Η απόφαση του Ερντογάν για προώρες εκλογές. Μπορεί με βάση το σύνταγμα να είναι υποψήφιος;

Ο Ερντογάν επιλέγει την ιστορικά φορτισμένη ημερομηνία της 14ης Μαΐου για τις κρίσιμες εκλογές της Τουρκίας

Ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ανακοίνωσε την 14η Μαΐου -έναν μήνα νωρίτερα από ό,τι είχε αρχικά υποδείξει-  ως ημέρα διεξαγωγής για τις κρίσιμες διπλές προεδρικές και κοινοβουλευτικές εκλογές της Τουρκίας, δίνοντας τέλος σε μήνες εικασιών σχετικά με το χρονοδιάγραμμα.

Οι εκλογές αυτές, οι οποίες αποκαλούνται ως «οι πιο σημαντικές εκλογές του 2023» από τον αρθρογράφο του Bloomberg Opinion, Bobby Ghosh, είναι μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για τον Ερντογάν και το συντηρητικό Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) στις δύο δεκαετίες εξουσίας του. 

Ενώ οι διπλές κάλπες της χώρας είχαν προγραμματιστεί επίσημα για τις 18 Ιουνίου, οι πολιτικοί και διπλωματικοί κύκλοι της Άγκυρας μελέτησαν τα στοιχήματα για τις ημερομηνίες πρόωρων εκλογών, σταθμίζοντας διάφορες συνιστώσες της εκλογικής εξίσωσης, όπως τα οικονομικά δεινά των Τούρκων, το πρόσφατα διεθνές προσκήνιο του Ερντογάν, τους νέους εκλογικούς νόμους και άλλους παράγοντες που θα επηρεάσουν την εκλογική προσέλευση. Από την περασμένη εβδομάδα, πολιτικοί – από τον εθνικιστή σύμμαχο του Ερντογάν Ντεβλέτ Μπαχτσελί μέχρι τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου – επεσήμαναν τα μέσα Μαΐου ως ημερομηνία πρόωρων εκλογών.

Ο Ερντογάν σηματοδότησε την ημερομηνία στην κοινοβουλευτική του ομιλία την Τετάρτη, η οποία έμοιαζε με την έναρξη της εκστρατείας του. «Στις 14 Μαΐου 1950, ο Αντνάν Μεντερές (ο πρώτος πρωθυπουργός της Τουρκίας που εξελέγη με πολυκομματικό σύστημα) είπε «Φτάνει, ο λαός θα πει τη γνώμη του» και βγήκε νικητής στην κάλπη», είπε ο Ερντογάν στην ομάδα του AKP στο κοινοβούλιο. Ο τουρκικός λαός θα βάλει ξανά στη θέση του τους υποστηρικτές του πραξικοπήματος, 73 χρόνια μετά το τέλος της μονοκομματικής εποχής».

Το κεντροδεξιό Δημοκρατικό Κόμμα του Μεντερές κέρδισε συντριπτικά το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP), το οποίο κυβέρνησε στην Τουρκία επί 22 χρόνια μονοκομματικής διακυβέρνησης. Μια δεκαετία μετά την εκλογή του, αυτός και οι κορυφαίοι υπουργοί του κατέληξαν στην αγχόνη για προδοσία στο πρώτο στρατιωτικό πραξικόπημα της σύγχρονης Τουρκίας. Ο Ερντογάν συχνά αναφέρεται στον Μεντερές ως το πολιτικό του ίνδαλμα.

Ο Ερντογάν, που καθαιρέθηκε και φυλακίστηκε για λίγο όταν ήταν δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης τη δεκαετία του 1990, συγκρίνει τον εαυτό του με τον Μεντερές, επαναχρησιμοποιώντας τσιτάτα και έννοιες που χρησιμοποίησε, όπως η ευημερία στους πιστούς αγροτικούς πληθυσμούς, ο σεβασμός για τις θρησκευτικές αξίες της χώρας και ενδυνάμωση των ανθρώπων.

Αν και ο Ερντογάν και οι σύμμαχοί του επέμεναν κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους ότι οι εκλογές θα διεξαχθούν τον Ιούνιο όπως είχε προγραμματιστεί, λίγοι τον πίστευαν αφού αυτό σήμαινε ότι ο Ερντογάν δεν μπορούσε να θέσει υποψηφιότητα για τρίτη φορά ως πρόεδρος χωρίς κατάφωρη παραβίαση του τουρκικού συντάγματος. Ενώ το άρθρο 101 του συντάγματος λέει ότι ο πρόεδρος δεν μπορεί να είναι υποψήφιος πάνω από δύο φορές, ένα άλλο άρθρο ανοίγει την πόρτα σε μια τρίτη θητεία για έναν εν ενεργεία πρόεδρο εάν το κοινοβούλιο αποφασίσει να ανανεώσει τόσο τις προεδρικές όσο και τις βουλευτικές εκλογές κατά τη διάρκεια δεύτερη θητεία του.

