Η επίσκεψη Λάπιντ στην Άγκυρα ενεργοποιεί εκ νέου τη συνεργασία των μυστικών υπηρεσιών των δυο χωρών;

Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα 

Ο Ισραηλινός υπουργός Εξωτερικών Γιαΐρ Λαπίντ επισκέφτηκε χθες την Άγκυρα και είχε συνάντηση με τον ομόλογό του Μεβλούτ Τσαβούσογλου.

«Τον τελευταίο χρόνο υπήρξε μεγάλη πρόοδος στις σχέσεις μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας», δήλωσε ο Λαπίντ στη διάρκεια κοινής συνέντευξης Τύπου με τον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου κατά τη χθεσινή του επίσκεψη στην Άγκυρα.

«Αρχίσαμε να διεξάγουμε συζητήσεις για την επιστροφή των πρεσβευτών στο εγγύς μέλλον και για τη βελτίωση του οικονομικού και πολιτικού μας διαλόγου. Ελπίζω ότι θα ολοκληρώσουμε αυτά τα βήματα πολύ σύντομα», όπως τόνισε χαρακτηριστικά.

Υπενθυμίζουμε πως η Τουρκία απέλασε τον Ισραηλινό πρεσβευτή και απέσυρε τον απεσταλμένο της στο Τελ Αβίβ το 2018, αφού δεκάδες Παλαιστίνιοι που διαμαρτυρήθηκαν για τη μεταφορά της Πρεσβείας των ΗΠΑ στην Ιερουσαλήμ σκοτώθηκαν από τις ισραηλινές δυνάμεις ασφαλείας.

Η συγκεκριμένη κρίση σηματοδότησε το τέλος των προσπαθειών για την ανοικοδόμηση των σχέσεων των δυο χωρών οι οποίες είχαν φτάσει στο ναδίρ από το περιστατικό στο Mavi Marmara το 2010, όταν Ισραηλινοί κομάντο σκότωσαν 10 Τούρκους ακτιβιστές που προσπαθούσαν να παραδώσουν βοήθεια στη Γάζα.

Η Τουρκία εγείρει τακτικά το ζήτημα των Παλαιστινίων, ασκώντας πιέσεις για συνομιλίες με στόχο τη λύση δύο κρατών.

Για το Ισραήλ, η υποστήριξη της Τουρκίας στη Χαμάς, την παλαιστινιακή ομάδα που ελέγχει τη Γάζα, η οποία έχει καταχωρηθεί ως τρομοκρατική οργάνωση από το Ισραήλ και τα περισσότερα δυτικά κράτη, αποτελεί αγκάθι στις σχέσεις με την Άγκυρα.

Ο Λαπίντ, ο οποίος θα γίνει προσωρινός πρωθυπουργός την επόμενη εβδομάδα μετά την απόφαση της κυβέρνησης να διαλύσει το κοινοβούλιο, επισκέφτηκε την τουρκική πρωτεύουσα μετά το ταξίδι του Τσαβούσογλου στο Ισραήλ τον περασμένο μήνα, το πρώτο από Τούρκο υπουργό Εξωτερικών εδώ και 15 χρόνια.

Υπενθυμίζουμε πως τον Μάρτιο υπήρξε συνάντηση στην Άγκυρα μεταξύ του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και του Ισραηλινού ομολόγου του, Ισαάκ Χέρτζογκ.

Τον τελευταίο χρόνο, η Τουρκία προσπάθησε να επιδιορθώσει τους δεσμούς με διάφορες χώρες στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένου του Ισραήλ αλλά και της Σαουδικής Αραβίας, της Αιγύπτου και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων όπως είχαμε γράψει σε πρόσφατο άρθρο μας.

Xαρακτηριστικό μάλιστα είναι το γεγονός πως τους τελευταίους μήνες, πλήθος περιφερειακών ηγετών μετέβησαν στην Άγκυρα για συνομιλίες με τον Ερντογάν ή τον Τσαβούσογλου, με πιο πρόσφατη την επίσκεψη του Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, διαδόχου της Σαουδικής Αραβίας την Τετάρτη.

