Μπορεί να βρεθεί λύση στην σύγκρουση Ισραηλινών Παλαιστινίων;

Dr. Saul Zadka & Yigal Chazan
Geopolitical Monitor 

Καθώς οι εξτρεμιστές στο Ισραήλ και τη Δυτική Όχθη έρχονται στο προσκήνιο και με πολλούς τρόπους στρέφονται ο ένας απέναντι στον άλλον, οι ελπίδες για κάθε είδους λύση στη σύγκρουση Ισραήλ-Παλαιστινίων είναι, στην καλύτερη περίπτωση, αφελείς και, στη χειρότερη, εντελώς εκτός πραγματικότητας. Η εμφάνιση της πιο δεξιάς κυβέρνησης στην ιστορία του Ισραήλ και η αυξανόμενη κυριαρχία της Χαμάς και της Ισλαμικής Τζιχάντ έχουν αφήσει τις δύο πλευρές πιο πολωμένες και ανταγωνιστικές από ποτέ.

Όπως έχουν τα πράγματα, μια λύση δύο κρατών είναι πρακτικά αδιανόητη, μια λύση ενός κράτους με σχετική βεβαιότητα θα αποτελεί ζήτημα χρόνιας κυκλικής βία που θα σκληρύνει τις θέσεις και θα κάνει τον διάλογο και τον συμβιβασμό ακόμη πιο δύσκολο από ό,τι είναι τώρα. Αν και δεν μπορεί να αποκλειστεί μια σοβαρή, παρατεταμένη κλιμάκωση της τρέχουσας βίας, και οι δύο πλευρές κατανοούν πόσο καταστροφικό θα ήταν αυτό και έχουν γίνει ικανές στην αποκλιμάκωση.

Αυτό που έχουμε τώρα είναι μια σχεδόν αφόρητα τεταμένη αντιπαράθεση, με τους δεξιούς Ισραηλινούς και τους εξτρεμιστές Παλαιστίνιους να αλληλοκατηγορούνται. Γιατί, λοιπόν, μετά από δεκαετίες ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων είμαστε εδώ – ουσιαστικά σε μια παγωμένη σύγκρουση; Κάποιοι κατηγορούν την ισραηλινή αδιαλλαξία, άλλοι την παλαιστινιακή απόρριψη. Στην πραγματικότητα, οι δυο τους φέρουν την ευθύνη για το σημερινό αδιέξοδο και το να επιρρίπτουμε περισσότερες ευθύνες στον έναν παρά στον άλλο είναι αυτοκαταστροφικό. Υπάρχει τόση δυσπιστία και ολοένα και περισσότερο αμοιβαίο μίσος  ώστε το να περιμένουμε από τα δύο μέρη να κάνουν ουσιαστικές παραχωρήσεις είναι σχεδόν αδύνατον.

Σίγουρα, το Ισραήλ έχει προσφέρει στους Παλαιστίνιους συμφωνίες που θα τους έδιναν ένα κράτος με το μεγαλύτερο μέρος της Δυτικής Όχθης, αλλά συνέχισε να χτίζει οικισμούς εκεί, ακόμη και υπό αριστερές κυβερνήσεις. Και ναι, οι Παλαιστίνιοι λένε ότι θέλουν μια λύση δύο κρατών, αλλά στην πραγματικότητα δεν θα μπορούσαν ποτέ να συμφωνήσουν αν δεν επιτραπεί στους πρόσφυγες τους να επιστρέψουν, μετατρέποντας το Ισραήλ σε κράτος με αραβική πλειοψηφία. Η αφήγηση της επιστροφής παραμένει κεντρική στην επίσημη παλαιστινιακή υπόθεση. Αλλά η Χαμάς και η Ισλαμική Τζιχάντ δεν θα υποστηρίξουν καν ένα ισραηλινό κράτος, ανεξάρτητα από τη σύνθεσή του. Και τα πράγματα χειροτερεύουν.

Στο Ισραήλ, η κεντροαριστερά, η οποία υποχώρησε σε φούσκα μετά τη Δεύτερη Ιντιφάντα, έχει τώρα επιτέλους ξυπνήσει με αυτό που θεωρεί ως τον εφιάλτη της μετέπειτα στροφής του Ισραήλ προς τα δεξιά. Προς τιμή τους, οι φιλελεύθεροι Ισραηλινοί έχουν διαμαρτυρηθεί κατά εκατοντάδες χιλιάδες ενάντια σε αυτό που θεωρούν ως απόπειρα στείρωσης του Ανωτάτου Δικαστηρίου και ενδεχομένως να ωθήσουν τη χώρα να γίνει de facto δικτατορία. Τα σχέδια δικαστικής μεταρρύθμισης έχουν σταματήσει ενόψει των μαζικών διαδηλώσεων, αλλά η κυβέρνηση φαίνεται αποφασισμένη να ακολουθήσει τον δρόμο της. Εάν συμβεί αυτό, η χώρα θα μπορούσε να δει σοβαρή πολιτική βία.

Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα, αλλά αυτό που είναι ξεκάθαρο είναι ότι η κεντροαριστερά, αν και ακόμα μπορεί να κινητοποιηθεί, βρίσκεται σε παρακμή εδώ και χρόνια καθώς μια παρατεταμένη κατοχή δηλητηριάζει το πολιτικό σώμα του Ισραήλ και τα υψηλότερα ποσοστά γεννήσεων διογκώνουν τους αριθμούς των υπερθρησκόντων Χαρεντίμ, που έχουν από καιρό συμμαχήσει με τη δεξιά. Καθώς οι Ισραηλινοί φιλελεύθεροι προσπαθούν να σώσουν το Ισραήλ, κάποιοι στην κυβέρνηση έχουν το βλέμμα τους σε ένα Μεγάλο Ισραήλ, ενθαρρύνοντας τους σκληροπυρηνικούς εποίκους.

