29/03/2024

Το όνειρο μιας Ενωμένης Ευρώπης

Γράφει ο Σάββας Ασικίδης*

Πριν από επτά δεκαετίες, ο κόσμος μας ήταν πολύ διαφορετικός. Οι τεράστιες οικονομικο-κοινωνικές συνέπειες του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και οι εκατομμύρια ανθρώπινες απώλειες που προκάλεσε, πλήγωσαν εις βάθος τα θεμέλια των περισσοτέρων χωρών της υφηλίου. Θέλοντας να αποφύγουν τα κακώς κείμενα του παρελθόντος, τα ευρωπαϊκά κράτη αποφάσισαν να δημιουργήσουν ένα υγιές περιβάλλον συνεργασίας και ομόνοιας στα εδάφη της “γηραιάς ηπείρου”. Έτσι, στις 18 Απριλίου του 1951, έξι ευρωπαϊκά κράτη προχώρησαν στην ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα, του προγόνου της μετέπειτα Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1940, η Ευρωπαϊκή ήπειρος αποτέλεσε πεδίο αρκετών αιματηρών πολεμικών αναμετρήσεων. Τα αποτελέσματα όλων αυτών των συγκρούσεων και, ιδιαίτερα, του Β Παγκοσμίου Πολέμου, γέννησαν τις πρώτες σκέψεις για την δημιουργία μιας ενοποιημένης Ευρώπης. Αρκετές πολιτικές φυσιογνωμίες και ηγέτες θεώρησαν πως η ενότητα μεταξύ των κρατών θα λειτουργήσει ευεργετικά, προλαμβάνοντας τόσο οποιαδήποτε μελλοντική σύγκρουση, όσο και την εκδήλωση ακραίων εθνικιστικών φαινομένων, όπως αυτών που συνέβαλαν στην εκδήλωση του τελευταίου Παγκοσμίου Πολέμου. Ένας από τους πυροδότες αυτής της ιδέας ήταν και ο Ουίνστον Τσώρτσιλ, ο οποίος μέσα από ομιλία του στο Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης έδωσε το έναυσμα για την δημιουργία μιας ευρωπαϊκής οικογένειας. Ο Άγγλος πολιτικός φαίνεται να είχε στο μυαλό του μια υπερκρατική οντότητα, η οποία σε μεγάλο βαθμό θα έμοιαζε με το ομοσπονδιακό σύστημα των Ηνωμένων Πολιτειών. Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά η υιοθέτηση ενός τέτοιου συστήματος από την πλειοψηφία των ευρωπαϊκών λαών θα μπορούσε να μεταβάλει την Ευρώπη, μετατρέποντας σε έναν τόπο ευημερίας και ελευθερίας.

Το ίδιο διάστημα, έντονοι τριγμοί ταλάνιζαν τους Γαλλογερμανικούς δεσμούς. Ήδη από την περίοδο του Μεσοπολέμου, τα δυο γειτονικά κράτη βρίσκονταν σε σύγκρουση για τον έλεγχο και την κατοχή των κοιλάδων των Σααρ και Ρουρ. Οι γερμανικές αυτές εκτάσεις συγκαταλέγονταν ανάμεσα στις πλουσιοτερες και παραγωγικότερες ανθρακοφόρες κοιλάδες της Ευρωπαϊκής ηπείρου. Ωστόσο, μετά τον  τερματισμό του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, οι περιοχές αυτές βρέθηκαν υπό τον έλεγχο, κυρίως, του γαλλικού κράτους ως εχέγγυα για την εξόφληση των μεταπολεμικών αποζημιωσεων. Το Παρίσι συνέχισε να ελέγχει τα πολύτιμα ανθρακορυχία της περιοχής μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του 1930. Παρόλα αυτά, έπειτα από την διενέργεια δημοψηφίσματος, οι εκτάσεις αυτές επαναπροσαρτήθηκαν στην Γερμανία. Η κατάσταση αυτή επαναλήφθηκε και μετά τον τερματισμό του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, με την Γαλλία να παίρνει, ουσιαστικά, και πάλι τον έλεγχο των πλούσιων σε άνθρακα περιοχών, στο πλαίσιο του καθεστώτος των πολεμικών αποζημιώσεων.