Να τονίσουμε εδώ πως Άραβες γείτονες της Τουρκίας είχαν αντιδράσει απέναντι στην υποστήριξη της Άγκυρας προς τους Αδελφούς Μουσουλμάνους και στην υποστήριξη του Κατάρ καθώς αντιμετώπιζε αποκλεισμό από άλλα κράτη του Κόλπου, γεγονός που αύξησε την ένταση των διπλωματικών σχέσεων.

Η επιθυμία της Άγκυρας για θερμότερους δεσμούς με τους γείτονές της αποκτά επιπλέον ώθηση από τη δεινή οικονομική της κατάσταση, με τον πληθωρισμό να κυμαίνεται σε επίπεδα άνω του 70% και τη λίρα να πέφτει κατακόρυφα σε αξία.

Ο Ερντογάν πρέπει επειγόντως να δείξει κάποια βελτίωση στην οικονομία πριν από τις εκλογές που είναι προγραμματισμένες για τον Ιούνιο 2023 και οι βαθιές τσέπες των πλούσιων κρατών του Κόλπου θα μπορούσαν να αποτελέσουν μια πολύτιμη πηγή επενδύσεων. 

Ας μην ξεχνούμε πως η κυβέρνηση του AKP χρειάζεται περισσότερες εισροές κεφαλαίων και όποιον εταίρο μπορεί να βρει για να στηρίξει τη δημοτικότητα της, καθώς βλέπει ότι παραπαίει το τουρκικό οικονομικό όραμα που ευαγγελιζόταν ο Ερντογάν στην αρχή της πολιτικής του πορεία.

(Προσωπικά θα εμμείνω στην άποψη ότι ο Ερντογάν θα πάει σε πρόωρες εκλογές όπως είχα σχολιάσει και σε τηλεοπτικό βήμα. Υπενθυμίζω πως ο ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ανακοίνωσε επίσημα στις 9 Ιουνίου ότι θα είναι υποψήφιος πρόεδρος για τρίτη φορά, αναζωπυρώνοντας τη συζήτηση για το εάν του επιτρέπεται να το πράξει σύμφωνα με το τουρκικό Σύνταγμα.

Ένας κορυφαίος Τούρκος καθηγητής συνταγματικού δικαίου, ο Ιμπραήμ Καμπόγλου, επιμένει ότι δεν μπορεί. Ο Καμπόγλου επισημαίνει μια συνταγματική τροποποίηση που ψηφίστηκε το 2007 που λέει ότι η θητεία του προέδρου είναι πενταετής και ότι κανείς δεν μπορεί να εκλεγεί πρόεδρος περισσότερες από δύο φορές. Η τροπολογία παρέμεινε ανέπαφη το 2017, όταν η μετάβαση σε εκτελεστικό προεδρικό σύστημα τέθηκε σε δημοψήφισμα. Η μόνη εξαίρεση, σύμφωνα με τον Καμπόγλου, είναι εάν το σημερινό κοινοβούλιο ψηφίσει για πρόωρες εκλογές πριν από την προγραμματισμένη ημερομηνία τους τον Ιούνιο του 2023. Τουλάχιστον 360 νομοθέτες, δηλαδή τα τρία πέμπτα από αυτούς, πρέπει να ψηφίσουν υπέρ προκειμένου να δώσουν τη δυνατότητα στον Ερντογάν να πάει σε πρόωρες εκλογές.)

Το ισραηλινό φυσικό αέριο αποτελεί ένα ακόμη ελκυστικό δέλεαρ για την ενεργειακά εξαρτώμενη Τουρκία. Όμως, αν και οι συνομιλίες για την κατασκευή ενός αγωγού από τα κοιτάσματα φυσικού αερίου του Ισραήλ προς την Ευρώπη μέσω της Ανατολίας έχουν συζητηθεί πολύ, το κόστος και οι πολιτικές δυσκολίες φαίνεται να το αποκλείουν για το άμεσο μέλλον.

