Ο πόλεμος στην Ουκρανία ως περίπτωση μελέτης για τη χώρα μας

Γράφει  ο Δημήτριος Τσαϊλάς*

Μετά από ένα χρόνο που η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία, ξεκινώντας ένα μακροχρόνιο πόλεμο που φέρνει αντιμέτωπες δύο σχετικά προηγμένες τεχνολογικά χώρες, τα μέχρι σήμερα διδάγματα που αποκομίζουμε είναι χρήσιμα για τα μελλοντικά πεδία μάχης. Ιδιαίτερα διδάγματα δίδονται από την εκτεταμένη χρήση, από αμφότερες τις πλευρές των UAVs και Drones διαφόρων τύπων. Επιπλέον, η σύγκρουση καταδεικνύει τη σαφή αλλαγή στην αεροπορική απειλή που είναι ευρέως διαδεδομένη στον κόσμο σήμερα.

Σε αυτόν τον πόλεμο, είναι γεγονός η εκτεταμένη χρήση μη στελεχωμένων εναέριων οχημάτων (UAV), συμπεριλαμβανομένων πολλών τύπων Drones που παράγονται και στην Τουρκία. Καθώς ο πόλεμος μπαίνει στο δεύτερο έτος, προσφέρει στην Ελλάδα μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να μελετήσει τις εχθρικές τεχνολογίες και να προετοιμαστεί ανάλογα, όχι μέσω προβλέψεων, εκτιμήσεων ή πολεμικών παιγνίων αλλά μέσω πραγματικών και ανησυχητικών περιστατικών. Η χρήση των UAVs από τους αντιμαχόμενους ως εναλλακτική λύση αεροπορικών επιδρομών, και οι θανατηφόρες επιθέσεις σε αμάχους στην Ουκρανία με τις εκτεταμένες παράπλευρες απώλειες που προκαλούνται, αποκαλύπτει το νέο πρόσωπο της στρατιωτικής απειλής. Ως εκ τούτου, η Ελλάδα πρέπει να αντιμετωπίσει τις νέες προκλήσεις στους τομείς της επιτήρησης, ανίχνευσης, παρακολούθησης, αναχαίτισης και άμυνας. Επιπλέον, δεδομένης της αδυναμίας δημιουργίας συνολικής, ερμητικής άμυνας, απαιτείται επείγουσα αντιμετώπιση για την αναβάθμιση της ετοιμότητας του μετώπου ιδιαίτερα στο Ανατολικό Αιγαίο για άμυνα και ανάσχεση. Η Ελλάδα θα έκανε καλά να μεγιστοποιήσει τις αναδυόμενες ευκαιρίες για περιφερειακές και διεθνείς συνεργασίες, να επιδιώξει αυξημένη πληροφόρηση και βελτιωμένη συγκέντρωση δυνάμεων και ίσως να ενθαρρύνει περαιτέρω τις κυρώσεις προς την Τουρκία.

Υπάρχει πρόβλεψη για τη μεταβαλλόμενη από αέρος απειλή;

Ενδέχεται να αντιμετωπίσουμε παρόμοια σενάρια, οπότε χρειάζεται να μελετήσουμε και να προετοιμαστούμε για τέτοια ενδεχόμενα. Η Τουρκία θεωρείται η μεγαλύτερη απειλή μας, οπότε η εμπλοκή της Άγκυρας στη σύγκρουση, μας επιτρέπει μια εις βάθος εξέταση μιας πτυχής των τουρκικών δυνατοτήτων και αδυναμιών. Η τουρκική εμπλοκή στη σύγκρουση προκύπτει από τις ειδικές σχέσεις στην παραγωγή μη στελεχωμένων συστημάτων που μεταφράζεται στην προμήθεια στην Ουκρανία όπως και σε άλλες χώρες του ΝΑΤΟ διαφόρων στρατιωτικών τεχνολογιών, ιδιαίτερα οπλισμένων UAVs, καθώς και επιχειρησιακής γνώσης και βοήθειας ειδικών. Εν τω μεταξύ, από την άλλη πλευρά τους τελευταίους μήνες οι Ρώσοι έκαναν χρήση UAVs αυτοκτονίας, τα οποία λειτουργούν σχετικά αυτόνομα και είναι ικανά να κινούνται προς συντεταγμένες μέσω συστήματος GPS και να χτυπήσουν με εκρηκτικό υλικό που φέρουν.

