Προεκλογικός πυρετός στη γειτονιά μας

της Δρ Άννας Κωνσταντινίδου*
Ιστορικός- Διεθνολόγος

Καθώς το Ισραήλ από την επόμενη Δευτέρα θα βρίσκεται σε προεκλογική περίοδο,  με έρεισμα την εξέλιξη αυτή, καταθέτω κάποιες απόψεις:

1.Τρεις χώρες κλειδιά της νοτιοανατολικής, μεσογειακής περιοχής, είναι πολύ πιθανό από τα τέλη Αυγούστου με αρχές Σεπτεμβρίου (ήδη η μία από αυτές θα βρίσκεται και επίσημα από την άλλη εβδομάδα) να βρίσκονται σε προεκλογική περίοδο. Και φυσικά εννοούμε το Ισραήλ που ήδη το ανακοίνωσε, την Ελλάδα και την Τουρκία.

Το ερώτημα που προκύπτει στη βάση της ανωτέρω διαπίστωσης, είναι αν την ίδια την Τουρκία, έχοντας τόσο το πραγματικό γεγονός του Ισραήλ όσο και την πολύ σημαντική πιθανότητα, σχεδόν βεβαιότητα ότι και η χώρα μας (ιδίως μετά τα σενάρια των τελευταίων ημερών στον φιλοκυβερνητικό, ελληνικό Τύπο) να οδηγείται σε εκλογές, συμφέρει (και φυσικά εννοούμε τον ίδιο τον Ερντογάν) και την ίδια να προσφύγει σε εκλογική διαδικασία πριν την προγραμματισμένη περίοδο που είναι ο Ιούνιος του 2023;

Για να απαντηθεί το ερώτημα οφείλουμε να έχουμε στο μυαλό μας, όχι τόσο το πώς η τουρκική αντιπολίτευση θα εξωθήσει εξαναγκαστικά έναν Ερντογάν να προκηρύξει εκλογές, αλλά το πώς ο ίδιος θα διαχειριστεί την υστεροφημία του στο εσωτερικό περιβάλλον του μετά την Σύνοδο του ΝΑΤΟ στις 29 Ιουνίου. Αναμφισβήτητα, ακόμα και αν όλο το υπόλοιπο διεθνές περιβάλλον έχει πολύ συγκεκριμένη αντίληψη περί Ερντογάν και Τουρκίας, ο Τούρκος πρόεδρος πάνω σε αυτήν τη δυσαρέσκεια έχει δημιουργήσει ολόκληρο μηχανισμό προπαγάνδας στο εσωτερικό του περιβάλλον.

Επίσης, και καθώς στην Ελλάδα, ακόμα και μετά από μία πιθανή εκλογική διαδικασία, θα είναι πολύ δύσκολο να υπάρξει μια τόσο μεγάλη εκλογική μεταστροφή που θα ανατρέψει συλλήβδην το πολιτικό σκηνικό και κυρίως την κυβερνώσα παράταξη (ενδεχομένως μόνο στα ποσοστά αυτοδυναμίας), δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο Ερντογάν στο Ισραήλ έχει να αντιμετωπίσει έναν Μπέντζαμιν Νετανιάχου που έχει βγει, και το δήλωσε ήδη από χθες που έγινε η ανακοίνωση των εκλογών, ότι το Λικούντ θα είναι η νέα Κυβέρνηση του Ισραήλ.

Και τι εννοούμε με τη φράση «ο Ερντογάν έχει να αντιμετωπίσει»;  Ότι ο Τούρκος πρόεδρος θα προτιμήσει να αντιμετωπίσει έναν «πολιτικό αντίπαλο» του εκτοπίσματος του Bibi, με το να βρίσκονται και τα δύο κράτη σε προεκλογική περίοδο, παρά την περίπτωση που το Ισραήλ θα έχει τελειώσει με τις εκλογές και η Τουρκία θα ετοιμάζεται για τις εκλογές του 2023. Γιατί ο Ερντογάν, αναμφισβήτητα τότε, θα βρίσκεται σε ιδιαίτερη μειονεκτική θέση, καθώς όλη η περιρρέουσα, διπλωματική ατμόσφαιρα σε διεθνές επίπεδο και πόσω δε μάλλον αν επανεκλεγεί ο Νετανιάχου θα προμοτάρει τους εσωτερικούς, πολιτικούς του αντιπάλους.

