Η γεωπολιτική σημασία της Κύπρου για τον Ελληνισμό

Γράφει ο ιστορικός Παναγιώτης Γέροντας

Η Ελλάδα θα ήταν η σημαντικότερη περιφερειακή δύναμη της Αν. Μεσογείου αν είχε τη Βόρεια Ήπειρο και (ή) την Ανατολική Θράκη και (ή) τη περιοχή Σμύρνης. Με τη Βόρεια Ήπειρο θα ήλεγχε ολοκληρωτικά την είσοδο της Αδριατικής, με την Ανατολική Θράκη ο Ελληνικός Στρατός θα απειλούσε ευθέως τα Στενά, ενώ με τη περιοχή Σμύρνης, θα εξασφαλιζόταν οριστικά και αμετάκλητα η ασφάλεια των νησιών του Αιγαίου. Υπάρχει μια τελευταία ευκαιρία να καταστεί ο Ελληνισμός (καθώς πλέον ομιλούμε περί δύο κρατών) ρυθμιστής των πραγμάτων στην Ανατολική Μεσόγειο και αυτή έχει να κάνει με την προστασία της Κύπρου.

Σύμφωνα με τον Mahan για την επίτευξη της κυριαρχίας δεν είναι αναγκαία ο έλεγχος της ενδοχώρας αλλά απλά ο έλεγχος συγκεκριμένων checkpoints στις θαλάσσιες οδούς. Ο Mahan κατέληξε σε αυτό το συμπέρασμα μελετώντας τη τότε κραταιά Βρετανική Αυτοκρατορία ελπίζοντας, βάσιμα όπως αποδείχθηκε, ότι πολύ γρήγορα οι ΗΠΑ θα έπαιρναν τη θέση της στην κυριαρχία του κόσμου. Αυτή τη θεωρία την εξέλιξε ο Spykman που έκανε λόγο για τον έλεγχο της Ακτογραμμής (Rimland) που εξασφαλίζει τον έλεγχο σε όλη την Ευρασία.

Η Μ. Βρετανία στην μεγάλη της ισχύ επιβεβαίωνε και τη θεωρία του Mearsheimer περί offshore balancing. Λόγω των ωκεανών, καμία μεγάλη δύναμη δεν είναι δυνατόν να εξασφαλίσει τη παγκόσμια κυριαρχία, αυτή είναι η “τραγωδία της πολιτικής των μεγάλων δυνάμεων” (The Tragedy of Great Power Politics). Ως εκ τούτου η μεγάλη ναυτική δύναμη οφείλει να εξισορροπεί της μεγάλες δυνάμεις της ενδοχώρας ούτως ώστε αυτές να μην φθάσουν σε ισχύ τη ναυτική δύναμη. Αυτό το εφάρμοσε επιτυχώς η Μ. Βρετανία και ο Mearsheimer υποστηρίζει ότι το ίδιο πρέπει να εφαρμόσουν και οι ΗΠΑ.

Η Κύπρος είναι πολύ σημαντική γιατί ανταποκρίνεται και στις δύο θεωρίες. Πρώτον η επίκαιρη θέση της στην Αν. Μεσόγειο εξασφαλίζει τον έλεγχο σημαντικών checkpoints στην περιοχή. Δεν είναι ίσως τυχαία η τουρκική εισβολή και κατοχή του βόρειου κομματιού της Κύπρου, καθώς με αυτόν τον τρόπο μετριάζεται αυτή η επίκαιρη θέση του νησιού. Μια Κύπρος ενωμένη και ανεξάρτητη έχει εν πολλοίς την εικόνα ενός “μαχαιριού” στα πλευρά της Τουρκίας και από εκεί θα επιτυγχανόταν ουσιαστικός θαλάσσιος έλεγχος ίσως και άρνηση περιοχής ακόμα και μέσα στην ενδοχώρα της Μ. Ασίας και της Μέσης Ανατολής.

Η δεύτερη θεωρία ανταποκρίνεται στην πολιτική και οικονομική πλευρά της Κύπρου. Οι συμφωνίες ΑΟΖ που κατάφερε η Κυπριακή Δημοκρατία με Αίγυπτο και Ισραήλ ήταν ιστορικές και εν πολλοίς παγίδευσαν την Τουρκία. Ακόμα και οι τριμερείς συνεννοήσεις με Αίγυπτο και Ισραήλ έχουν ως κομβικό σημείο την Κύπρο. Η Κύπρος, με άλλα λόγια, έχει εξελιχθεί σε έναν ιδιότυπο offshore balancer της περιοχής. Πρόκειται για μια “αγαστή” σχέση μεταξύ θέσης, πολιτικής ευστροφίας της Κυπριακής Δημοκρατίας και οικονομικών συμφερόντων. Η συμμετοχή της Κύπρου στην ΕΕ είναι ένα πρόσθετο “προσόν”.

Για να συνεχιστεί αυτή η πορεία παρ’ όλα αυτά υπάρχουν κάποιες προϋποθέσεις. Πρώτο και κύριο, ουσιαστική ενίσχυση των κυπριακών ενόπλων δυνάμεων. Η Κυπριακή Δημοκρατία θα πρέπει να είναι σε θέση να αντιμετωπίσει ενδεχόμενη στρατιωτική απειλή, δίνοντας παράλληλα και τον αναγκαίο χρόνο αντίδρασης στην Ελλάδα. Δεύτερο, ουσιαστική, άμεση και διαρκής συνεννόηση μεταξύ της Ελλάδος και της Κυπριακής Δημοκρατίας. Τρίτον εμβάθυνση των πολιτικών και κυρίως των οικονομικών σχέσεων μεταξύ Ελλάδας – Κύπρου – Αιγύπτου – Ισραήλ. Η δημιουργία κοινής εταιρείας εκμετάλλευσης των ενεργειακών αποθεμάτων της περιοχής ίσως να βοηθούσε προς αυτήν τη κατεύθυνση. Τέταρτον και εξίσου σημαντικό είναι ότι η Ελλάδα και η Κυπριακή Δημοκρατία δεν πρέπει ποτέ να εγκαταλείψουν τον στόχο της επανένωσης του νησιού με τον τερματισμό της παράνομης τουρκικής κατοχής.

Τέλος, ίσως είναι σκόπιμο – ιδέα που έχουν εκφράσει πολλοί άλλοι πριν από εμένα – να γίνουν προσπάθειες ένταξης της Κύπρου στο ΝΑΤΟ. Η άρνηση της Τουρκίας είναι δεδομένη, εν τούτοις οι συνεχείς εκκλήσεις, ίσως δημιουργήσουν έναν πρόσθετο μοχλό πίεσης στη Τουρκία.