Τα μη στελεχωμένα συστήματα είναι μέσα, χαμηλού κόστους και απλά στη λειτουργία, τα οποία έχουν καταφέρει να διαβρώσουν την ανθεκτικότητα του αντιπάλου καταστρέφοντας πολιτικές υποδομές όπως ηλεκτρικά εργοστάσια και δίκτυα ύδρευσης, καθώς και πρόκληση σκόπιμων τραυματισμών και θανάτων σε αμάχους. Μέχρι σήμερα, η ευρεία χρήση αυτών των συστημάτων στο Ρωσο-Ουκρανικό πόλεμο δεν έχει οδηγήσει στο επιθυμητό στρατηγικό επίτευγμα του επιτιθεμένου ή του αμυνόμενου. Ωστόσο, η επιχειρησιακή χρησιμοποίηση αμφοτέρων των αντιπάλων δυνάμεων καταδεικνύει τρόπους διεξαγωγής πολέμου που μπορεί να αντιμετωπίσει και η Ελλάδα, όπως υπερπτήσεις UAVs για παρενόχληση και παραβίαση εθνικού χώρου, ως μια εναλλακτική λύση αντί της αεροπορικής δύναμης που υπόκειται σε κυρώσεις. Η χρήση τους σχετίζεται με πολλαπλά επίπεδα απειλής: όπως φόβο, τρομοκρατία, περιορισμένες συγκρούσεις και γενικευμένες στρατιωτικές συγκρούσεις. Από τη σκοπιά της Ελλάδας, η χρήση τους προσφέρει μια επίδειξη των περιορισμένων τεχνολογικών δυνατοτήτων των, από τη μία πλευρά και των επιπτώσεων στο πεδίο της μάχης από την άλλη, συμπεριλαμβανομένης της ικανότητας να βλάψει τις πολιτικές υποδομές, αμυντικές εγκαταστάσεις, τις στρατιωτικές δυνάμεις και τους άμαχους πολίτες.

Η Ελλάδα θα πρέπει να ανησυχεί για τη δύναμη και τον ρυθμό παραγωγής που επιδεικνύουν οι Τούρκοι, παρά τις διεθνείς κυρώσεις κατά της Τουρκίας. Αυτό συνδυάζεται με πληροφορίες σχετικά με την εξαγωγική ικανότητα της Άγκυρας και τις μελλοντικές επιπτώσεις της γνώσης που συνεχίζει να αποκτά και των συνεργασιών που δημιουργεί. Πράγματι, με τη χρήση τουρκικών όπλων, οι Τούρκοι αποκτούν επιχειρησιακή γνώση σχετικά με τους περιορισμούς και τα πλεονεκτήματα των τεχνολογιών τους. Για την Ελλάδα, το πρωταρχικό μέλημα είναι το γεγονός ότι θα στοχοποιηθεί από αυτά τα συστήματα. Πράγματι, ορισμένα είναι ήδη επιχειρησιακά με διάφορους τρόπους, είτε απευθείας από την Τουρκία είτε από τους πληρεξουσίους της σε διάφορες τοποθεσίες στη Μέση Ανατολή και στη Λιβύη.

Οι μάχες στην Ουκρανία δείχνουν την σύγχρονη τάση να χρησιμοποιούν μη στελεχωμένα συστήματα σε μια πλήρη αντιστροφή του τρόπου με τον οποίο οι στρατιωτικές δυνάμεις στην πολεμική τους σχεδίαση χρησιμοποιούν παρόμοιες τεχνολογίες, κυρίως με σκοπό να ελαχιστοποιήσουν τη ζημιά και τις απώλειες στους αμάχους μέσω της βελτίωσης της ακρίβειας των συστημάτων τους. Ο τρόπος με τον οποίο οι αντίπαλοι χρησιμοποιούν αυτές τις τεχνολογίες δεν σέβεται το διεθνές δίκαιο ειδικότερα ή την ανθρώπινη ζωή γενικότερα, όπως αποδεικνύεται από τις θανατηφόρες και αδιάκριτες επιθέσεις στο Ουκρανικό μέτωπο. Ενώ δεν έχουν σημειώσει στρατηγικά κέρδη, το μέλλον εκατοντάδων τέτοιων UAVs σε συνδυασμό με μπαράζ ρουκετών και πυραύλων στις πρώτες ημέρες ενός ενδεχομένου πολέμου με την Τουρκία, ενδέχεται να δημιουργήσουν δύσκολα προβλήματα για τα ελληνικά αμυντικά συστήματα.

Στο πλαίσιο των γεγονότων στην Ουκρανία, ορισμένα ζητήματα απαιτούν την επείγουσα προσοχή μας, ιδίως η ανάγκη αναβάθμισης των δυνατοτήτων επιτήρησης, ανίχνευσης, παρακολούθησης, αναχαίτισης και άμυνας, καθώς και η ανάγκη αξιοποίησης των αναδυόμενων ευκαιριών. Επιπλέον, η γνώση ότι δεν είναι δυνατό να αποτραπεί πλήρως ο οπλισμός της άλλης πλευράς απαιτεί από την Ελλάδα να αναβαθμίσει σημαντικά τις ικανότητες αναχαίτισής σε σχέση με UAV και Drone που απαιτεί στοχευμένο χειρισμό στο σύνολο της αεράμυνας της Ελλάδας. Εξ ου και η σημασία της δημιουργίας μιας αξιόπιστης άποψης μέσω της χρήσης όλων των υπαρχόντων πόρων επιτήρησης.

