Η Δημοκρατία, η λαοκρατία και το ελληνικό κατεστημένο

της Δρ Άννας Κωνσταντινίδου*
Ιστορικός- Διεθνολόγος

24 Ιουλίου 1974: Η αποκατάσταση της Δημοκρατίας σηματοδοτήθηκε με την έλευση του Κωνσταντίνου Καραμανλή από το Παρίσι, για να αναλάβει την πρωθυπουργία του Κράτους, ενώ κινήθηκαν οι θεσμικές διαδικασίες, ώστε μέσω δημοψηφίσματος ο ελληνικός λαός να αποφασίσει για τη μορφή του Πολιτεύματος. Στις 8 Δεκεμβρίου του 1974, το Πολίτευμα της Προεδρευόμενης Δημοκρατίας με ποσοστό 70% έδωσε υπόσταση στη Γ’ Ελληνική Δημοκρατία.

Θα πρέπει να σημειώσουμε αυτό, ότι από ιδρύσεώς του οι χρονικές περίοδοι που το ελληνικό Κράτος δεν είχε βασιλική διακυβέρνηση ονοματοδοτούνται: α. Α’ Ελληνική Δημοκρατία: από το 1821 (εξαιτίας των Επαναστατικών Συνταγμάτων) μέχρι την ανάρρηση του βασιλιά Όθωνα στο θρόνο της Ελλάδας , β. Β’ Ελληνική Δημοκρατία: από το 1924-1935, γ. Γ’ Ελληνική Δημοκρατία (ή Μεταπολίτευση, ένας όρος που όμως χρησιμοποιείται κυρίως για τα πρώτα χρόνια από την αλλαγή του Πολιτεύματος): από το 1974- έως σήμερα.

Η Βουλή που είχε προκύψει με τις εκλογές του Νοέμβρη του 1974 (καθώς προηγουμένως είχε συγκροτηθεί Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας, η οποία θα οδηγούσε το Κράτος σε εκλογές) ήταν αυτή που ψήφισε το Σύνταγμα του 1975, που εν πολλοίς (εκτός από την αναθεώρηση συγκεκριμένων άρθρων του) ισχύει έως σήμερα.

Και το ζήτημα που πρέπει να δούμε ως Έλληνες, είναι τι έχουμε κάνει όλες αυτές τις 4 και παραπάνω δεκαετίες για τη Δημοκρατία, ώστε να μην χάνει το πραγματικό νόημά της που οριοθετείται συνταγματικά. Αλήθεια, ο ελληνικός λαός μήπως τη Δημοκρατία τη μετέτρεψε σε ένα πιο αναβαθμισμένο μοντέλο της Λαοκρατίας;

Άραγε γιατί θέτω το ερώτημα, προβάλλοντας την ευθύνη του ελληνικού λαού στο πώς θέλει να διακυβερνάται, και δεν αναφέρω τα θεσμικά όργανα της συντεταγμένης Πολιτείας που είναι η εκάστοτε Κυβέρνηση και τα κόμματα του Κοινοβουλίου;

Γιατί πολύ απλά το πολιτικό προσωπικό που ασκεί εξουσία είναι η βιτρίνα του λαού του, αφού αυτός, ο λαός το επιλέγει. Ακόμα κι όταν μία Κυβέρνηση και μια ολόκληρη Βουλή εκλέγεται από την αποχή του κόσμου στις εκλογές, κάθε άλλο παρά δείχνει ένα δυσαρεστημένο λαό που βρίσκει αυτή τη “μέθοδο” αντίδρασης για τα κακώς γινόμενα, αλλά δείχνει έναν αδιάφορο λαό, δηλαδή όντα απολιτικοποιημένα.Γιατί όπως έχουμε ξαναπεί, άλλο το κομματικοποιημένο άτομο και άλλο το πολιτικοποιημένο ον. Η Πολιτεία οριοθετείται από το Πολίτευμα μέχρι τα στοιχεία αυτά που συντελούν στην εύρυθμη λειτουργία μίας Κοινωνίας.

Έχουμε αναρωτηθεί άραγε, τι σημαίνει Λαοκρατία και πόσο κοντά, αν όχι ίδια, είναι με τη διάσταση του φασισμού; Γιατί πολύ απλά, ακόμα κι αν φαίνεται ότι ο λαός διοικεί, κάθε άλλο παρά διοικεί, αλλά αντίθετα μια και δεν υφίσταται η διάσταση των συνταγματικών αρχών και ως εκ τούτου ο Νόμος, οι λίγοι όχι μόνο διοικούν σε βάρος των πολλών, αλλά συγχρόνως οι πολλοί δεν μπορούν να βρούνε το δίκιο τους.

