Stratfor: Γιατί κλιμακώνει τις επικίνδυνες προκλήσεις η Βόρεια Κορέα

των Rodger Baker και Scott Kardas

Η ισχυρή αντίδραση της Βόρειας Κορέας στις πρόσφατες στρατιωτικές ασκήσεις ΗΠΑ-Νότιας Κορέας αντανακλά μια δοκιμή των νέων βαθμονομημένων ικανοτήτων κλιμάκωσης της Πιονγκγιάνγκ, και ίσως αντιπροσωπεύει μια στροφή με διάρκεια στη στρατηγική της Βόρειας Κορέας.

Η πρόσφατη επικέντρωση της Βόρειας Κορέας σε συμβατικά οπλικά συστήματα μικρού βεληνεκούς θα δώσει στην Πιονγκγιάνγκ περισσότερους τρόπους να διαχειριστεί τις ανάγκες της σε πολιτικό επίπεδο αλλά και επίπεδο ασφαλείας, δίνοντας της τη δυνατότητα να αυξήσει την πίεση στους αντιπάλους της με τρόπους πολύ λιγότερο πιθανό να πυροδοτήσουν έναν ολοκληρωτικό πόλεμο. Φαίνεται πως η Βόρεια Κορέα γίνεται όλο και πιο σίγουρη για την ικανότητά της να διαχειριστεί την κλιμάκωση, κάτι που σημαίνει πως η Πιονγκγιάνγκ πιθανότατα θα προχωρήσει σε πιο επιθετικές ενέργειες για να αποτρέψει τις αμυντικές ασκήσεις Νότιας Κορέας-ΗΠΑ και να αναδιαμορφώσει το δικό της περιβάλλον ασφαλείας.

Τις επόμενες ημέρες, η Βόρεια Κορέα πραγματοποίησε μια σειρά πρόσθετων πυραυλικών δοκιμών -συμπεριλαμβανομένης μιας αποτυχημένης εκτόξευσης ενός πιθανώς διηπειρωτικού βαλλιστικού πυραύλου (ICBM)- και διεξήγαγε μεγάλης κλίμακας ασκήσεις στρατιωτικών αεροσκαφών σε ολόκληρη τη χώρα. Στις 7 Νοεμβρίου, η Πιονγκγιάνγκ ισχυρίστηκε επίσης ότι εκτόξευσε δύο πυραύλους κρουζ στα ανοικτά της νοτιοκορεατικής πόλης Ουλσάν τους οποίους, όπως είπε, ο Νότος δεν κατάφερε να εντοπίσει, αλλά οι Σεούλ και Ουάσινγκτον αρνήθηκαν ότι συνέβη κάτι τέτοιο.

Η εξέλιξη της στρατηγικής αποτροπής της Βόρειας Κορέας

Η αμυντική στρατηγική της Βόρειας Κορέας έχει περάσει διάφορες φάσεις από το τέλος του Πολέμου της Κορέας το 1953, ιδιαίτερα αφότου η Πιονγκγιάνγκ αναγνώρισε την οικονομική επιτυχία της Νότιας Κορέας στα τέλη της δεκαετίας του 1970 και την δεκαετία του 1980, και η Σοβιετική και Κινεζική υποστήριξη άρχισε να φθίνει προς το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.  

Τις δεκαετίες που ακολούθησαν τη σύγκρουση, ο ηγέτης της Βόρειας Κορέας Κιμ Ιλ Σουνγκ βασίστηκε σε μεγάλες συμβατικές στρατιωτικές και ενεργές δυνάμεις ειδικών επιχειρήσεων για να διαμορφώσει το περιβάλλον ασφαλείας στην κορεατική χερσόνησο. Ο Κιμ εξακολουθούσε να επιδιώκει την ενοποίηση των δύο Κορέων και – χάρη στην προστασία της αρχιτεκτονικής ασφάλειας του Ψυχρού Πολέμου, στην οποία η Βόρεια Κορέα υποστηριζόταν από τη Σοβιετική Ένωση και την Κίνα – αισθανόταν σίγουρος ότι μπορούσε να πραγματοποιεί ενεργές εισβολές στο έδαφος της Νότιας Κορέας.