Δεδομένης της δυσκολίας παροχής πόρων για την ανάπτυξη συστημάτων για κάθε ξεχωριστή απειλή, υπάρχει ανάγκη για ένα σύστημα αναχαίτισης, με σκοπό, να αντιμετωπίσει όλες τις απειλές ταυτόχρονα και να διαθέτει την ευελιξία και την ταχεία προσαρμογή ώστε να ανταποκρίνεται στη φύση των μεταβαλλόμενων στόχων. Για τον σκοπό αυτό, το Υπουργείο Άμυνας πρέπει να αυξήσει την προσοχή του και να αποκτήσει άμεσα νέα συστήματα τα οποία θα ενσωματώσει στα υπάρχοντα. Πρέπει επίσης να δοθεί προσοχή στη συμβατότητα μεταξύ συστημάτων και στην εφαρμογή δυνατοτήτων τεχνητής νοημοσύνης, οι οποίες θα βοηθήσουν στον έγκαιρο εντοπισμό και τη λήψη αποφάσεων όσον αφορά την παρακολούθηση. Αυτή η αλλαγή προσέγγισης και η ενσωμάτωση αναμένεται να αποφέρουν καινοτόμα προστιθέμενη αξία.

Η Ελλάδα πρέπει επίσης να συνεχίσει να μελετά τους ρυθμούς της τουρκικής παραγωγής και να προσαρμόσει την ικανότητa της αναχαίτισης όσο το δυνατόν περισσότερο, μεταξύ άλλων μέσω μελλοντικών συστημάτων λέιζερ, καθώς και την ικανότητά να αναπληρώνει το απόθεμα όπλων αναχαιτήσεως. Αυτή η πτυχή είναι επείγουσα, δεδομένων των πληροφοριών που αποκαλύφθηκαν πρόσφατα, οι οποίες υποδεικνύουν τις προθέσεις της Τουρκίας να επιδιώκει άμεσα την ανάπτυξη πλήρως ανεπτυγμένων «αερομεταφορέων τύπου Anatolou», μιας κατηγορίας πλοίων που μεταφέρουν αρκετές δεκάδες των υπό ανάπτυξη τηλεχειριζόμενων αεροσκαφών Bayraktar TB3. Η Τουρκία φαίνεται να είναι η πρώτη χώρα που κατέχει πλοίο με κατάστρωμα για μεταφορά Drone. Αν και δεν είναι σε καμία περίπτωση το μόνο κράτος που αναπτύσσει δυνατότητες Drone, η Τουρκία είναι η ηγέτιδα δύναμη που επιδιώκει να αποκτήσει πλοία αερομεταφορείς Drone. Αυτή η καινοτομία αποτελεί ένα ακόμη στοιχείο σε ένα μακρύ κατάλογο εργαλείων με τα οποία η Τουρκία μπορεί να συνεχίσει τις ολοένα και πιο φιλόδοξες περιφερειακές πολιτικές της. Ωστόσο, επειδή τα Drones της Τουρκίας παραμένουν ευάλωτα στις σύγχρονες αεράμυνες, υποστηρίζω ότι τα πλοία αερομεταφορείς έχουν θέση σε πολέμους χαμηλής έντασης, όπως οι πόλεμοι δι’ αντιπροσώπων στη Λιβύη και τη Συρία. Αυτά τα πλοία θα βοηθήσουν την Άγκυρα, για παράδειγμα, να προβάλλει ισχύ σε μεγάλες αποστάσεις με λιγότερη εξάρτηση από τη χερσαία βάση. Θα υποστήριζαν έτσι τα συμφέροντα της Άγκυρας που ανταγωνίζονται για περιφερειακή επιρροή στη Μέση Ανατολή, την Αφρική και πέρα ​​από αυτήν. Ωστόσο, οι αερομεταφορείς μη στελεχωμένων αεροσκαφών όπως της Τουρκίας έχουν σαφείς περιορισμούς ικανότητας και δεν πρέπει να θεωρούνται υποψήφιοι σε υψηλής έντασης, αμφισβητούμενα εναέρια περιβάλλοντα, όπως το Αιγαίο.

