.

Στις 16 Ιουνίου του 1913, η Βουλγαρία επιτίθεται εναντίον της Ελλαδος και της Σερβίας. Ο Β’ Βαλκανικός Πόλεμος ξεκινούσε. Η μάχη που έμεινε στην ιστορία ήταν αυτή του Κιλκίς – Λαχανά καθώς ήταν από τις φονικότερες μάχες του Ελληνικού Στρατού. Δείγμα της ορμής του Έλληνα Στρατιώτη, ο οποίος υπερκέρασε τις στρατιωτικές αστοχίες της ηγεσίας (την μάχη αυτή την δίδαξα σε σπουδαστές ΣΔΕΠΝ, ως ένα από τα μεγαλύτερα στρατιωτικά don’t της Ιστορίας) και το καταιγιστικό πυρ των Βουλγάρων κατακτώντας μια υπερήφανη νίκη, η οποία έκρινε την εξέλιξη του Β’ Βαλκανικού Πολέμου.

Τα προεόρτια

Η ελληνική πλευρά ήταν ήδη προετοιμασμένη για την βουλγαρική επίθεση. Αψιμαχίες μεταξύ των δύο πλευρών είχαν προηγηθεί, ενώ οι Βούλγαροι προσπάθησαν να καταλάβουν το Άγιο Όρος, ενέργεια που απετράπη από τον Ελληνικό Στόλο. Η Ελλάδα είχε μεταφέρει τον κύριο όγκο του Ελληνικού Στρατού στην κεντρική Μακεδονία μετά τη λήξη των επιχειρήσεων κατά των Οθωμανών στην Ήπειρο, ενώ στην συνέχεια προχώρησε στην εκκαθάριση της Θεσσαλονίκης από τις βουλγαρικές δυνάμεις. Τα ελληνικά στρατεύματα επιτέθηκαν εναντίον των βουλγαρικών στρατώνων, εξουδετερώνοντας τη βουλγαρική δύναμη στο σύνολό της μέχρι το πρωί της 18ης Ιουνίου, με απώλειες 60 νεκρούς, 17 τραυματίες και 1.360 αιχμαλώτους για τη βουλγαρική πλευρά (18 νεκροί και 17 τραυματίες για την ελληνική πλευρά).

Η μάχη του Κιλκίς – Λαχανά

Στις 17 Ιουνίου 1913 οι βουλγαρικές δυνάμεις κατείχαν τη γραμμή Βερτίσκος – Πολύκαστρο, ενώ παράλληλα είχαν και σχέδιο κατάληψης της Θεσσαλονίκης στις 19 του ίδιου μήνα. Ο Ελληνικός Στρατός με επιθετικές ενέργειες οδήγησε τη βουλγαρική πλευρά σε άμυνα στην τοποθεσία Κιλκίς-Λαχανά.

Οι 2η, 3η, 4η, 5η και 10η Μεραρχίες, καθώς και η Ταξιαρχία Ιππικού θα κατευθύνονταν προς τον τομέα του Κιλκίς, ενώ οι 6η και 7η Μεραρχίες προς τον Λαχανά. Η 2η βουλγαρική στρατιά εγκατέστησε αμυντικά μια μεραρχία και τρεις ταξιαρχίες πεζικού, ενώ διέθετε και ένα σύνταγμα ιππικού για την εκτέλεση αντεπιθέσεων. Λόγω της απόκλισης των κατευθύνσεων επίθεσης προς τα βόρεια (Κιλκίς) και ανατολικά (Λαχανά), το πεδίο της μάχης διαχωρίζονταν στους δύο αυτούς ξεχωριστούς τομείς.

Τα ελληνικά τμήματα απώθησαν τις βουλγαρικές προφυλακές από το πρωί της 19ης Ιουνίου. Το βράδυ της ίδιας μέρας οι ελληνικές μεραρχίες είχαν καταλάβει το ύψωμα Γερμανικό, το χωριό Όσσα Θεσσαλονίκης και την περιοχή Σκεπαστού. Το πρωί της επομένης εξαπολύθηκε η κύρια ελληνική επίθεση. Καθ’ όλη τη διάρκεια της μάχης οι 1η και 6η Μεραρχίες προσπάθησαν με σκληρότατους αγώνες να πλησιάσουν σε απόσταση εφόδου την κύρια βουλγαρική τοποθεσία. Τα πυρά όμως της βουλγαρικής πλευράς υπήρξαν φονικότατα, καθώς η περιοχή ήταν εντελώς ακάλυπτη και ευνοούσε την άριστη παρατήρηση για τον αμυνόμενο με εκτεταμένα πεδία βολής. Παρ’ όλα αυτά η 7η Μεραρχία συνέχισε επιτυχώς την προέλαση και εισήλθε στη Νιγρίτα.

Δύο ημέρες αργότερα, στις 21 Ιουνίου το ελληνικό πεζικό έφτασε σε απόσταση εφόδου και εξαπέλυσε γενική εφόρμηση διά της λόγχης. Μέχρι το απόγευμα ο Ελληνικός Στρατός είχε εισέλθει στον Λαχανά καταδιώκοντας τα υποχωρούντα βουλγαρικά τμήματα.

Οι Έλληνες στρατιώτες ήταν συνεχώς εκτεθειμένοι στα εχθρικά πυρά λόγω του λοφωδους του εδάφους. Οι Βούλγαροι είχαν δημιουργήσει ένα εκτεταμένο δίκτυο ορυγμάτων και είχαν εγκαταστήσει πυροβολεια. Ήταν βέβαιο ότι η κατά μέτωπον επίθεση θα προκαλούσε στον επιτιθέμενο πολλές απώλειες με προφανή συνέπεια την καθήλωση δυνάμεων και την ήττα.

Οι απώλειες ήταν πραγματικά τρομακτικές: 8.828 άνδρες με πάρα πολλούς νεκρούς Αξιωματικούς καθώς οι τελευταίοι ηγουντο με θάρρος των ελληνικών τμημάτων σε αυτήν την εποποιία. Οι Βούλγαροι είχαν 6.971 νεκρούς και 6.000 αιχμαλώτους.

Ο Αντιστράτηγος Βίκτωρ Δουσμανης θα τηλεγραφήσει στον Ελευθέριο Βενιζέλο:

“Μετά χαράς αναγγελλω την καταληψιν του Κιλκίς μετά τριήμερον σφοδρόν αγώνα. Ο εχθρός καταδιώκεται κατά πόδας. Ηθικόν στρατού μας έκτακτον”.

Ο Γάλλος καθηγητής της σχολής πολέμου, στρατηγός Ντενεβεΐ, που επισκέφθηκε τον ίδιο χρόνο τα πεδία της μάχης του Κιλκίς, αποφάνθηκε:

“Η αναμέτρηση κρίθηκε υπέρ των Ελλήνων, γιατί δεν ακολουθήθηκε η γαλλική στρατηγική, που διδασκόταν ο Ελληνικός Στρατός από το 1911, ούτε η γερμανική την οποία σπούδασαν πολλοί Έλληνες Αξιωματικοί, αλλά εφαρμόσθηκε η Ελληνική τακτική”!

Τέλος ο Ιβανώφ, Βούλγαρος Στρατηγός, στη μάχη του Κιλκίς θα δηλώσει:

“Όλα τα είχα προβλέψει, τα είχα σκεφθεί, όλα εκτός από την τρέλα των Ελλήνων”.

Η ισχυρή στρατιωτικά Βουλγαρία, η “Πρωσία των Βαλκανίων”, όπως χαρακτηριστικά την αποκαλούσαν στα σαλόνια της Ευρώπης, είχε ηττηθεί…