Φυσικά, υφίσταται και η παράμετρος ΗΠΑ, που ο Μπάιντεν δεν τρέφει τα καλύτερα αισθήματα για τον πρώην Ισραηλινό πρωθυπουργό, ωστόσο δεν θα διακινδύνευε ποτέ μια πλήρης αποσταθεροποίηση της περιοχής, βάζοντας στο συγκρουσιακό παιχνίδι της Νοτιοανατολικής Μεσογείου, ένα Κράτος με την στρατιωτική δυναμική του Ισραήλ.

Και ακόμη αν στο πρόσφατο, ιστορικό παρελθόν είχαμε τους αραβοϊσραηλινούς πολέμους, ωστόσο όπως αντιλαμβανόμαστε και δεν χρειάζεται ιδιαίτερη ανάλυση (μη λαμβάνοντας υπόψη τις Συμφωνίες του Αβραάμ) το κατ’ ουσίαν συγκρουσιακό δίπολο να είναι Ισραήλ με Τουρκία, αλλά κυρίως να υπάρξει μία πλήρης αποσταθεροποιητική κατάσταση σε ένα γεωγραφικό περιβάλλον που οι δυτικές δυνάμεις και μετά τον Πόλεμο στην Ουκρανία έχουν πολλά οικονομικά συμφέροντα. Όλο το παραπάνω αφενός φαντάζει ως σενάριο επιστημονικής φαντασίας, αφετέρου ο Μπάιντεν γνωρίζει πολύ καλά ότι άνετα το παραπάνω σενάριο θα μπορούσε να γίνει πραγματικότητα με έναν Bibi που το επεισόδιο του 2010 “Μαβί Μαρμαρά” δεν ξεχνά. Γιατί και τότε, ηγέτης της Τουρκίας ήταν ο Ερντογάν, ηγέτης του Ισραήλ ο ίδιος, με Υπουργό Εθνικής Άμυνας τον Γκάντζ, μια στρατιωτική-πολιτικη προσωπικότητα που απεχθάνεται οτιδήποτε τουρκικό.

Θα μπορούσε η Αμερική, σε περίπτωση που στο Ισραήλ εκλεγεί ο Νετανιάχου και στην Τουρκία είναι ο Ερντογάν, να συμβιβάσει τα κράτη αυτά; Θα απαντήσω με κάτι που μπορεί να φαντάζει (επίσης) σενάριο επιστημονικής φαντασίας, που ωστόσο αποδεικνύει τις σχέσεις ανάμεσα στους δύο ηγέτες.

Ο Νετανιάχου θα προτιμήσει να συμβιβαστεί με το Ιράν (που φέρει άκρως διαφορετικά πολιτικο-γεωστρατηγικά χαρακτηριστικά στην περιοχή του και επίσης στο πώς το ιρανικό κράτος αντιλαμβάνεται την περιφέρειά του) παρά με την Τουρκία, πόσω δε μάλλον όταν στην Αίγυπτο υπάρχει ένας ηγέτης με το εκτόπισμα του Σίσι (ο οποίος για όλους όσους εχουμε σχέση με την Αίγυπτο, είναι ένας δεύτερος Νάσερ).

Στη βάση της πρώτης προβληματικής, είναι πολύ πιθανό ο Ερντογάν να προσφύγει πρόωρα σε εκλογές.

2.Το δεύτερο είναι φυσικά, ότι ο Ερντογάν το 2010 που ήρθε σε πλήρη διάσταση εξαιτίας του στρατιωτικού γεγονότος με το Ισραήλ του Νετανιάχου, ήταν ο κυρίαρχος – θα μπορούσαμε να πούμε- του παιχνιδιού στη ΝΑ Μεσόγειο.