Συμπεράσματα

Το ενδιαφέρον της Τουρκίας βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της παγκόσμιας ανάπτυξης και παραγωγής μη στελεχωμένων συστημάτων. Οι εξαγωγές και η φήμη τους, δελέασε τουλάχιστον 24 χώρες να παραγγείλουν το TB2 της Τουρκίας. Χωρίς αμφιβολία, ορισμένα κράτη θα ενδιαφερθούν επίσης για το TB3 και την ιδέα του τουρκικού αερομεταφορέα. Αλλά το φιλόδοξο πρόγραμμα αερομεταφορέων της Τουρκίας είναι κάτι περισσότερο από τα Drones. Οι εντάσεις με τον Ελληνισμό έχουν κορυφωθεί, και οι εδαφικές διεκδικήσεις της Άγκυρας αποτελούν ακριβώς τον τύπο του παράκτιου πεδίου μάχης που εκτιμά ο εχθρός ότι ταιριάζει καλύτερα στους αερομεταφορείς Drones. Ο απώτερος στόχος είναι να προβάλλουν την τουρκική ισχύ όχι μόνο στη “Γαλάζια Πατρίδα”, αλλά και πολύ μακριά, όπως ο Ατλαντικός και ο Ινδικός Ωκεανός. Αυτό θα άρχιζε να εκπληρώνει ένα αγαπημένο όνειρο των Τούρκων που επιθυμούν με τον Νέο-οθωμανισμό, να γίνουν η κυρίαρχη δύναμη στο σημείο συνάντησης της Ευρώπης, της Ασίας και της Αφρικής.

Η ένταξη των πολυάριθμων και απαιτητικών απαιτήσεων για την Ελλάδα, είναι μια μοναδική ευκαιρία βελτίωσης της ελληνικής ετοιμότητας που δεν χρειάζεται να βασίζεται σε μια συγκεκριμένη εξεταστική ή ερευνητική επιτροπή, αλλά μάλλον σε συμπεράσματα που προέρχονται από πραγματικές μάχες άλλων κατά των τεχνολογικών δυνατοτήτων που χρησιμοποιούνται από τους εχθρούς μας. Η Αθήνα έχει επίσης την ευκαιρία να τονίσει διεθνώς ότι η Τουρκία δεν είναι μόνο πραγματική αιτία περιφερειακής αστάθειας, αλλά και εξαγωγέας επικίνδυνων όπλων που επηρεάζει την παγκόσμια διάδοση επικίνδυνων προηγμένων τεχνολογιών που είναι πιθανό να φτάσουν σε χώρες παρίες και τρομοκρατικές οργανώσεις. Η έμφαση σε αυτή την πτυχή της τουρκικής απειλής μπορεί να ενισχύσει την απαίτηση για εντατικοποίηση των κυρώσεων κατά της Τουρκίας που θα εμπόδιζαν έστω και λίγο τις ενέργειές της.

Δεδομένης της αναδυόμενης διεθνούς αναγνώρισης της απειλής των UAVs γενικά και των τουρκικών αντιστοίχων ειδικότερα, και ως απειλής που δεν περιορίζεται στη Μέση Ανατολή και την Αφρική, η Ελλάδα είναι πιθανό να βρει ευκαιρίες να συνεργαστεί με σύμμαχες χώρες και να δημιουργήσει νέους προορισμούς για ανάπτυξη της ελληνικής βιομηχανίας. Για παράδειγμα, μια άλυτη πρόκληση για τις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις είναι η ανάγκη δημιουργίας συστημάτων και δογμάτων για την υπεράσπιση των δυνάμεων από UAVs και Drones. Αυτή είναι μια ευκαιρία για συνεργασία με συμμάχους, καθώς και για τη λήψη μέτρων συσσώρευσης δυνάμεων γενικά για τη δημιουργία εταιρικών σχέσεων. Συνολικά, η επίδειξη της τουρκικής απειλής στην Ουκρανία υπογραμμίζει τη σημασία της ενίσχυσης της περιφερειακής συνεργασίας, η οποία είναι κρίσιμη όχι μόνο για την Ελλάδα, δεδομένης της ανάγκης για συνεργασία ανταλλαγής πληροφοριών. Τέλος αυτή η ουσιαστική πρόκληση απαιτεί εις βάθος κατανόηση της αλλαγής και ταχεία, αποτελεσματική προσαρμογή των ελληνικών προετοιμασιών για οποιαδήποτε μελλοντική κατάσταση απειλής.

*Ο Δημήτριος Τσαϊλάς είναι απόστρατος Αξιωματικός του ΠΝ, δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου. Σήμερα είναι μέλος και ερευνητής του Institute for National and International Security, και του Strategy International.

Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: https://armyinform.com.ua/2022/03/26/francziya-vymagatyme-vid-rf-znyaty-oblogu-mariupolya/