Βαθιά διχασμένοι οι Ρώσοι για την κληρονομιά του Γκορμπατσόφ
Ο Ρώσος ιστορικός Αντρέι Ζούμποφ ήταν 33 ετών και συμμετείχε σε ένα συνέδριο στο Λένινγκραντ το 1985 όταν άκουσε ότι ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, 54 ετών τότε, είχε αναδειχθεί στη θέση του γενικού γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης. «Θυμάμαι ότι δεν πίστευα στα αυτιά μου», είπε χαρακτηριστικά. «Κατάλαβα αμέσως ότι το τεράστιο παγόβουνο αυτής της ολοκληρωτικής, κομμουνιστικής μηχανής κατέρρεε… Μέχρι εκείνη τη στιγμή, υπήρχε μόνο ένα αδιέξοδο».
Ο θάνατος του Γκορμπατσόφ στις 30 Αυγούστου σε ηλικία 91 ετών έχει φέρει ξανά στο προσκήνιο τις βαθιές διαφορές μεταξύ των Ρώσων, με πολλούς να τον αποδοκιμάζουν επειδή υποτίθεται ότι κατέστρεψε μια παγκόσμια υπερδύναμη, ενώ άλλοι τον επαινούν γιατί άνοιξε έναν μέχρι πρότινος αδιανόητο κόσμο ατομικών ευκαιριών.
Στα χρόνια πριν έρθει στην εξουσία ο Γκορμπατσόφ, ο Ζούμποφ είπε, «αισθανόμασταν σαν να ζούσαμε σε μια κατεχόμενη χώρα». «Οι αξιοπρεπείς άνθρωποι προσπάθησαν να απομονωθούν τελείως ή τουλάχιστον να έχουν ελάχιστη επαφή με τη βρωμιά και τα ψέματα που έπνιξαν εντελώς το σύστημα του Κομμουνιστικού Κόμματος», τόνισε χαρακτηριστικά.
Πολλοί Ρώσοι — συμπεριλαμβανομένων εκείνων που υποστηρίζουν τον Βλαντιμίρ Πούτιν και πιστεύουν ότι έχει “ανυψώσει τη Ρωσία” εδώ και 23 χρόνια ως πρόεδρος και πρωθυπουργός — κατηγορούν προσωπικά τον Γκορμπατσόφ για την κατάρρευση της σοβιετικής αυτοκρατορίας, αγνοώντας ισχυρές αποδείξεις ότι το σύστημα είχε γίνει μη βιώσιμο πολύ πριν την άνοδο του στην ηγεσία της ΕΣΣΔ.
«Όλα συνέβησαν εξαιτίας της αδυναμίας και της έλλειψης θέλησης ενός ανθρώπου που σε έξι χρόνια κατέστρεψε την πατρίδα μας», είπε ο Βλαντιμίρ Σολοβιόφ, ένας σκληροπυρηνικός δημοσιογράφος και τηλεοπτική προσωπικότητα υπέρ του Κρεμλίνου, στο vlog του την επομένη του θανάτου του Γκορμπατσόφ. «Μέσα σε μόλις έξι χρόνια, πρόδωσε ολόκληρο το σοσιαλιστικό στρατόπεδο. Κατάλαβε τι έκανε; Όχι, δεν το κατάλαβε».
Ο ιστορικός Mόντεστ Κολερόφ έγραψε στο Telegram ότι ο θάνατος του Γκορμπατσόφ τον γέμισε «πόνο…για τη χώρα που κατέστρεψε σκόπιμα και τα δεκάδες εκατομμύρια θύματα που προέκυψαν από αυτή τη δολοφονία. Χαίρομαι που έζησε τόσο πολύ γιατί τώρα ακόμη και ο νεότερος από τα παιδιά μας ξέρουν τι ήταν. Η ΕΣΣΔ είναι νεκρή. Η Ρωσία ζει. Ο αγώνας συνεχίζεται». Ο μπλόγκερ της Αγίας Πετρούπολης Ανατόλι Νεσμιάν εξέφρασε την απογοήτευσή του που ο Γκορμπατσόφ δεν ήταν ποτέ ο βασικός κατηγορούμενος σε «δικαστήριο για τη διερεύνηση των εγκλημάτων κατά της χώρας μας».