Αλλά αυτή η αρχιτεκτονική ασφαλείας άρχισε να αλλάζει στα τέλη της δεκαετίας του 1970 και τη δεκαετία του ’80, καθώς η Σοβιετική Ένωση φαινόταν όλο και πιο αναξιόπιστη και η Κίνα επιδίωκε το οικονομικό άνοιγμα και τη μεταρρύθμισή της. Η οικονομία της Βόρειας Κορέας, εν τω μεταξύ, είχε επίσης αρχίσει να υπολείπεται της οικονομίας του Νότου. Εν μέσω της φθίνουσας υποστήριξης από τους συμμάχους της στον Ψυχρό Πόλεμο και της οικονομικής επιτυχίας της Νότιας Κορέας, η Πιονγκγιάνγκ άρχισε να αναπτύσσει ένα πρόγραμμα βαλλιστικών πυραύλων και πυρηνικών όπλων για να εξασφαλίσει τη δική της ασφάλεια μέσα σε αυτή τη νέα πραγματικότητα.

Ο Κιμ Ιλ Σουνγκ επιτάχυνε την πυρηνική ανάπτυξη της Βόρειας Κορέας μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Αλλά τελικά συμφώνησε να παραχωρήσει την επιδίωξη πυρηνικών όπλων με αντάλλαγμα τη διεθνή βοήθεια και μια πορεία προς την αναγνώριση σύμφωνα με το συμφωνημένο πλαίσιο του 1994 που διαπραγματεύτηκε το καθεστώς του με τις ΗΠΑ και τη Νότια Κορέα. Ο Κιμ πέθανε πριν προλάβει να υπογράψει τη συμφωνία. Αλλά ενώ ο γιος του Κιμ Γιονγκ Ιλ την υπέγραψε λίγο μετά την ανάληψη της εξουσίας, δεν αξιοποίησε τη συμφωνία όπως θα μπορούσε να είχε κάνει ο πατέρας του.

Ο Κιμ Γιονγκ Ιλ συνέχισε την επιδίωξη ανάπτυξης πυρηνικών όπλων και βαλλιστικών πυραύλων, αν και συχνότερα ως δυνητικά εμπορεύσιμο περιουσιακό στοιχείο – με ανάμεικτη επιτυχία. Μετά το εγκεφαλικό επεισόδιο που υπέστη το 2008, ωστόσο, ο Κιμ διπλασίασε τις προσπάθειες για την ανάπτυξη μιας βιώσιμης ικανότητας πυρηνικών όπλων – ιδίως αφού είδε το 2003 την καταστροφή του αυταρχικού καθεστώτος του Σαντάμ Χουσεΐν στο Ιράκ, το οποίο δεν διέθετε πυρηνικά όπλα για να αμυνθεί κατά της εισβολής υπό την ηγεσία των ΗΠΑ.

Όταν ο νυν ηγέτης της Βόρειας Κορέας Κιμ Γιονγκ Ουν ανέλαβε την εξουσία το 2011, συνέχισε την ταχεία αναζήτηση πυρηνικών όπλων και βαλλιστικών πυραύλων – ελπίζοντας να χρησιμοποιήσει αυτά τα συστήματα ως μέσο για να απαιτήσει την παγκόσμια αναγνώριση της Βόρειας Κορέας ως πυρηνικής δύναμης και να ξεφύγει από τη διεθνή απομόνωση της Πιονγκγιάνγκ που διήρκεσε δεκαετίες. Λίγο πριν ο Κιμ Γιονγκ Ουν αναλάβει την εξουσία, ο μακροχρόνιος δικτάτορας της Λιβύης Μουαμάρ Καντάφι επίσης ανατράπηκε και σκοτώθηκε εν μέσω μιας εκστρατείας που υποστηρίχθηκε από τις ΗΠΑ για την ανατροπή του καθεστώτος του.

