Η σφαγή της Χίου (30 Μαρτίου του 1822) και η ιστορία ενός πίνακα

Γράφει ο ιστορικός Παναγιώτης Γέροντας

Για την κατίσχυση της Ελληνικής Επανάστασης σημαντικό ρόλο έπαιξε το φιλελληνικό κίνημα, το οποίο δημιούργησε ένα έντονο ρεύμα στην ευρωπαϊκή κοινή γνώμη για την στήριξη του αγώνα των Ελλήνων. Όσο είναι αληθές ότι στην Ελλάδα ήρθαν πολλοί κίβδηλοι φιλέλληνες με “άλλους σκοπούς” άλλο τόσο αληθεύει ότι πάρα πολλοί ήρθαν και αφιέρωσαν την ζωή τους στο βωμό της αναγεννώμενης Ελλάδας.

Ακόμη, πολλοί φιλέλληνες οι οποίοι ήρθαν στην Ελλάδα με γνήσια συναισθήματα προσφοράς, απογοητεύθηκαν και γύρισαν πίσω στις πατρίδες τους κατηγορώντας τους Έλληνες. Άλλοι όμως κατάφεραν να δουν την πραγματική εικόνα, να εκτιμήσουν τις αρετές των Ελλήνων και να συνειδητοποιήσουν ότι η ελληνική κοινωνία της εποχής ήταν μια κοινωνία σε μετάβαση. Από την οθωμανοκρατία στην οποία επικρατούσε το καθεστώς των προνομίων στην νεωτερική εποχή του εθνικού κράτους.

Από τα έθνη τα οποία συνέδραμαν πρέπει να ειπωθεί ότι οι περισσότεροι ήταν από την χωρισμένη τότε σε κρατίδια Γερμανία. Πολλοί ήταν από την Γαλλία, την Αγγλία, την Ιταλία, την Ισπανία, την Πολωνία και από άλλα κράτη της Ευρώπης. Φιλέλληνες κατέφθασαν και από την Αμερική. Ο Olivier Voutier (Ολιβιέ Βουτιέ), Γάλλος φιλέλληνας, όταν κηρύχθηκε η Επανάσταση, ήταν μαθητής σε ναυτική σχολή της πατρίδας του και ειδικευόταν ταυτόχρονα στο πυροβολικό. Στην Επανάσταση διέπρεψε ως Συνταγματάρχης πυροβολικού. Ήταν παρών στην πολιορκία και άλωση της Τριπολιτσάς, ως υπασπιστής του Μαυροκορδάτου στη μάχη του Πέτα, στην πολιορκία της Ακρόπολης και στην εκστρατεία του Κωλέττη στην Λοκρίδα. Πιο νέος, το 1820, ήταν αυτόπτης μάρτυρας στην ανακάλυψη της Αφροδίτης της Μήλου. Αυτό το τελευταίο μάλιστα μαζί με την συμμετοχή του στον Αγώνα των Ελλήνων ανεγράφη και στον τάφο του.

Ο Βουτιέ στα απομνημονεύματά του (Memoires sur lα guerre actuelle des Grecs) μάς αφηγείται την κοινωνία, τους τόπους, τους χαρακτήρες και τις επιχειρήσεις. Αφηγείται ακόμη και τις πολιτικές διεργασίες που οδηγούν σε αγεφύρωτα χάσματα τους πρωταγωνιστές της Επανάστασης. Η γραφή του είναι νηφάλια και διαθέτει βαθιά κοινωνιολογική και ιστορική σκέψη. Διακρίνει τις αρετές των Ελλήνων, ενώ στα ελαττώματα τους προβάλλει την σωστή δικαιολογία των πολλών ετών σκλαβιάς. Ο θαυμασμός του για τους Έλληνες είναι τεράστιος, ενώ όταν ευρίσκεται στα ερείπια της αρχαίας Σπάρτης θα αναφωνήσει ότι πολεμά για τους “σύγχρονους Λεωνίδες του Ελληνικού Έθνους”.

Ferdinand Victor Eugène Delacroix (portrait by Nadar)

Οι ζωγραφικοί πίνακες του Ferdinand Victor Eugène Delacroix (Ντελακρουά) από την άλλη υπήρξαν καθοριστικοί για την διάδωση του φιλελληνικού κινήματος στην Ευρώπη. Ο Βουτιέ, διηγήθηκε στον Ντελακρουά ιστορίες και λεπτομέρειες από τον πόλεμο. Ο πίνακας της Σφαγής της Χίου ήταν από τους πιο επιδραστικούς πίνακες του Γάλλου ζωγράφου. Η κάτω δεξιά σκηνή με το βρέφος, το οποίο θηλάζει από την νεκρή μητέρα του έχει ληφθεί από μια μαρτυρία του βιβλίου του Βουτιέ. Ήταν μια σκηνή που είχε συγκλονίσει τον Γάλλο πυροβολητή

Σημείωση: Στη κεντρική εικόνα του άρθρου απεικονίζεται Η Σφαγή της Χίου (γαλλικά: Scène des massacres de Scio, Σκηνή από τις Σφαγές της Χίου), πίνακας ζωγραφικής του Γάλλου ζωγράφου Ευγένιου Ντελακρουά (γαλλικά: Eugene Delacroix), εμπνευσμένος από την σφαγή της Χίου το 1822.