Παραπάνω έγραψα, ότι η σημερινή Δημοκρατία είναι ένα πιο αναβαθμισμένο μοντέλο της Λαοκρατίας, και κάθε άλλο παρά αναφέρομαι μόνο στη διακυβέρνηση των τελευταίων ετών, αλλά αναφέρομαι στη διακυβέρνηση του ελληνικού Κράτους από το 1981 μέχρι και σήμερα.

Αρχικά να πούμε ότι το Σύνταγμα του 1975 είναι ένα «φοβικό» Σύνταγμα, γιατί μένοντας σε εφιάλτες του για -τότε- πρόσφατου παρελθόντος απομείωσε τη δυναμική ενός Θεσμού που είναι όχι μόνο ο θεματοφύλακας της ελληνικής κυριαρχίας, αλλά της ίδιας της Πολιτείας. Και φυσικά μιλάμε για το Θεσμό των ΕΔ. Και μόνο που αναφέρεται η λέξη «πολιτικός έλεγχος» απομειώνεται η διάσταση του ίδιου του Θεσμού, αφού ένας Θεσμός αποτελεί συνταγματικά το θεμέλιο λίθο για την υπόσταση και λειτουργία του Κράτους. Ωστόσο, οφείλουμε να πούμε αυτό, μία φοβικότητα από τη δεκαετία του 1960 και μετά δεν είχε παρατηρηθεί μόνο στο ελληνικό κράτος για τον έλεγχο των ΕΔ, αλλά σε όλη σχεδόν τη νότια Ευρώπη, εξαιτίας των δικτατοριών σε Ισπανία, Πορτογαλία και Ελλάδα (ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο είναι του Κοινωνιολόγου- Πολιτικού Επιστήμονα, Σπύρου Μακρή, ο ρόλος του στρατού στη δημοκρατική μετάβαση/σταθεροποίηση της Νότιας Ευρώπης: Πορτογαλία, Ελλάδα και Ισπανία μέσα από τη συγκριτική προοπτική). Συγχρόνως δε, η Γαλλική Επανάσταση ήταν αυτή που είχε θέσει τον έλεγχο του Στρατού στην πολιτική ηγεσία.

Ωστόσο, αυτό που οφείλουμε και πρέπει να πούμε, είναι ότι ο Κόσμος, ειδικά μετά την Πτώση του Υπαρκτού Σοσιαλισμού, έχει αλλάξει.Οι προκλήσεις που υφίστανται είναι πολυποίκιλες και ως εκ τούτου αναγκάζουν την επανατοποθέτηση του ρόλου των Θεσμών. Ένας Θεσμός, όπως αυτός των ΕΔ, πρέπει να έχει συνταγματικά κατοχυρωμένο το ρόλο που όπως λέει και ο Joseph S. Nye Jr, στο The Liberal Tradition, θα πρέπει να διασφαλίζεται τόσο η ποιότητα του στρατιωτικού επαγγελματισμού όσο και η σταθερότητα των σχέσεων πολιτικής – Στρατού (ενν. συνολικά ο Θεσμός των ΕΔ).

Μία Συντεταγμένη Πολιτεία οφείλει και πρέπει, χωρίς φοβικά σύνδρομα, να επανατοποθετήσει το συγκεκριμένο Θεσμό, αν θέλει να λέγεται δημοκρατική. Οι ΕΔ και ο εκάστοτε επικεφαλής τους -πρέπει και επιβάλλεται- να έχει ελευθερία κινήσεων, κυρίως δε σε καιρό Κρίσεων.

Από εκεί και ύστερα, ο ίδιος ο ελληνικός λαός δεν έχει την όρεξη, δεν έχει την πυγμή και το σθένος να συμμετέχει ο καθένας μας ατομικά στην πρόοδο της Κοινωνίας μας. Συμβιβασμένοι οι περισσότεροι εξ ημών στο εξαγοράσιμο προϊόν του Πολυτεχνείου, μία ιδέα και έναν Αγώνα που έπρεπε να σηματοδοτεί το δικαίωμα ενός λαού για την Ελευθερία του, κατάντησε ή μάλλον το καταντήσαμε εμπορικό είδος της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, βάζοντας τη βιτρίνα μίας υπέρτατης αρχής στο ζύγι της ελληνικής Κοινωνίας και συνεχίζοντας τα εμφυλιακά κρίματα.