Και αυτό γιατί, όλη ανεξαιρέτως η δυτική περιφέρεια είχε να αντιμετωπίσει το παγκόσμιο οικονομικό Κράχ των Liehman Brothers και ειδικά η ΕΕ, οπότε είχε στραμμένη την προσοχή της στα ενδότερα των κρατών της. Άλλωστε, ο ίδιος ο Ερντογάν με την αφορμή αυτή επανέφερε στο προσκήνιο τους Αδελφούς Μουσουλμάνους, ενώ η Αραβική Άνοιξη στάθηκε «βούτυρο στο ψωμί του» για να εξυφάνει τα επιθετικά σχέδιά του για τη μεσογειακή περιοχή.

Και κυρίως τότε, στο προσκήνιο δεν υπήρχαν σε πρώτο πλάνο τα ενεργειακά θέματα της ΝΑ Μεσογείου, καθώς αυτό που επιτάχυνε τις ενεργειακές εξελίξεις και τον σχεδιασμό του EastMed ήταν η Έκθεση βιωσιμότητας για τα ενεργειακά οικόπεδα που συνέταξε το 2012 το Υπουργείο Ενέργειας της Κυπριακής Δημοκρατίας για λογαριασμό της Κοινοπραξίας TOTAL-ENI.

Γνωρίζουμε φυσικά τα γεγονότα που ακολούθησαν, και κυρίως ότι η Τουρκία περιθωριοποιηθηκε αισθητά, γι’αυτό και από το 2018 που τέθηκε ο ενεργειακός αγωγός σε πρώτο διπλωματικό πλάνο, αφήνιασε απέναντι σε Ελλάδα και Κύπρο.

3.Το τρίτο και τελευταίο είναι, αλλά ίσως το πιο σημαντικό, οι ενδιάμεσες εκλογές στις ΗΠΑ, ήτοι δηλαδή η κοινοβουλευτική σύσταση του Κογκρέσου. Ο Μπάιντεν είναι σε πολύ δυσμενή θέση, καθώς ο Τραμπ είναι ξανά η ηγετική φυσιογνωμία στο κόμμα των Ρεπουμπλικάνων. Και εννοείται, ότι όσο οδεύουμε πιο κοντά στο Νοέμβριο, ο Αμερικανός πρόεδρος θα στρέφει πιο πολύ το ενδιαφέρον του στα ενδότερα του Κράτους του.

Φυσικά, και στη βάση αυτή, ο Ερντογάν είναι σίγουρο, και παρά την εξισορροπιστική στάση που τηρεί η Κυβέρνηση Μπάιντεν, να θεωρήσει ότι και αυτή η προεκλογική συνθήκη θα τον ευνοήσει, ώστε μπαίνοντας σε κατάσταση εκλογών, θα τον βοηθήσει στην επανεκλογή του. Γιατί φυσικά, ο Τούρκος πρόεδρος παίζει στο εσωτερικό του το παιχνίδι ότι ο Μπάιντεν, και μετά την ομιλία του Έλληνα πρωθυπουργού στο αμερικανικό Κογκρέσο, είναι κοντά στα ελληνικά συμφέροντα.

Πρέπει να ευχόμαστε ως Ελλάδα, ο Νετανιάχου να κερδίσει τις εκλογές στο Ισραήλ. Πραγματικά, τα δύο χρόνια αποχής του από την κεντρική σκηνή του Ισραήλ στοίχισαν πολύ για τα συμφέροντα της Ελλάδας.

*Η Δρ Άννα Κωνσταντινίδου είναι Ιστορικός- Διεθνολόγος, Μέλος και Εξωτερική Συνεργάτιδα του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (ΕΛ.Ι.Σ.ΜΕ), Εξωτερική Συνεργάτιδα Ανώτατης Διακλαδικής Σχολής Πολέμου (ΑΔΙΣΠΟ) και Σχολής Εθνικής Άμυνας (ΣΕΘΑ)