Τι διδάσκει η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης πριν 110 χρόνια

Γράφει ο Δημήτριος Τσαϊλάς*

Το όποιο αφιέρωμα για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, δεν μπορεί  παρά να ξεκινά από ένα ακόμη θαλασσινό τρόπαιο που στήθηκε με τόλμη από τον Υποναύαρχο Ν. Βότση στην ιστορία της Ελλάδος, μέσα στο λιμάνι της νύφης του Θερμαϊκού, και κάτω από τα μάτια του Οθωμανού εχθρού.

Οι ελληνικές θάλασσες, αποτέλεσαν πάντα έναν ενιαίο και αναπόσπαστο χώρο κοινωνικής και οικονομικής δραστηριότητας και κυρίως πολιτιστικής δημιουργίας. Εκτός από χώρος δημιουργίας, οι θάλασσες είναι και τόπος όπου σμίγουν σπουδαίοι δρόμοι επικοινωνίας και εμπορίου, θαλάσσιοι και χερσαίοι, γεγονός που αναπόφευκτα το καθιστά πεδίο συνεύρεσης αλλά και σύγκρουσης πολιτισμών. Η γεωγραφία της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και οι ιστορικές συγκυρίες το θέλησαν έτσι ώστε το αιγιακό αρχιπέλαγος να γίνει εστία της διάδοσης του ελληνικού πολιτισμού και κέντρο της διαμόρφωσης του Ευρωπαϊκού πολιτισμού. Συχνά μετατράπηκε σε θέατρο σφοδρών αντιπαραθέσεων μεταξύ Ανατολής και Δύσης, ή αν προτιμάτε, μεταξύ Ασίας και Ευρώπης ο δρόμος για το χρυσόμαλλο δέρας, ο δρόμος που έκανε την Τροία ισχυρή και ξακουστή, ο δρόμος που επέλεξε ο Μέγας Αλέξανδρος.

Οι ναυτικοί λαοί, όπως ο Ελληνικός, έχουν πλούσια ναυτική ιστορία. Η θαλάσσια υπεροχή στο σημερινό περιβάλλον εξαρτάται από την ορθή εφαρμογή αυτής της πλούσιας ιστορίας μέσα από έναν σχεδιασμό ο οποίος επιδιώκει να επιτύχει και να διατηρήσει μια στρατιωτική στάση που είναι ευέλικτη και προσαρμόσιμη, και όχι προσανατολισμένη σε ένα ενιαίο, αποκλειστικό όραμα/δόγμα μελλοντικού πολέμου. Σαφώς το ναυτικό δόγμα διαμορφώνει τον αρχικό σχεδιασμό και την εκτέλεση των ναυτικών εμπλοκών. Όμως οι κυβερνήτες και διοικητές των μονάδων και των ομάδων πλοίων, αντίστοιχα, γνωρίζουν καλά την ιστορία καθώς και τις τρέχουσες δυνατότητες και περιορισμούς για να εφαρμόσουν καλύτερα τα δόγματα στις σημερινές καταστάσεις με ευελιξία και προσαρμογή όπου απαιτείται. Δεν ξεχνούνε ότι το ναυτικό δόγμα «είναι έγκυρο αλλά απαιτεί κρίση στην εφαρμογή». Οι αρχές των κοινών επιχειρήσεων – αντικειμενικός σκοπός, επιθετικό πνεύμα, μαζική ενέργεια, ελιγμός, οικονομία δύναμης, ενότητα διοίκησης, ασφάλεια, αιφνιδιασμός, απλότητα, αυτοσυγκράτηση, επιμονή και νομιμότητα – είναι απαιτήσεις για τη θαλάσσια υπεροχή. Η αποτελεσματική εφαρμογή αυτών των εννοιών είναι μια συνταγή για επιτυχία, όπως έγινε πριν από 110 χρόνια.

Σε κάθε μάχη υπάρχει μια στιγμή όπου οι μαχητές κόβουν την ανάσα όλου του κόσμου. Είναι μια φευγαλέα στιγμή, που χάνεται εν ριπή οφθαλμού. Αλλά με την ίδια αναλαμπή, όλα αλλάζουν. Τέτοιες στιγμές φέρονται είτε από απελπισία, είτε από θάρρος, ή και απλή τύχη. Ωστόσο είναι ζωτικής σημασίας γιατί αυτό που γνωρίζαμε πριν, αλλάζει μια για πάντα. Μια τέτοια στιγμή συνέβη τη νύχτα της 18ης Οκτωβρίου 1912, κατά την οποία ο υποναύαρχος Ν. Βότσης με το «τορπιλοβόλο 11» στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης, βύθισε το τουρκικό θωρηκτό Φετχί Μπουλέντ. Καθοριστικής σημασίας καταδρομική ενέργεια αφού αιφνιδίασε τον εχθρό στέλνοντας στο βυθό όχι μόνο το πλοίο αλλά και το ηθικό των Οθωμανών, δίδοντας το σάλπισμα για την τελική επιχείρηση απελευθέρωσης από τον ελληνικό στρατό.

Ενώ ορισμένες ιδιαιτερότητες της τακτικής κατάστασης και άλλες ιστορικές λεπτομέρειες μπορεί να περάσουν στη λήθη του χρόνου, τα μαθήματα των ανδραγαθημάτων είναι μόνιμα και διαρκή. Οι αρχές των κοινών επιχειρήσεων, ειδικά στον θαλάσσιο τομέα, παραμένουν τόσο επίκαιρες σήμερα όσο και στο παρελθόν από το Θεμιστοκλή στην αρχαία Ελλάδα, τον Κουντουριώτη στους βαλκανικούς αλλά και των σύγχρονων ναυμάχων στους παγκοσμίους πολέμους. Ο λόγιος διοικητής πρέπει να κατανοήσει τα ιστορικά διδάγματα και να τα εφαρμόσει σε σενάρια του σήμερα για να διατηρήσει τη θαλάσσια υπεροχή του αύριο. Οι αρχές των κοινών επιχειρήσεων αποτελούν τη βάση για τη σωστή εκτέλεση σε στρατηγικό, επιχειρησιακό και τακτικό επίπεδο σε όλο το φάσμα των στρατιωτικών επιχειρήσεων.

Η ειλικρινής μου ελπίδα είναι όταν θα βρεθούμε εκεί έξω οι σύγχρονοι μαχητές και όταν έρθει η ώρα, όταν η μάχη θα κρέμεται από μια κλωστή, όταν αυτή η στιγμή απόγνωσης, θάρρους ή τύχης προσφέρει την ευκαιρία να στραφούν τα γεγονότα μπροστά στα μάτια μας και να κερδίσουμε το πάνω χέρι, να αρπάξουμε τη στιγμή με σθένος όπως η απλή και καλοκάγαθη ψυχή του Νικόλαου Βότση που ήταν προετοιμασμένη για να τολμήσει ηρωισμούς, γιατί είχε δύο βασικά στοιχεία, την έμπνευση από τις παραδόσεις των προγόνων και τη σωφροσύνη.

*Ο Δημήτριος Τσαϊλάς είναι απόστρατος αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού. Είναι επιστημονικός συνεργάτης και ερευνητής του Institute for National and International Security (INIS) και του Think Tank, Strategy International. Δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου.

Πηγή φωτογραφιών: https://press.ert.gr/tv

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Καρφίτσα της Θεσαλονίκης η οποία κυκλοφόρησε το Σάββατο 22/10