28/03/2024

Ψηφιακός, ο Νέος Τύπος Πολέμου της 6ης Γενιάς

Image by rawpixel.com on Freepik

Γράφει ο Δημήτριος Τσαϊλάς*

O νικητής θα είναι η πλευρά που θα κατανοήσει πιο γρήγορα πώς να εκμεταλλευτεί τις δυνατότητες του ψηφιακού πολέμου.

Οι μεταρρυθμίσεις των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων (ΕΕΔ) έχουν ενσωματωθεί σε μια συζήτηση που βρίσκεται σε εξέλιξη από τις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας. Ωστόσο η συζήτηση έπρεπε να εστιαστεί κυρίως στα χαρακτηριστικά των σύγχρονων πολέμων και το είδος του πολέμου για τον οποίο πρέπει να προετοιμαστεί η Ελλάδα. Για να το θέσω απλά, δύο αλληλένδετα μοντέλα σύγχρονου πολέμου έπρεπε να ήταν στην πρώτη γραμμή αυτής της συζήτησης.

Το πρώτο είναι ο «νέος τύπος πολέμου». Αυτός ο πόλεμος που βασίζεται σε μια ολιστική κατανόηση του μοντέρνου πολέμου. Στις πρώτες, μη στρατιωτικές φάσεις μιας σύγκρουσης, ο στόχος είναι να αποδυναμωθεί ο αντίπαλος μέσω «ενεργών μέτρων» όπως η παραπληροφόρηση και η ανατροπή με την έννοια του «ψυχολογικού πολέμου» εκμεταλλευόμενος τις κυβερνοεπιθέσεις. Μόλις ο πόλεμος περάσει στη στρατιωτική φάση, δεν χρησιμοποιούνται μόνο τακτικοί στρατιώτες, αλλά και παράτυποι βίαιοι παράγοντες που ενεργούν σε στενό συντονισμό με τη στρατιωτική ηγεσία. Άρα χρειαζόμαστε να δημιουργηθεί μια σημαντική δεξαμενή αυτών των λεγόμενων πληρεξουσίων.

Η δεύτερη κατευθυντήρια αρχή της στρατιωτικής μεταρρύθμισης της Ελλάδας έπρεπε να είναι η έννοια του «πόλεμου της 6ης γενιάς», που χαρακτηρίζεται επίσης ως «δικτυοκεντρικός πόλεμος πέντε διαστάσεων». Οι διαστάσεις είναι: η υποβρύχια, η επιφάνεια, η εναέρια, η διαστημική και ο κυβερνοχώρος. Αυτές είναι αρχές που επίσης έπρεπε να κυριαρχούν στη συζήτηση για τις τελικές στρατιωτικές φάσεις του νέου τύπου πολέμου. Πίσω από αυτή την ιδέα κρύβεται ο δικτυοκεντρικός πόλεμος, μια ιδέα ότι στο μέλλον, στρατιωτικές επιχειρήσεις θα διεξάγονται από πολύ μεγάλες αποστάσεις (πέραν του ορίζοντα), κυρίως μέσω της χρήσης σύγχρονων δικτυακών συστημάτων και αισθητήρων που ενεργούν στον αέρα και στο διάστημα. Με απλά λόγια είναι ένας ψηφιακός πόλεμος.

Σε αυτόν τον ψηφιακό πόλεμο δύο χαρακτηριστικά γνωρίσματα συναντάμε. Πρώτον, η πλημμύρα πληροφοριών του ανοιχτού κώδικα αλλά και των υποκλοπών βοηθά τις υπηρεσίες πληροφοριών να αποκτήσουν μια ακριβή εικόνα της κατάστασης, αλλά μπορεί επίσης να οδηγήσει σε σύγχυση και αβάσιμη προκατάληψη. Δεύτερο, δεν αναφέρεται σε ικανότητες μάχης που βασίζονται στην προηγμένη τεχνολογία, αλλά αναδεικνύει τη δυναμική αρένα στον ψηφιακό χώρο, κοντά στο πεδίο της μάχης και μερικές φορές μέσα σε αυτό, με τη συμμετοχή εκατομμυρίων ανθρώπων και ιδιωτών συνδεδεμένων στο διαδίκτυο.