Ο Κιμ είδε τα διδάγματα του Ιράκ και της Λιβύης ως σαφή παραδείγματα ότι χωρίς ισχυρή πυρηνική ικανότητα, τα μικρά κράτη ήταν στο έλεος των μεγάλων δυνάμεων. Αλλά γνώριζε επίσης ότι έπρεπε να διαφοροποιήσει τις επιλογές κλιμάκωσης της Βόρειας Κορέας πέρα από την κεντρική εστίαση στα πυρηνικά όπλα, τα οποία κινδυνεύουν να πυροδοτήσουν έναν ολοκληρωτικό πόλεμο.

Το 2017, ο Κιμ ξεκίνησε ένα αυτοεπιβαλλόμενο μορατόριουμ στις δοκιμές ICBM και πυρηνικών δοκιμών μετά από μια σύντομη άνοδο της διπλωματίας και την αναθέρμανση των σχέσεων με τον τότε πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ και τον τότε πρόεδρο της Νότιας Κορέας Μουν Τζε-Ιν. Τα επόμενα χρόνια και στη συνέχεια καθ’ όλη τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19, ο Κιμ μετατόπισε την εστίαση της Βόρειας Κορέας στην ανάπτυξη συμβατικών, μικρής εμβέλειας πυραύλων και πυραυλικών συστημάτων που θα μπορούσαν να στοχεύουν πιο επιλεκτικά κρίσιμα στρατιωτικά περιουσιακά στοιχεία στη Νότια Κορέα.

Προηγουμένως, η Βόρεια Κορέα ήταν εγκλωβισμένη σε μια πολύ απότομη κλίμακα κλιμάκωσης: Ως απάντηση σε ενέργειες της Νότιας Κορέας ή των ΗΠΑ, η Πιονγκγιάνγκ μπορούσε να χρησιμοποιήσει είτε το πυροβολικό της πρώτης γραμμής για να διεξάγει ενέργειες μικρής κλίμακας (όπως ο βομβαρδισμός ενός νησιού ή η βύθιση ενός πλοίου), είτε τα πυρηνικά της όπλα με κίνδυνο να υποκινήσει έναν ακόμη ολοκληρωτικό πόλεμο στην κορεατική χερσόνησο. Όμως η ανάπτυξη συστημάτων μικρού βεληνεκούς τα τελευταία χρόνια έχει δώσει στην Πιονγκγιάνγκ τη δυνατότητα να βαθμονομεί καλύτερα τις αντιδράσεις της στις εξωτερικές απειλές με δυνατότητες κρούσης μεγαλύτερης ακρίβειας χωρίς να χρειάζεται να καταφύγει σε πυρηνικές απειλές.

Στροφή στην προσέγγιση

Το διευρυμένο οπλοστάσιο συμβατικών όπλων της Βόρειας Κορέας αλλάζει τις επιλογές της για τη διαχείριση της κατάστασης ασφαλείας γύρω από την κορεατική χερσόνησο, όπως φαίνεται από την επιθετική αντίδραση της Πιονγκγιάνγκ στις πρόσφατες κοινές στρατιωτικές ασκήσεις ΗΠΑ-Νότιας Κορέας. Στο παρελθόν, τα περιθώρια κλιμάκωσης της Βόρειας Κορέας ήταν σημαντικά περιορισμένα, καθώς είχε μικρή ικανότητα ή αυτοπεποίθηση να προβεί σε αμοιβαίες στρατιωτικές ενέργειες πέραν μιας πρώτης σύγκρουσης. Όμως, χάρη στις διευρυμένες συμβατικές δυνατότητές της, η Πιονγκγιάνγκ έχει πλέον περισσότερες τακτικές επιλογές στη διάθεσή της για να διαμορφώσει τους πολιτικούς υπολογισμούς στη Σεούλ και την Ουάσινγκτον, με μικρότερο κίνδυνο ταχείας διολίσθησης σε μια ολοκληρωτική σύγκρουση.