Άλλοι, ωστόσο, δεν επικεντρώθηκαν σε αυτό που υποτίθεται ότι έκανε ο Γκορμπατσόφ στη Σοβιετική Ένωση, αλλά σε αυτό που έκανε για μεμονωμένους Σοβιετικούς πολίτες. Για μια σύντομη τουλάχιστον περίοδο, η αντιληπτή ισορροπία δυνάμεων μεταξύ του κράτους και του ατόμου — είχε βαρύνει πολύ υπέρ του πρώτου σε όλη τη ρωσική ιστορία, και ιδιαίτερα από την ανάληψη της εξουσίας από τους Μπολσεβίκους μέσω του Μεγάλου Τρόμου που είχε εξαπολύσει ο Ιωσήφ Στάλιν — μετατοπίστηκε επί Γκορμπατσόφ.
«Ο Γκορμπατσόφ απέρριψε την τεράστια εξουσία, διέλυσε μια ολοκληρωτική κυβέρνηση και έδωσε στις χώρες μας ελευθερία», έγραψε στο Twitter ο Φιοντόρ Βελεμπόφσκι, πρώην πολιτικός της αντιπολίτευσης και ακτιβιστής με την πλέον απαγορευμένη ομάδα ανθρωπίνων δικαιωμάτων Memorial, η οποία δημιουργήθηκε υπό την απελευθέρωση του Γκορμπατσόφ και κατάφερε να διατηρήσει εκατοντάδες λογαριασμών από πρώτο χέρι για τα εγκλήματα του Στάλιν πριν αυτά απαγορευθούν να αναφέρονται από τον Πούτιν
«Ο Γκορμπατσόφ έθεσε τα συμφέροντα των ανθρώπων πάνω από τα συμφέροντα του κράτους», είπεο Κίριλ Μαρτίνοφ, δημοσιογράφος παλαιότερα στη Novaya Gazeta — την οποία δημιούργησε ο Γκορμπατσόφ χρησιμοποιώντας χρήματα από το Νόμπελ Ειρήνης του 1990 — και ο οποίος τώρα ηγείται της Novaya Gazeta.Europe. «Η σημασία του Γκορμπατσόφ δεν έχει ακόμη εκτιμηθεί».
Ο Αλεξέι Ταμπάλοφ, πρώην στέλεχος του πολιτικού της αντιπολίτευσης Αλεξέι Ναβάλνι από την πόλη Τσελιάμπινσκ των Ουραλίων, έγραψε στο Facebook ότι ο Γκορμπατσόφ ήθελε να σώσει τη Σοβιετική Ένωση, αλλά απέτυχε. «Απέτυχε γιατί η Σοβιετική Ένωση χτίστηκε από την αρχή πάνω στον φόβο», έγραψε. “Αλλά υπό τον Γκορμπατσόφ, ο φόβος έφυγε από τη Σοβιετική Ένωση. Και αυτό, πιθανότατα, ήταν το μεγαλύτερο επίτευγμά του».
«Κατέστρεψε ένα ολοκληρωτικό τέρας»
Η πρώην τηλεοπτική δημοσιογράφος Μαρία Σλόνιμ έγραψε στο Facebook: «Θα του είμαι πάντα ευγνώμων. Μας έδωσε ελπίδα».
«Το κύριο πράγμα που έκανε ο Γκορμπατσόφ, για μένα, προσωπικά, ήταν ότι στην πρώτη μας συνάντηση ξέπλυνε για πάντα τον φόβο μου μπροστά στον θρόνο», έγραψε στο Telegram ο εξόριστος επιχειρηματίας και κριτικός του Κρεμλίνου, Μιχαήλ Χοντορκόφσκι, ο οποίος πέρασε μια δεκαετία στη φυλακή υπό τον Πούτιν. «Και αυτό άλλαξε τη ζωή μου».