Κάτι που αγνοεί η κοινή γνώμη είναι η συνεργασία Τουρκίας Ισραήλ σε θέματα ασφάλειας. Ένας ακόμη  τομέας όπου οι δεσμοί Τουρκίας-Ισραήλ είναι ίσως πιο ισχυροί είναι η άμυνα και η ασφάλεια. Πριν  το 2010, οι δύο χώρες συμμετείχαν τακτικά σε κοινές στρατιωτικές ασκήσεις και οι υπηρεσίες πληροφοριών τους έχουν ιστορικό συνεργασίας το οποίο χρονολογείται από τη δεκαετία του 1950.

Στις 29 Αυγούστου 1958, επιτεύχθηκε μυστική συμφωνία μεταξύ του Ισραηλινού πρωθυπουργού Ντέιβιντ Μπεν-Γκουριόν και του Τούρκου πρωθυπουργού Αντνάν Μεντερές, ζητώντας συνεργασία Ισραηλινών-Τουρκών ενάντια στον ριζοσπαστισμό της Μέσης Ανατολής και τη «σοβιετική επιρροή». Μετά το τουρκικό στρατιωτικό πραξικόπημα του 1960, που είχε ως αποτέλεσμα την εκτέλεση του Μεντερές, οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών έγιναν πιο απομακρυσμένες.

Το 1964, οι πρωθυπουργοί Λέβι Εσκόλ του Ισραήλ και Ισμέτ Ινονού  της Τουρκίας συναντήθηκαν στο Παρίσι για να αναβιώσουν του 1958 και υποσχέθηκαν τεχνική και γενική εκπαίδευση για τις υπηρεσίες πληροφοριών και ασφάλειας, τοποθετώντας υπεύθυνο τον σταθμό σύνδεσης της Μοσάντ στην Κωνσταντινούπολη. .

Υπήρξαν επίσης φήμες ότι οι μυστικές υπηρεσίες του Ισραήλ (Mossad)  έπαιξαν ρόλο στη σύλληψη του Αμπντουλάχ Οτσαλάν το 1999, ηγέτη του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν και νούμερο ένα εχθρού στην Τουρκία.

Βέβαια ο τότε επικεφαλής της Mossad Εφραίμ Χαλέβι σε μια επιστολή προς όλους τους υπαλλήλους της υπηρεσίας ξένων πληροφοριών του Ισραήλ και τις οικογένειές τους έγραψε χαρακτηριστικά  «Θέλω να καταστήσω πολύ σαφές σε όλους σας ότι δεν είχαμε καμία απολύτως σχέση με τη σύλληψη του Αμπντουλάχ Οτσαλάν, του PKK». Με αυτό το εξαιρετικά ασυνήθιστο βήμα, θέλησε να στείλει ένα μήνυμα στο κοινό, χωρίς να χρειάζεται να έρθει σε άμεση επαφή με τα μέσα ενημέρωσης, για να αντικρούσει τους ισχυρισμούς ότι η οργάνωσή του συνδέεται με την απαγωγή του Οτσαλάν από το Ναϊρόμπι.

Φαίνεται πως αυτή η συνεργασία τείνει να ενεργοποιηθεί τις τελευταίες εβδομάδες ξανά καθώς το Ισραήλ προειδοποίησε για μια ιρανική συνωμοσία για απαγωγή ή δολοφονία Ισραηλινών που κάνουν διακοπές στην Τουρκία.

Η Τεχεράνη έχει κατηγορήσει το Ισραήλ για μια σειρά από δολοφονίες και επιθέσεις, συμπεριλαμβανομένων των θανάτων τουλάχιστον τεσσάρων πυρηνικών επιστημόνων την τελευταία δεκαετία. Τον περασμένο μήνα, ένας συνταγματάρχης της επίλεκτης δύναμης Quds του Σώματος των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης του Ιράν πυροβολήθηκε και σκοτώθηκε στην Τεχεράνη σε μια δολοφονία που έφερε τα χαρακτηριστικά της Mossad.

Τουρκικά ΜΜΕ έγραψαν ότι οι δυνάμεις ασφαλείας της χώρας συνέλαβαν την περασμένη εβδομάδα μέλη ιρανικού δικτύου που σχεδίαζε επιθέσεις εναντίον Ισραηλινών. Αν και το Ισραήλ δείχνει ευχαριστημένο από τη συγκεκριμένη εξέλιξη, το ερώτημα είναι πως θα το πάρουν οι Ιρανοί.