Οι πρόσφατες επιδείξεις της Πιονγκγιάνγκ για ταυτόχρονες εκτοξεύσεις πολλαπλών πυραύλων από διάφορες περιοχές, η εστίαση σε νέα οπλικά συστήματα και η αυξημένη αεροπορική δραστηριότητα αποσκοπούν στην επίδειξη της ικανότητάς της να αντιμετωπίσει τα αμυντικά συστήματα της Νότιας Κορέας. Με τον τρόπο αυτό, η Πιονγκγιάνγκ διαβεβαιώνει ότι η στρατηγική κυρώσεων και απομόνωσης των ΗΠΑ και της Νότιας Κορέας είναι απλώς αναποτελεσματική. Με αυτό το μεγαλύτερο περιθώριο για διαβαθμισμένη κλιμάκωση, η Βόρεια Κορέα είναι πιθανό να γίνει όλο και πιο τολμηρή στις στρατιωτικές της απαντήσεις σε μελλοντικές ενέργειες των ΗΠΑ ή και της Νότιας Κορέας. Τώρα που η Βόρεια Κορέα έχει σπάσει το ταμπού της εκτόξευσης πυραύλων στη ΒΟΓ, για παράδειγμα, θα είναι λιγότερο περιορισμένη στο μέλλον να χρησιμοποιήσει μια παρόμοια τακτική.

Η Βόρεια Κορέα παραμένει εξαιρετικά απίθανο να εισέλθει σε διπλωματικές συνομιλίες με επίκεντρο την κατάργηση των πυρηνικών της δυνατοτήτων, οι οποίες εξακολουθούν να αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της αποτρεπτικής στρατηγικής της χώρας. Πράγματι, στις 9 Σεπτεμβρίου, η Πιονγκγιάνγκ ανακοίνωσε έναν νέο νόμο που κατοχυρώνει το δικαίωμα να διεξάγει προληπτικά πυρηνικά πλήγματα εάν υπάρχει απειλή επικείμενης επίθεσης κατά των ηγετών της ή η χώρα κινδυνεύει με καταστροφή. Ωστόσο, η επανέναρξη ενός ευρύτερου διαλόγου με την Ουάσινγκτον και τη Σεούλ παραμένει προς το οικονομικό και πολιτικό συμφέρον της Βόρειας Κορέας, καθώς η Πιονγκγιάνγκ ελπίζει τελικά να εξασφαλίσει την ελάφρυνση των κυρώσεων και μια πιο επίσημη αναγνώριση από τη διεθνή κοινότητα. Επιδεικνύοντας τις διευρυμένες συμβατικές ικανότητές της, η Πιονγκγιάνγκ μετατοπίζει τη δυναμική της ασφάλειας στην κορεατική χερσόνησο και ίσως είναι σε καλύτερη θέση να πιέσει την Ουάσινγκτον και τη Σεούλ να συζητήσουν ευρύτερα μέτρα ελέγχου των εξοπλισμών, αντί να απαιτήσουν την αποπυρηνικοποίηση ως τον κύριο μοχλό των συνομιλιών.

Οι αντιδράσεις της Νότιας Κορέας και των ΗΠΑ

Η βαθμονομημένη στρατηγική κλιμάκωσης της Βόρειας Κορέας δημιουργεί νέους τακτικούς κινδύνους για τη Νότια Κορέα, ακόμη και αν μειώνει το ενδεχόμενο ταχείας κλιμάκωσης σε μείζονα σύγκρουση. Η Σεούλ έχει ήδη προσαρμόσει τις εκ των προτέρων εγκεκριμένες αντιδράσεις της στις επιθετικές ενέργειες της Βόρειας Κορέας, επιτρέποντας ταχύτερες αναλογικές κινητικές αντιδράσεις.