Αλλά οι πρόωρες κάλπες δεν παρακάμπτουν τη συνταγματική συζήτηση για την επανάληψη της υποψηφιότητας του Ερντογάν. Στο μεταξύ, για να ζητήσει πρόωρες κάλπες, ωστόσο, το κοινοβούλιο χρειάζεται πλειοψηφία τριών πέμπτων, δηλαδή 360 ψήφους στο κοινοβούλιο των 600 ατόμων. Η Λαϊκή Συμμαχία (AKP και ο μικρότερος εκλογικός σύμμαχός του Κόμμα Εθνικιστικού Κινήματος ή MHP) έχει 335 έδρες. Αυτό σημαίνει ότι ο Ερντογάν θα έπρεπε να βρει 25 ψήφους στην αντιπολίτευση, κάτι που μπορεί να είναι δύσκολο καθώς τα περισσότερα κόμματα δεν θα τον υποστήριζαν. Ωστόσο, ο Ερντογάν και η νομική του ομάδα είναι ικανοί να βρίσκουν τρόπους να παρακάμψουν τους κανόνες, όπως το επιχείρημα ότι η πρώτη του θητεία ήταν πριν από τις συνταγματικές αλλαγές του 2017 και δεν μετρούσε.

«Εάν η κυβέρνηση δεν καταφέρει να περάσει τις πρόωρες εκλογές μέσω του κοινοβουλίου με την υποστήριξη της αντιπολίτευσης, ο Ερντογάν δεν μπορεί να είναι υποψήφιος», δήλωσε ο Ερκάν Μπας, πρόεδρος του  Εργατικού Κόμματος της Τουρκίας (TIP). «Ξέρει ότι αυτό είναι αντισυνταγματικό», αναφέρει χαρακτηριστικά. 

Ο Ερντογάν όμως έχει παρουσιαστεί ως υποψήφιος εδώ και  μήνες. Τον περασμένο μήνα κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού του στην πατρίδα του στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας δήλωσε ότι ζητούσε υποστήριξη των Τούρκων ψηφοφόρων για «μια τελευταία φορά». Οι εορτασμοί της εκατονταετηρίδας της Τουρκίας επικεντρώνονται στο πρόσωπο του Ερντογάν μέχρι την παραμικρή λεπτομέρεια. Για παράδειγμα, νωρίτερα φέτος, ο ανεπίσημος ύμνος του AKP για 20 χρόνια, “We Walked That Paths Together”, ένα τραγούδι που παρέπεμπε στην αλληλεγγύη εντός του AKP, άλλαξε. Να είσαι εδώ είναι αρκετό, έγραψε ο σταρ της ποπ Κιράτς, ένας αυτοαποκαλούμενος θαυμαστής του Ερντογάν.

«Το AKP έχει οδηγήσει τη χρήση της εξωτερικής πολιτικής ως εσωτερικής πολιτικής τροφής σε πρωτοφανή επίπεδα», δήλωσε ο Barcin Yinanc, ειδικός στην εξωτερική πολιτική. «Αυτό οδηγεί αυτόματα στην ανάλυση της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας το πρώτο εξάμηνο του έτους μέσα από το πρίσμα των επερχόμενων εκλογών. Η επιθυμία του Ερντογάν να επιδιορθώσει τις σχέσεις με την Συρία, η σκληρή γραμμή του για τη σκανδιναβική επέκταση στο ΝΑΤΟ και η προκλητική συμπεριφορά του απέναντι στη χώρα μας, όλα υποδηλώνουν τις πρόωρες  εκλογές » τονίζει.

Στο οικονομικό μέτωπο, που είναι η αχίλλειος πτέρνα του Ερντογάν και του ΑΚΡ, όλες οι κρίσιμες αποφάσεις που φέρνουν βοήθημα στους Τούρκους που πνίγονται από τον υψηλό πληθωρισμό λαμβάνονται από τον Τούρκο πρόεδρο και όχι από τον αρμόδιο υπουργό. Για παράδειγμα, τον Ιανουάριο, ο πρόεδρος ανακοίνωσε ότι αύξησε δύο φορές τους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων, πρώτα κατά 25% και στη συνέχεια κατά ένα επιπλέον 5%.

Τώρα εναπόκειται στην αντιπολίτευση να κατονομάσει ποιος θα είναι ο προεδρικός υποψήφιος της αντιπολίτευσης. Το Table of Six – μια πλατφόρμα που συγκεντρώνει το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) με το δεξιό Κόμμα Iyi, το συντηρητικό Κόμμα Ευτυχίας και δύο παραφυάδες του AKP – μέχρι στιγμής δεν έχει κατονομάσει έναν προεδρικό υποψήφιο. Το CHP – το κύριο κόμμα της αντιπολίτευσης με το πιο εκτεταμένο δίκτυο σε όλη την Τουρκία και 134 έδρες στο κοινοβούλιο – λέει κατηγορηματικά ότι υποψήφιός του είναι ο ηγέτης του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ο οποίος, σύμφωνα με πολλές δημοσκοπήσεις, είναι λιγότερο πιθανό να νικήσει τον Ερντογάν. Αλλά τα έξι κόμματα θα πρέπει να αποφασίσουν μαζί και ο χρόνος περνάει.