 


Image by macrovector on Freepik

 

Η τέχνη της συλλογής και ανάλυσης της πληροφορίας

Η αξιολόγηση της πληροφορίας είναι σαν να προσπαθείς να ολοκληρώσεις ένα παζλ. Η τέχνη των υπηρεσιών πληροφοριών έγκειται στην ικανότητα να τοποθετούν σωστά τα υπάρχοντα κομμάτια και να φαντάζονται πώς φαίνονται τα ελλείποντα κομμάτια για να οραματιστούν ολόκληρη την εικόνα, με βάση την ενδελεχή γνώση του εχθρού, τη μεθοδολογία έρευνας και τις ικανότητες συλλογής πληροφοριών.

Η πλημμύρα πληροφοριών του ανοιχτού κώδικα αλλά και των υποκλοπών αλλάζουν τους κανόνες του παιχνιδιού, επειδή παρέχουν πολλά από τα κομμάτια που λείπουν, ιδιαίτερα σε ακραίες καταστάσεις όπως ο πόλεμος. Στον πόλεμο στην Ουκρανία, οι πληροφορίες ανοιχτού κώδικα κάλυπταν τεράστια κενά στην κατανόηση σχετικά με τις μάχες και έδωσαν πιο αξιόπιστες και ακριβείς απαντήσεις από οποιαδήποτε άλλη πηγή σε ερωτήσεις σχετικά με την έκταση της ζημιάς. Αυτό είναι ένα σημαντικό παράδειγμα, διότι αυτά είναι τα ζητήματα που απασχολούν τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων παγκοσμίως σε συζητήσεις σχετικά με τους τρόπους δράσης και την έκταση της βοήθειας.

Ταυτόχρονα, η χρήση πληροφοριών για την αξιολόγηση πληροφοριών ιδιαίτερα του ανοιχτού κώδικα, και τη λήψη αποφάσεων ενέχει επίσης κινδύνους. Στο παράδειγμα του παζλ, περισσότερα κομμάτια από τα απαιτούμενα μπορεί να πλαισιώνουν λανθασμένα την εικόνα σε έναν διαφορετικό, παραπλανητικό τρόπο λειτουργίας, πολύ διαφορετικό από αυτό που υποθέτουμε. Μερικές φορές αυτός είναι ένας εξαιρετικός τρόπος ανάπτυξης δημιουργικής σκέψης και επέκτασης των ορίων της φαντασίας, αλλά σε περιόδους πολέμου, το προσωπικό πληροφοριών αναζητά μέσα για να επικεντρωθεί, προκειμένου να αποφύγει τη σύγχυση και την προκατάληψη. Στη σύγχρονη εποχή, υπάρχουν σαφώς περισσότερες πληροφορίες από αυτές που χρειάζονται και περισσότερος χώρος για ερμηνείες που θα μπορούσαν να οδηγήσουν τους λήπτες αποφάσεων σε λάθος κατεύθυνση. Επομένως, οι πληροφορίες ανοιχτού κώδικα δεν μπορούν να επαρκούν από μόνες τους,

Η σημαντική αλλαγή που είναι εμφανής σε αυτό το πλαίσιο είναι ότι ενώ στο παρελθόν οι στρατιωτικές υπηρεσίες πληροφοριών έτειναν να επιτρέψουν στους εαυτούς τους να περιορίσουν τη συλλογή πληροφοριών στην ανοιχτή σφαίρα και να βασίζουν τις εκτιμήσεις και τις συστάσεις τους κυρίως σε διαβαθμισμένες πληροφορίες, σήμερα μια τέτοια απόφαση θα ήταν ανεύθυνη. Θα σήμαινε την απόρριψη του πλούτου των διαθέσιμων και πολύτιμων πληροφοριών, και το πιο σημαντικό, την αγνόηση μιας κεντρικής σκηνής δραστηριότητας στον πόλεμο.

 

Ποια είναι τα διδάγματα από την εμπειρία του πολέμου στην Ουκρανία σχετικά με τη σωστή χρήση πληροφοριών σε περιόδους πολέμου;

