Ο χειμώνας της δυσαρέσκειας για την Ευρώπη
Unfinished European Union Flag puzzle
Rosa Balfour*
Carnegie Europe
Ανά την Ευρώπη, οι πολιτικοί και οι φορείς χάραξης πολιτικής προετοιμάζονται για έναν χειμώνα δύσκολο που προκαλείται από τις τιμές της ενέργειας και του υψηλού πληθωρισμού, λόγω του διπλού κόστους της πανδημίας και της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Εάν οι περισσότεροι πολιτικοί ηγέτες είχαν επιλέξει ένα αφήγημα χαμηλού προφίλ για να δικαιολογήσουν την πολεμική προσπάθεια, οι Ευρωπαίοι επιστρέφοντας από τις διακοπές τους ακούνε ένα άλλο μήνυμα: ότι ο πόλεμος θα μπορούσε να διασπάσει την ενότητα που επιτεύχθηκε προσφάτως στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ.
Βρεθήκαμε εδώ και στο παρελθόν: όπως έχουν δείξει επανειλημμένως τα τελευταία χρόνια της κρίσης, το χείλος της καταστροφής έχει σπείρει τον παραλυτικό εθνικιστικό και ευρωσκεπτικιστικό λαϊκισμό, με την ΕΕ να γίνεται σταδιακά πιο αδύναμη και διχασμένη. Οι φίλο-Ρώσοι λαϊκιστές, που έχουν σωπάσει κάπως από το μέγεθος των φρικαλεοτήτων που διαπράχθηκαν στην Ουκρανία, εξακολουθούν να αποτελούν πολιτική δύναμη στην Ευρώπη.
Ο Βίκτορ Όρμπαν εδραίωσε την κυριαρχία του στην Ουγγαρία με τις εκλογές του Απριλίου. Η Εθνοσυνέλευση της Μαρί Λεπέν τριπλασίασε τα ποσοστά της στις κοινοβουλευτικές εκλογές του Ιουνίου στη Γαλλία. Οι επικείμενες εκλογές στις 25 Σεπτεμβρίου στην Ιταλία, είναι πιθανό να οδηγήσουν σε μια κυβέρνηση δεξιού συνασπισμού, υπό το ακροδεξιό εθνικιστικό κόμμα “Αδελφοί της Ιταλίας”, κληρονόμο ενός μετά-φασιστικού κόμματος και δύο φιλορωσική κόμματα. Σε συνδυασμό με τις πιθανές διαμαρτυρίες για το κόστος διαβίωσης, οι κυβερνήσεις ανά την Ευρώπη θα δυσκολευτούν να δικαιολογήσουν τη συνεχιζόμενη οικονομική, στρατιωτική και ανθρωπιστική στήριξη στην Ουκρανία.
Αλλά υπάρχουν λόγοι για επιφυλακτική αισιοδοξία ότι η ΕΕ, το ΝΑΤΟ και τα μέλη τους θα διατηρήσουν την αποφασιστικότητα τους. Έχει καθυστερημένα γίνει αντιληπτό -και άλλαξε τη νοοτροπία των Ευρωπαίων κυβερνώντων πολιτικών- ότι η στρατηγική του Πούτιν είναι να διχάσει την Ευρώπη. Και αυτό είναι τώρα μια πολεμική τακτική.
Και με αυτό, το χάσμα μεταξύ των ευρωπαϊκών γερακιών και περιστεριών του Κρεμλίνου έχει συρρικνωθεί από ανάγκη, ακόμη κι αν εξακολουθεί να υπάρχει στην κοινή γνώμη. Η 24η Φεβρουαρίου, οδήγησε σε μια γνωστική αλλαγή στην κατανόηση της Ρωσίας.
Πέρα από τις στρατηγικές αντιλήψεις, υπάρχουν κάποιοι πολύ συγκεκριμένοι λόγοι για τους οποίους μπορεί να αντέξει η ενότητα της ΕΕ.
Πρώτον, όπως δείχνει το Ukraine Support Tracker του Ινστιτούτου Kiel για την παγκόσμια οικονομία, η στρατιωτική και οικονομική υποστήριξη εξακολουθεί να βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στις Ηνωμένες Πολιτείες όσον αφορά στην ηγεσία και στην υλική υποστήριξη. Αυτό δεν θα τελειώσει στο άμεσο μέλλον.
Εντός της ΕΕ, οι χώρες που επένδυσαν περισσότερο στην υποστήριξη της Ουκρανίας -Εσθονία, Πολωνία, Λετονία, Λιθουανία, με αυτή τη σειρά- δεν πρόκειται να λυγίσουν σε μια κρίση του κόστους διαβίωσης. Για αυτούς, αυτός ο πόλεμος είναι υπαρξιακός. Επομένως, υπάρχει μια αποσύνδεση μεταξύ των χωρών που ηγούνται της στήριξης της ΕΕ και εκείνων που φοβούνται κοινωνικές αναταραχές.
Αυτή την εβδομάδα, οι διπλωμάτες της ΕΕ απέκρουσαν μία ακόμη ουγγρική απειλή για τη συνέχιση των κυρώσεων. Υπάρχει ένα γνωστό μοτίβο από το 2014, όταν η Ρωσία εισέβαλε για πρώτη φορά στην Ουκρανία, αλλά οι Βρυξέλλες δεν έχουν ανατρέψει ποτέ την πολιτική τους των κυρώσεων. Όσον αφορά στην υποστήριξη της Ουκρανίας, η Ευρώπη στο σύνολο της φαίνεται ότι θα παραμείνει δεσμευμένη.