Ταυτόχρονα, η συνεχιζόμενη κατοχή έχει τροφοδοτήσει τον παλαιστινιακό εξτρεμισμό, με τη Χαμάς και την Ισλαμική Τζιχάντ να συναγωνίζονται πλέον την Παλαιστινιακή Αρχή, η οποία θεωρείται από πολλούς στη Δυτική Όχθη ως ιδιοτελής, διεφθαρμένη και συνεργαζόμενη. Οι Ισραηλινοί προσπαθούν να ξεριζώσουν μαχητές ως απάντηση σε επιθέσεις εναντίον αμάχων και στρατιωτών στο Ισραήλ και τη Δυτική Όχθη. Αυτό οδηγεί αναπόφευκτα σε αντίποινα. Ο φαινομενικά ατελείωτος κύκλος βίας ενισχύει τους Παλαιστίνιους ριζοσπάστες και αποδυναμώνει την παλιά φρουρά. Ο πρόεδρος της Παλαιστινιακής Αρχής Μαχμούντ Αμπάς βρίσκεται στην εξουσία εδώ και χρόνια. Δεν θα προκηρύξει εκλογές γιατί ξέρει ότι η Χαμάς θα έρθει στην εξουσία. Δουλεύει απρόθυμα με τους Ισραηλινούς γιατί τον βοηθούν να κρατηθεί στη θέση του.

Πολλοί Ισραηλινοί υποστηρίζουν ότι η υπομονή με τους Παλαιστίνιους εξαντλείται, υποδεικνύοντας την προθυμία των κρατών του Κόλπου να ομαλοποιήσουν τις σχέσεις. Αλλά αυτό είναι εκτός θέματος. Το θέμα είναι πως ό,τι κι αν σκέφτονται οι Ισραηλινοί για τους Παλαιστίνιους, είναι τελικά προς το συμφέρον τους να έρθουν με κάποιο τρόπο σε συμφωνία μαζί τους επειδή η κατοχή και ο φανατισμός που γεννά αυτή η κατάσταση, καταστρέφει το Ισραήλ εκ των έσω. Πράγματι, η Χεζμπολάχ, η Χαμάς και οι συνεργάτες της παρακολουθούν με χαρά την πολιτική κρίση της χώρας να εκτυλίσσεται, χαίρονται με την προοπτική των Εβραίων να διαλυθούν και, όπως ελπίζουν, θα είναι το τέλος του Σιωνιστικού σχεδίου.

Οι Ισραηλινοί και οι Παλαιστίνιοι πρέπει να σωθούν από τον εαυτό τους. Με εκατοντάδες χιλιάδες εποίκους στη Δυτική Όχθη και μια σχετική υποδομή που καθιστά ένα παλαιστινιακό κράτος μη βιώσιμο, μια λύση δύο κρατών, προς το παρόν, δεν έχει νόημα. Και με την αναζωπυρωμένη Χαμάς να κάνει τους πυροβολισμούς και να ορκίζεται να εξαφανίσει το Ισραήλ από το πρόσωπο της Μέσης Ανατολής, γιατί το Ισραήλ να σκεφτεί καν ένα παλαιστινιακό κράτος! Όσο για τη λύση του ενός κράτους; Αυτή είναι απλώς μια συνταγή για το απαρτχάιντ, τόσο αποκρουστική όσο ήταν στη Νότια Αφρική. Κάποιοι προτείνουν μια συνομοσπονδία, αλλά αυτό θα απαιτούσε το είδος της λογικής που απλώς δεν υπάρχει επί του παρόντος.

Δεν είναι ώρα για λύσεις τώρα. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούμε να προετοιμάσουμε το έδαφος για ουσιαστικές διαπραγματεύσεις στο μέλλον. Επειγόντως, οι ΗΠΑ, η Ευρωπαϊκή Ένωση, και πιθανώς ακόμη και ο νέος καλύτερος φίλος του Ισραήλ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, θα πρέπει να επενδύσουν πολλά στις οικονομίες της Δυτικής Όχθης και της Γάζας για να δώσουν στους Παλαιστίνιους αξιοπρέπεια και ελπίδα. Ταυτόχρονα, η Ουάσιγκτον και οι Βρυξέλλες πρέπει να εμπλακούν πολύ πιο στενά στην περιοχή, προωθώντας την ουσιαστική συνεργασία μεταξύ των Ισραηλινών και των Παλαιστινίων σε οικονομικά, ενεργειακά και πολιτιστικά ζητήματα. Και, αν χρειαστεί, ακόμη και επιβολή κυρώσεων στους υπεύθυνους για τη βία. Η διαρκής ευημερία και η ηρεμία θα μπορούσαν με τον καιρό να απομονώσουν τους εξτρεμιστές, παρέχοντας χώρο για σοβαρό διάλογο για τα προσφυγικά ζητήματα και τα περιγράμματα ενός παλαιστινιακού κράτους.

Άρθρο των Dr. Saul Zadka & Yigal Chazan για το Geopolitical Monitor με τίτλο: «With Israeli and Palestinian Hardliners Calling the Shots, Forget about Solutions»

Ο Δρ Saul Zadka είναι ο πρώην ανταποκριτής στην Ευρώπη της ισραηλινής εφημερίδας Ha’aretz. Ο Yigal Chazan είναι ο πρώην διευθύνων συντάκτης του Ινστιτούτου για την Έκθεση Πολέμου και Ειρήνης.