Η αποστολή των υπηρεσιών πληροφοριών είναι να συλλέξουν όσες περισσότερες πληροφορίες για τον εχθρό και να διαλύσουν την ομίχλη της μάχης. Σήμερα, στον ανοιχτό χώρο του διαδικτύου και των εικόνων που μεταφέρονται από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (ΜΜΕ) είναι δυνατό να βρούμε δορυφορικές φωτογραφίες από το πεδίο της μάχης, τεχνικά δεδομένα συστημάτων που συλλέγονται από εταιρείες πολυμέσων (τοποθεσία, φορτία δραστηριότητας) και μια σειρά περιεχομένου που συλλέγεται και δημοσιεύεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ΜΜΕ. Οι περισσότερες από τις πληροφορίες που χρησιμοποιήθηκαν από την Ουκρανία πριν και κατά τη διάρκεια της ρωσικής στρατιωτικής εισβολής αποκτήθηκαν κατ’ αυτόν τον τρόπο. Δεδομένου ότι οι πληροφορίες ήταν σε μεγάλο βαθμό μη διαβαθμισμένες, ήταν δυνατή η ανάλυσή τους με τη βοήθεια προηγμένων δυνατοτήτων επεξεργασίας που βασίζονται στην τεχνητή νοημοσύνη και αναπτύχθηκαν από τους τεχνολογικούς κολοσσούς που ανήκουν στον ιδιωτικό τομέα. Τα δεδομένα που υποβλήθηκαν σε επεξεργασία κοινοποιήθηκαν εύκολα στις υπηρεσίες  πληροφοριών σε όλο τον κόσμο, και ιδιαίτερα στην Ουκρανία, χωρίς τα πολιτικά εμπόδια που είναι τόσο γνωστά στους πράκτορες των μυστικών υπηρεσιών από τη συνήθη εργασία τους. Οι πληροφορίες που συλλέχθηκαν παρείχαν μια απάντηση υψηλής ποιότητας σε ερωτήσεις σχετικά με τη ρωσική εισβολή, όπως το πότε, το πού και ποιο ήταν το αναμενόμενο εύρος.

Ως αποτέλεσμα αυτής της ικανότητας στις τρέχουσες συγκρούσεις στην Ουκρανία η ομίχλη του πολέμου απουσίαζε εντυπωσιακά, χάρη στην τεράστια ποσότητα πληροφοριών ανοιχτού κώδικα από το πεδίο της μάχης που ακόμη και σήμερα μεταδίδεται μέσω διαδικτύου σε πραγματικό χρόνο. Βλέπουμε πώς η χρήση της πληροφόρησης ανοιχτού κώδικα, που βασίζεται στις κοινότητες ανταλλαγής αναλύσεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης που αναπτύχθηκαν και από ιδιωτικά κανάλια έχουν βελτιώσει την ικανότητα του ουκρανικού στρατού να συλλέγει πληροφορίες για να αντισταθμίσει το σχετικό πλεονέκτημα του ρωσικού στρατού. Σαφώς μία από τις βασικές προϋποθέσεις ήταν και είναι η συνεχής υποστήριξη των χωρών, ιδιαίτερα στο πλαίσιο των πληροφοριών, αλλά και σε στρατιωτικό και οικονομικό επίπεδο.

Ο πόλεμος πληροφοριών και η εξαπάτηση είναι γνωστά στοιχεία των πολεμικών δογμάτων. Σήμερα, οι υπηρεσίες πληροφοριών έχουν την αυξανόμενη ευθύνη να αντιμετωπίζουν και να εμποδίζουν συστηματικά τις προσπάθειες παραπληροφόρησης. Μία από τις βασικές δυνατότητες στον ψηφιακό πόλεμο είναι η «ανωτερότητα» στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στις πλατφόρμες για τη διάδοση πληροφοριών, η οποία μετριέται από την ικανότητα κατανόησης της επικρατούσας διάθεσης, γρήγορης έκδοσης αναφορών σε πραγματικό χρόνο και διάψευσης φημών με αξιόπιστες πηγές. Στην Ουκρανία, υπήρξε εκτεταμένη χρήση πολιτικών ενεργειών για τη δημοσιοποίηση της πορείας των μαχών και των αποτελεσμάτων. Μάλιστα μερικές φορές εκτελούντο για τις ανάγκες αντιτιθέμενων προπαγανδιστικών κινήσεων. Είναι σαφές ότι η χρήση ανοιχτών μέσων ενημέρωσης από τον ουκρανικό στρατό και τους πολίτες οδήγησε σε μια πιο ακριβή αντίληψη της πραγματικότητας.