Δεύτερον, το είδος της απάντησης που η ΕΕ έχει υιοθετήσει, συνεπάγεται το “κλείδωμα” της αλληλεξάρτησης μεταξύ των πολιτικών και μεταξύ των μελών της ΕΕ. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής, όπως γράφω, εμπλέκονται σε εξαιρετικά περιπλοκές διαπραγματεύσεις αναφορικά με τη σύνθετη και μέχρι στιγμής ανεπαρκώς ενοποιημένη αγορά ενέργειας. Οι λύσεις που θα βρουν είναι πιθανό να ενισχύσουν την αμοιβαία αλληλεγγύη στον ενεργειακό τομέα, θέτοντας ενδεχομένως τα θεμέλια μιας καθυστερημένης ενεργειακής ένωσης. Ο απογαλακτισμός της Ευρώπης από το ρωσικό αέριο και η επιτάχυνση της μετάβασης προς την πράσινη ενέργεια, δεν μπορούν να αντιστραφούν με την παρεμπόδιση ενός κράτους-μέλους. Αυτές είναι διαρθρωτικές και ουσιαστικές αλλαγές.
Τρίτον, αυτές οι αλλαγές πολιτικής αφορούν στις κυβερνήσεις εξαιτίας της διάχυσης σε άλλους τομείς πολιτικής. Ο πόλεμος έχει προκαλέσει μια σειρά αλληλένδετων απαντήσεων -ενέργεια και κλίμα, μετανάστευση και προσωρινή προστασία των προσφύγων, ασφάλεια και άμυνα, επισιτιστική ασφάλεια και γεωργία. Από μόνα τους μπορεί να μην είναι “game changers” αλλά το κάθε ένα συμβάλει στο “κλείδωμα” της συνεργασίας, καθιστώντας πιο δύσκολο το να πατήσουν το κουμπί του rewind. Αυτό ακολουθεί παρόμοιες αλληλεξαρτήσεις που υπογράμμισε η απάντηση της ΕΕ στην πανδημία του κορονοϊού.
Χωρίς να παρακολουθείται η πρόοδος καθενός από αυτούς τους τομείς δραστηριότητας της ΕΕ, υπάρχει ένας κοινός παρανομαστής που θα μπορούσε να διατηρήσει τη συνεργασία από ανάγκη: για τον λογαριασμό. Το κόστος της πανδημίας, η πολεμική προσπάθεια, και η ανοικοδόμηση της Ουκρανίας θα είναι υπέρογκα και το δημόσιο χρέος ξαφνικά δεν είναι πλέον ταμπού. Εάν τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και τα κράτη-μέλη μπορούν να χρησιμοποιήσουν την ευκαιρία για να αντιμετωπίσουν την αποσύνδεση μεταξύ της νομισματικής ένωσης και των δημοσιονομικών πολιτικών της, είναι ακόμη δυνατό να φανταστούμε μια ενισχυμένη ΕΕ να βγαίνει από τη φρικη αυτού του πολέμου.
Είναι αυτονόητο ότι υπάρχουν πολλά αντεπιχειρήματα, κίνδυνοι και κάποια ευχολόγια. Η Ευρώπη εξακολουθεί να εξαρτάται από τις Ηνωμένες Πολιτείες, παρά τις σημαντικές αποφάσεις της για την ασφάλεια και την άμυνα. Η ΕΕ έχει αναλάβει την ιστορική δέσμευση να δεχθεί τελικά, την Ουκρανία και τη Μολδαβία, αλλά το ιστορικό της στα Βαλκάνια απέχει πολύ από μια πολιτική μετασχηματισμού ολόκληρης της ηπείρου, όπως αυτή που αναπτύχθηκε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Παράλληλα με την πρόκληση του να γίνει περιφερειακή δύναμη, είναι η ανάγκη να προσεγγίσει τον υπόλοιπο κόσμο, ο οποίος βρίσκεται στη σκακιέρα των γεωπολιτικών παραγόντων και δεν έλκεται πλέον από τη Δύση. Και ίσως το πιο σημαντικό, δεν είναι ακόμη δεδομένο ότι η ΕΕ θα καταφέρει να χρησιμοποιήσει την πολεμική προσπάθεια ως όχημα για να προωθήσει μια πράσινη μετάβαση.
Μια τελευταία σκέψη. Είναι πιθανό, το σχήμα της ένωσης που θα προκύψει από αυτό να μην μας αρέσει. Μπορεί να είναι πιο προστατευτικό από ο,τι θα ήθελαν οι φιλελεύθεροι, πιο παρεμβατικό από ό,τι θα ήθελαν οι δημοκράτες, μπορεί να χάσει ορισμένα μέλη που πιέζουν για μεγαλύτερη ενσωμάτωση, μπορεί να είναι πιο εσωστρεφές από ό,τι θα ήθελαν οι διεθνιστές. Αλλά όσο διαρκεί η διαφορετικότητα των απόψεων μεταξύ της αριστεράς και της δεξιάς, των εθνικιστικών και των διεθνιστών, των φεντεραλιστών και των διακυβερνητικών, θα εξακολουθεί να είναι ένα καλό μέρος.
*Η Rosa Balfour είναι διευθύντρια του Carnegie Europe. Τα πεδία εξειδίκευσής της περιλαμβάνουν την ευρωπαϊκή πολιτική, τους θεσμούς, την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας.
About Post Author