Ο Νότος απάντησε στις πρόσφατες ενέργειες του Βορρά με παρόμοιες επιδείξεις βομβαρδισμών ακριβείας, εκτοξεύσεις πυραύλων και βολές πυροβολικού. Και οι δύο πλευρές συνεχίζουν να εφαρμόζουν περιορισμούς, σπανίως θέτοντας σκόπιμα σε κίνδυνο ζωές στην άλλη πλευρά. Όμως, η επέκταση της προθυμίας της Βόρειας Κορέας να πραγματοποιεί στρατιωτικές επιδείξεις πιο κοντά στη Νότια Κορέα -σε συνδυασμό με την ταχύτερη αναλογική απάντηση της Σεούλ- αυξάνει το ενδεχόμενο τυχαίας ή σκόπιμης κλιμάκωσης που θα οδηγήσει σε απώλεια ανθρώπινων ζωών και στις δύο πλευρές, παρόμοια με τη σειρά ναυτικών συγκρούσεων μεταξύ των δύο χωρών πριν από μερικές δεκαετίες. Αλλά σε αντίθεση με τις θαλάσσιες συγκρούσεις του 1999 και του 2002, η Πιονγκγιάνγκ μπορεί να αισθάνεται τώρα πιο ικανή να πραγματοποιήσει έναν δεύτερο ή τρίτο γύρο αντεκδικητικής στρατιωτικής κλιμάκωσης σε περίπτωση που τα γεγονότα επαναληφθούν σήμερα.

Από τότε που ανέλαβε τα καθήκοντά του, ο πρόεδρος της Νότιας Κορέας Γιουν Σουκ Γιολ επανέλαβε την υποστήριξη της Σεούλ για μια ισχυρή συμμαχία με τις ΗΠΑ, προσπάθησε να ενισχύσει τους πολιτικούς δεσμούς και τους δεσμούς ασφαλείας με την Ιαπωνία και έστρεψε το ενδιαφέρον της Σεούλ για την ασφάλεια ξανά στη Βόρεια Κορέα. Παρόλο που ο Γιουν ισχυρίστηκε πως έχει ένα «τολμηρό» σχέδιο για να συμμετέχει σε συζητήσεις η Βόρεια Κορέα, η πραγματικότητα είναι μια πολύ πιο παραδοσιακή συντηρητική νοτιοκορεατική στρατηγική που διπλασιάζει τους αμυντικούς δεσμούς με τις ΗΠΑ και τονίζει την απειλή από τη Βόρεια Κορέα, αντί να επιδιώκει την ειρήνη ή τη διαρκή αποκλιμάκωση. Ο Γιουν, ωστόσο, είναι αναγκασμένος να βαδίσει σε μια γραμμή μεταξύ του να θεωρείται σκληρός απέναντι στη Βόρεια Κορέα και του να μην ενεργεί με τέτοιο τρόπο ώστε να διευρύνει την πιθανότητα συγκρούσεων ή συγκρούσεων. Και με τα μεγαλύτερα περιθώρια ελιγμών της Βόρειας Κορέας, αυτό θα είναι ένα δύσκολο μονοπάτι.

Για τις ΗΠΑ, η αυξανόμενη αίσθηση αστάθειας γύρω από την κορεατική χερσόνησο είναι μια ανεπιθύμητη εξέλιξη. Η Ουάσινγκτον θέλει να επικεντρώσει την εστίασή της στην Κίνα στην περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού, και οι ενέργειες της Βόρειας Κορέας αποτελούν αντιπερισπασμό – αλλά με πραγματικές επιπτώσεις στην ασφάλεια. Υπάρχει στρατηγική λογική στο να εμπλακεί η Ουάσινγκτον στην Πιονγκγιάνγκ από την άποψη του ελέγχου των εξοπλισμών ώστε να εστιάσει περισσότερο στην Κίνα. Ωστόσο, μια τέτοια πολιτική είναι πολιτικά αστήρικτη, τόσο στην Ουάσινγκτον (όπου θα θεωρηθεί συνθηκολόγηση στον πυρηνικό εκβιασμό) όσο και στη Σεούλ (όπου θα θεωρηθεί εγκατάλειψη από έναν βασικό σύμμαχο).