Συμπεράσματα

Τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα που δημιουργούν οι πληροφορίες ανοιχτού κώδικα είναι γνωστά στις υπηρεσίες πληροφοριών στην Ελλάδα. Η δραματική πρόοδος στον τομέα οδήγησαν σε παγκόσμιες αποκαλύψεις όσον αφορά την ικανότητα συλλογής πληροφοριών, και την επεξεργασία με βάση την τεχνητή νοημοσύνη. Επομένως, η ενεργοποίηση και η συσσώρευση δυνάμεων συνεχίζει να διατηρεί το απόρρητο με απόλυτο συντονισμό στην εκτέλεση καταβάλλοντας προσπάθεια για αποφυγή εκπομπών.

Η σχέση μεταξύ της πολιτείας, των Ενόπλων Δυνάμεων και των υπηρεσιών πληροφοριών από τη μια πλευρά και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, των ιδιωτικών πλατφορμών και του κοινού από την άλλη, πρέπει να είναι μια σχέση με σεβαστούς κανόνες. Σε σύγκριση με τα γεγονότα στην Ουκρανία, είναι αμφίβολο εάν οι δυτικές χώρες, και ειδικότερα η Ελλάδα, είναι έτοιμες να χρησιμοποιήσουν τις δημόσιες και ιδιωτικές εταιρείες με αποτελεσματικότητα. Ωστόσο, εάν δεν είμαστε σε θέση να υιοθετήσουμε τη νέα προσέγγιση τώρα, πιθανότατα δεν θα είμαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις που μας περιμένουν.

Η πληροφορία προορίζεται πρώτα και κύρια να βοηθήσει τους λήπτες αποφάσεων με σκοπό να διαμορφώνουν πολιτική έναντι των αλλαγών της κατάστασης και να καθοδηγεί τους επιχειρησιακούς φορείς για το πώς να προετοιμαστούν για αυτές τις αλλαγές για να διατηρήσουν πολιτικά, οικονομικά και στρατιωτικά πλεονεκτήματα. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, χάρη στις δραματικές αλλαγές στο περιβάλλον της πληροφόρησης και των μέσων ενημέρωσης και την άνοδο της σημασίας και της επιρροής των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και της παγκόσμιας κοινής γνώμης στην πολιτική και ειδικότερα στον πόλεμο, η ίδια η κατασκοπεία γίνεται εργαλείο εφαρμογής πολιτικής και επιρροής.

Η μελέτη περίπτωσης της δημόσιας χρήσης πληροφοριών γύρω από την κρίση στην Ουκρανία, παράλληλα με τα σωρευτικά συμπεράσματα από την εμπειρία της Ελλάδας, προσφέρει προοπτική και διευκρινίζει τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα, καθώς και το κόστος και τα οφέλη της εφαρμογής αυτής της πρακτικής, η οποία κερδίζει έδαφος στις διεθνείς σχέσεις. Ωστόσο, φαίνονται καθυστερήσεις στην παραγωγή μεμονωμένων συστημάτων ενώ είναι ανεπαρκής ο βαθμός ψηφιοποίησης των συστημάτων διοίκησης, ελέγχου, αναγνώρισης και επικοινωνίας στις ΕΕΔ. Αναφορές δείχνουν ότι οι στρατιώτες μας χρησιμοποιούν στρατιωτικούς χάρτες του προηγούμενου αιώνα αντί για ψηφιακούς χάρτες ή ακόμη χειρότερα χρειάζεται να καταφύγουν σε ανοιχτές συνδέσεις κινητής τηλεφωνίας λόγω της έλλειψης κρυπτογραφημένων συστημάτων επικοινωνίας. Το χαμηλό επίπεδο ψηφιακής συνδεσιμότητας στις ΕΕΔ καθιστά δύσκολο για τις μονάδες της αεροπορίας, της αεράμυνας, του πυροβολικού και του πεζικού να συνεργαστούν με συντονισμένο τρόπο και στο πλαίσιο της διακλαδικότητας. Πολύ περισσότερο με τις μονάδες του Πολεμικού Ναυτικού που δρούνε σε μεγάλες αποστάσεις και σε περιβάλλοντα όπου οι καιρικές συνθήκες και ο ηλεκτρονικός πόλεμος επιδρούν αρνητικά.

 

*Ο Δημήτριος Τσαϊλάς είναι απόστρατος αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού. Είναι επιστημονικός συνεργάτης και ερευνητής του Institute for National and International Security (INIS) και του Think Tank, Strategy International. Δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου.

Facebooktwitterredditpinterestlinkedinmail
Geopolitics & Daily News Copyrights Reserved 2024