Άραγε οι αγωνιστές της Επανάστασης εξαγόρασαν τον Αγώνα τους για την Ελευθερία του Ελληνικού Κράτους; Ακόμα κι αυτοί που πήραν κάποιο πολιτικό αξίωμα, καθώς ήταν πραγματικοί αγωνιστές και επαναστάτες ήρθαν σε σύγκρουση με την πολιτική ηγεσία και πέθαναν είτε φτωχοί είτε σε μπουντρούμια φυλακών. Ο πραγματικός αγωνιστής είναι ιδεαλιστής και δεν δέχεται εξαγορά των οραμάτων και των πιστεύω του, των πράξεών του που θα οδηγήσει όχι σε έναν Αγώνα για την τσέπη του, αλλά για την ίδια την Κοινωνία.

Μία σύγκριση Αγωνιστών και «αγωνιστών» θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε, γιατί πλέον η Κοινωνία μας δεν σέβεται τους Θεσμούς και συναινεί στο να οδηγούμαστε σε μία Κρίση Αρχών, με συνέπεια αυτή η ίδια να βγαίνει ζημιωμένη. Όταν ο ίδιος ο πολίτης δεν σέβεται το Νόμο (εδώ τον πιο απλό νόμο της Πολιτείας καταπάτησε από την πρώτη στιγμή που ψηφίστηκε, που ήταν η απαγόρευση του καπνίσματος στους δημόσιους και κλειστούς χώρους) πώς είναι δυνατόν, να επιδεικνύει προσήλωση σε Αρχές της Πολιτείας;

Όταν το άτομο δεν γνωρίζει τα όρια και δεν εφαρμόζει τη δεοντολογία από το επάγγελμα μέχρι τη δημόσια παρουσία του, πώς αυτό το άτομο να θεωρηθεί η σοβαρή μονάδα που είναι ικανή να αναπροσαρμόσει την Κοινωνία του; Αγωνίζομαι με γνώμονα και σημαία τον Νόμο και τα όρια που μου θέτει, και όχι εκμεταλλευόμενη/εκμεταλλευόμενος για ίδιον όφελος, και παρερμηνευόμενο ως εκ τούτου, το δικαίωμα που μου δίνει το Σύνταγμα. Δυστυχώς, η οικονομική Κρίση που βίωσε η ελληνική κοινωνία, απότοκος όπως έχουμε ξαναπεί της κρίσης των Θεσμών και των Αρχών, όχι μόνο δεν μας έβαλε μυαλό, αλλά μας έκανε περισσότερο εγωπαθή όντα….

Τις πολιτικές εξουσίες εμείς τις εκλέγουμε, και αυτό που είπε ο Θεόδωρος Πάγκαλος «όλοι μαζί τα φάγαμε» και κυριολεκτικά και μεταφορικά πρέπει να το ερμηνεύουμε, αν θέλουμε να είμαστε ρεαλιστές και σοβαροί πολίτες. Και φυσικά μια πολιτική ηγεσία θα σκεφτεί τα ψηφαλάκια πρώτα και κυρίαρχα, αφού ο καθένας μας ζει στο δικό του μικρόκοσμο, που Θεό έχει την τσέπη του, την καλοπέρασή του, και τη ρήση «εγώ θα κάνω τον Κόσμο, Κόσμο;»

Και μόνο σε καιρό κρίσης, που είναι ακόμα κι αυτό που αυτές τις ημέρες βιώνει η ελληνική κοινωνία και είναι οι φωτιές, και βλέποντας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης να ανεβαίνουν φωτογραφίες από ξαπλώστρες και παραλίες, οπότε από εκεί και μόνο πρέπει να καταλάβουμε, ότι εάν ο καθένας μας δεν ενδιαφερθεί για την ίδια την Ελλάδα, αφενός ούτε η ίδια θα ενδιαφερθεί για αυτόν, αφετέρου η λέξη Δημοκρατία στο ελληνικό κατεστημένο δεν θα πάρει ποτέ τη διάσταση που της πρέπει.

*Η Δρ Άννα Κωνσταντινίδου είναι Ιστορικός- Διεθνολόγος, Μέλος και Εξωτερική Συνεργάτιδα του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (ΕΛ.Ι.Σ.ΜΕ), Εξωτερική Συνεργάτιδα Ανώτατης Διακλαδικής Σχολής Πολέμου (ΑΔΙΣΠΟ) και Σχολής Εθνικής Άμυνας (ΣΕΘΑ)