Ο ιστορικός Γιούρι Πιβόβαροφ επαίνεσε επίσης τον Γκορμπατσόφ για την άρση του πέπλου του φόβου που κυριαρχούσε στη ζωή στη Σοβιετική Ένωση. «Δεν κατέστρεψε τη χώρα», είπε ο Πιβοβάροφ. «Κατέστρεψε ένα ολοκληρωτικό τέρας, και αυτό είναι προς την αιώνια δόξα του. Αλλά αυτό είναι επίσης ένα επίτευγμα του ρωσικού λαού. Ήμασταν το πρώτο έθνος στον κόσμο που δημιουργήσαμε ένα ολοκληρωτικό καθεστώς και το καταστρέψαμε μόνοι μας, χωρίς ξένα τανκς.» Αλλά θρηνεί που δεν έγινε ποτέ ενδελεχής αποσταλινοποίηση ή αποκομμουνοποίηση στη Ρωσία.«Και τώρα προσθέσαμε και το έργο της αποπουτινοποίησης», συνέχισε.
Από την πλευρά του ο δημοσιογράφος Μαρτίνοφ εξήγησε πως υπό την ηγεσία του Πούτιν «η κληρονομιά του Γκορμπατσόφ διαγράφεται γραμμή προς γραμμή». «Ήταν ενάντια στον πόλεμο και αυτοί οι τύποι ξεκίνησαν πόλεμο», είπε. «Ήταν υπέρ του κοινοβουλευτισμού και το κοινοβούλιο έχει διαγραφεί. Ήταν υπέρ της ελευθερίας του Τύπου και της ελευθερίας του συνέρχεσθαι, αλλά αυτά έχουν καταστραφεί. Και ούτω καθεξής, το ένα μετά το άλλο. Ο Γκορμπατσόφ ήταν αυτός που έβαλε τέλος στο φαινόμενο των πολιτικών κρατουμένων στην πολύπαθη χώρα μας, αλλά τώρα επέστρεψαν», πρόσθεσε ο Μαρτίνοφ, σημειώνοντας ότι ο Ναβάλνι έπρεπε να εκφράσει τα συλλυπητήριά του στους αγαπημένους του Γκορμπατσόφ από τη φυλακή.
«Ήταν ειρηνοποιός, ήταν ένας από τους γιους του Θεού», είπε η Τατιάνα, 80 ετών, η οποία είπε ότι είχε έρθει για να αποτίσει φόρο τιμής στη κηδεία του τελευταίου ηγέτη της ΕΣΣΔ παρά την κακή υγεία της.
«Ήθελε να μας δώσει δημοκρατία και ελευθερία και αποδείχθηκε ότι δεν ήμασταν πολύ έτοιμοι ακόμα», είπε ο Αλεξάντερ Λεμπέντεφ, μεγιστάνας και στενός φίλος του Γκορμπατσόφ. «Αυτό είναι πολύ ατυχές, αλλά θα παραμείνουμε μια ευρωπαϊκή χώρα. Αυτό το κομμάτι της ιστορίας θα τελειώσει μια μέρα».
Ο ρόλος του Πούτιν στην κηδεία
Ο Γκορμπατσόφ, ο οποίος κέρδισε το Νόμπελ Ειρήνης το 1990 για τον ρόλο του στον τερματισμό του Ψυχρού Πολέμου, τάφηκε στο διάσημο νεκροταφείο Novodevichy της Μόσχας μαζί με τη σύζυγό του Ράισα, η οποία πέθανε το 1999.
Ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν απέδωσε για λίγο τα σέβη του στον Γκορμπατσόφ την Πέμπτη στο νοσοκομείο όπου πέθανε, αλλά έμεινε μακριά από την εκδήλωση μνήμης του Σαββάτου με το Κρεμλίνο να επικαλείται το πολυάσχολο πρόγραμμά του.