Ο πιο πιθανός δρόμος είναι μια σταδιακή κλιμάκωση των επιδείξεων ισχύος από τη Σεούλ και την Ουάσιγκτον, η αύξηση της πυραυλικής άμυνας και των πωλήσεων όπλων στη Νότια Κορέα, καθώς και η διεύρυνση του τριμερούς συντονισμού μεταξύ των ΗΠΑ, της Νότιας Κορέας και της Ιαπωνίας. Αλλά αυτές οι ενέργειες θα κάνουν ελάχιστα για να αποτρέψουν τον Βορρά, και αντίθετα είναι πιθανό να ενθαρρύνουν τις συνεχείς επιδείξεις βίας του, κάνοντας την Πιονγκγιάνγκ να νιώσει περαιτέρω την ανάγκη να επιδείξει τις δυνατότητές της εν μέσω ενός πιο συνεκτικού περιφερειακού μπλοκ.

Οι επιπτώσεις μιας πιο πολεμοχαρούς Βόρειας Κορέας

Η Βόρεια Κορέα, από την πλευρά της, είναι πιθανόν να επεκτείνει αργά, αλλά σταθερά τους τομείς στρατιωτικής δράσης και επιχειρήσεων καθώς επιδιώκει να αναδιαμορφώσει το πολιτικό περιβάλλον και το περιβάλλον ασφαλείας γύρω από την Κορεατική Χερσόνησο. Η Πιονγκγιάνγκ θεωρεί τις στρατιωτικές ασκήσεις ΗΠΑ- Νότιας Κορέας ως υπαρξιακή απειλή για το καθεστώς και θα χρησιμοποιήσει τις στρατιωτικές της επιδείξεις για να τονίσει τον υψηλό κίνδυνο κλιμάκωσης γύρω από τυχόν μελλοντικές ασκήσεις. Η Νότια Κορέα και οι ΗΠΑ θα πρέπει, με τη σειρά τους, να συνυπολογίσουν μια πιο πολεμοχαρή και επιθετική βορειοκορεατική απάντηση σε τυχόν διμερείς στρατιωτικές ασκήσεις.

Με περισσότερη στρατιωτική δράση, αυξάνεται ο κίνδυνος σύντομων, έντονων συγκρούσεων (όπως ο βομβαρδισμός της νήσου Yeonpyeong ή η βύθιση του νοτιοκορεατικού πολεμικού πλοίου Cheonan το 2010) και ενδεχομένως περισσότερες ανταλλαγές πυρών μεταξύ των δύο Κορέων.

Περισσότερες στρατιωτικές εμπλοκές μπορεί να αφυπνίσουν εκ νέου τον λαό της Νότιας Κορέας στην πραγματικότητα της πάντα παρούσας, αλλά σπάνια εξεταζόμενης βορειοκορεατικής απειλής, κάτι που θα μπορούσε να επηρεάσει τα πρότυπα ψηφοφορίας, αν και δεν είναι σαφές επί του παρόντος αν αυτό θα ωφελήσει όσους υποστηρίζουν ή αντιτίθενται στη συμφιλίωση με τον Βορρά. Τουλάχιστον, θα τοποθετήσει τη Βόρεια Κορέα πιο σταθερά στον πολιτικό διάλογο της Νότιας Κορέας, αυξάνοντας τις διαφορές και τις διαιρέσεις.

Μια πιο πολεμοχαρής Βόρεια Κορέα και η συντήρηση των αυξημένων εντάσεων αυξάνουν τον πολιτικό κίνδυνο εντός και γύρω από την Χερσόνησο, δημιουργώντας αβεβαιότητα για τις ξένες δραστηριότητες και επενδύσεις στην περιοχή. Καθώς οι εταιρείες μεταφέρουν τις αλυσίδες προμήθειας εν μέσω των αυξανόμενων σινοαμερικανικών οικονομικών και εμπορικών εντάσεων, αυτό θα μπορούσε να μειώσει την ελκυστικότητα της Νότιας Κορέας ως προτιμώμενου προορισμού. Αν η Βόρεια Κορέα αυξήσει τη συχνότητα των εκτοξεύσεων πυραύλων στη θάλασσα μεταξύ των δυο Κορέων και της Ιαπωνίας, μπορεί επίσης να αυξήσει την αβεβαιότητα στις ναυτιλιακές γραμμές, ιδιαίτερα αν ο Βορράς δεν εκδώσει προηγούμενες ειδοποιήσεις.

Πηγή: Euro2day.gr