Στον Γκορμπατσόφ δεν έγινε πλήρης κρατική κηδεία σε αντίθεση με τον εχθρό του Μπόρις Γέλτσιν, τον πρώτο μετασοβιετικό πρόεδρο της Ρωσίας και τον άνθρωπο που ονόμασε τον Πούτιν ως διάδοχό του, ο οποίος πέθανε το 2007. Κάποιοι είδαν τη μη εμφάνιση του Πούτιν ως μια υπολογισμένη κίνηση από έναν πρώην αξιωματικό της KGB, ο οποίος έχει ανατρέψει πολλές από τις μεταρρυθμίσεις του Γκορμπατσόφ και έχει πει ότι θεωρεί την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991 ως τη μεγαλύτερη γεωπολιτική καταστροφή του 20ου αιώνα που θα αντέστρεφε αν του δοθεί. μια ευκαιρία.
«Νομίζω ότι είναι ένα είδος δήλωσης», είπε στο Reuters ο Βλαντιμίρ Πόζνερ, βετεράνος δημοσιογράφος. «Και δεν νομίζω ότι ο κ. Πούτιν είναι ιδιαίτερος θαυμαστής του κ. Γκορμπατσόφ. Αυτό είναι δικαίωμά του, δεν χρειάζεται να είναι. Νομίζω ότι είδαν τον κόσμο πολύ διαφορετικά», τόνισε χαρακτηριστικά.
Ο Γκορμπατσόφ, όπως και ο Πούτιν, συντρίφτηκε από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, αλλά κατηγορείται από πολλούς Ρώσους ότι δρομολόγησε μια μεταρρυθμιστική διαδικασία που ξέφυγε από τον έλεγχο και ενθάρρυνε πολλές από τις 15 δημοκρατίες της ΕΣΣΔ να αποσχιστούν. Αυτό εγκαινίασε μια περίοδο νέων ελευθεριών στη Ρωσία, αλλά και παρατεταμένης οικονομικής ταλαιπωρίας και μιας αιματηρής και μονόπλευρης αναδιανομής της κρατικής περιουσίας που έκανε πολλούς Ρώσους να αισθάνονται θυμωμένοι και ταπεινωμένοι.
Σιωπηλή Διαμαρτυρία;
Ο πρώην πρόεδρος της Ρωσίας Ντμίτρι Μεντβέντεφ, νυν αντιπρόεδρος του Συμβουλίου Ασφαλείας, απέδωσε τα σέβη του στον Γκορμπατσόφ, όπως και κάποιοι άλλοι, αλλά όχι όλοι, ανώτεροι πολιτικοί υπέρ του Κρεμλίνου.
Ο Πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Βίκτορ Όρμπαν ήταν ο μόνος Ευρωπαίος που βρέθηκς στην κηδεία. Όμως, με τη Ρωσία να έχει λάβει αυστηρές κυρώσεις από τη Δύση για αυτό που ο Πούτιν αποκαλεί την «ειδική στρατιωτική του επιχείρηση» στην Ουκρανία, άλλοι Ευρωπαίοι και Δυτικοί ηγέτες απουσίαζαν.
Ανάμεσα στους πενθούντες ήταν και πολλοί νεαροί Ρώσοι που δεν είχαν γεννηθεί καν όταν κατέρρευσε η Σοβιετική Ένωση. «Ναι, έκανε μερικά σοβαρά κοινωνικοοικονομικά λάθη, αλλά όλα αυτά είναι ωχριά σε σύγκριση με όσα έκανε για την ελευθερία του Τύπου και τις διεθνείς σχέσεις. Πράγματα όπως η πτώση του Τείχους του Βερολίνου», είπε ο Όλεγκ, 22 ετών.
Ο ιστορικός Αντρέι Ζούμποφ είπε ότι η παρουσία των νέων ήταν μια σιωπηλή διαμαρτυρία ενάντια στο τρέχον πολιτικό σύστημα. Ωστόσο, είπε ότι ήταν απογοητευμένος από τη συμμετοχή δεδομένου του ρόλου του Γκορμπατσόφ στη σύγχρονη ρωσική ιστορία, υποδεικνύοντας ότι λίγοι Ρώσοι εκτιμούν την ελευθερία έναντι της τυραννίας.
Με πληροφορίες από https://www.rferl.org/ και https://www.ndtv.com/