Παράλληλα, η Γερμανική πλευρά επιζητούσε την επανάκτηση της πλήρους εδαφικής της κυριαρχίας. Ο τότε γερμανός καγκελάριος, Κόνραντ Αντενάουερ, επιθυμούσε την δημιουργία μιας γαλλογερμανικής συνεργασίας, μέσα από την οποία η βαριά γαλλική και γερμανική βιομηχανία θα ενωνοντουσαν. Μέχρι τότε, ο Οργανισμός Ευρωπαϊκής Οικονομικής Συνεργασίας, καθώς και το Συμβούλιο της Ευρώπης δεν κατάφεραν να συμβάλουν στην λύση του συγκεκριμένου ζητήματος. Έτσι, ο γερμανός καγκελάριος πρωτοστάτησε στην ίδρυση ενός υπερεθνικού οργανισμού, ο οποίος θα ήλεγχε τόσο την βιομηχανία, όσο και τα ανθρακωρυχεία της Γαλλίας, της Γερμανίας και του Βελγίου. Ο Αντενάουερ πίστευε πως οι ενέργειες αυτές θα μπορούσαν να λύσουν ειρηνικά τα προβλήματων των δύο γειτονικών κρατών και θα συνέβαλαν στην εξασφάλιση της ειρήνης στην “γηραιά ήπειρο”.

Από την άλλη πλευρά, τόσο ο ανώτατος σύμβουλος της γαλλικής κυβέρνησης, Ζαν Μονέ, όσο και ο Γάλλος Υπουργός Εξωτερικών, Ρόμπερτ Σούμαν, ενστερνίστηκαν τις γερμανικές απόψεις. Θεωρούσαν πως η οικονομική ολοκλήρωση ανάμεσα στα δύο κράτη θα οδηγούσε και σε μια πολιτική ολοκλήρωση, εμποδίζοντας με αυτόν τον τρόπο μια ακόμα σύγκρουση. Έτσι, λοιπόν, στις 9 Μαΐου του 1950, η διακήρυξη του Σούμαν άνοιξε ένα από τα σημαντικότερα κεφάλαια της σύγχρονης ευρωπαϊκής ιστορίας. Η συγκεκριμένη διακήρυξη στόχευε στον έλεγχο του συνόλου της γαλλογερμανικής βιομηχανίας, αλλά και στην δημιουργία των βάσεων μιας ευρωπαϊκής ενοποίησης. Λίγους μήνες αργότερα, η διακήρυξη έγινε αποδεκτή από την Γερμανία, την Ιταλία, αλλά και το Βέλγιο, την Ολλανδία και το Λουξεμβούργο (την λεγόμενη BENELUX). Οι διαπραγματεύσεις ξεκινησαν και επίσημα στις 20 Ιουνίου του ίδιου έτους, με τους εκπροσώπους και των έξι κρατών να κάθονται στο ίδιο τραπέζι στην γαλλική πρωτεύουσα.

Εν τέλει, η συμφωνία για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ) υπογράφηκε έναν χρόνο αργότερα και, συγκεκριμένα, στις 18 Απριλίου του 1951. Όπως αναφέρει και η διακήρυξη της 9ης Μαΐου του 1950 του Ρόμπερτ Σούμαν “η Ευρώπη δεν θα δημιουργηθεί δια μιας, ούτε σε ένα συνολικό οικοδόμημα: θα διαμορφωθεί μέσα από συγκεκριμένα επιτεύγματα που θα δημιουργήσουν πρώτα μια πραγματική αλληλεγγύη. Η συγκέντρωση των ευρωπαϊκών εθνών απαιτεί να εξαλειφθεί η μακραίωνη αντιθεση της Γαλλίας και της Γερμανίας: η δράση που θα αναλάβουμε πρέπει να αφορά κατά πρώτο λόγο τη Γαλλία και τη Γερμανία. Για το σκοπό αυτό η γαλλική κυβέρνηση προτείνει την άμεση δράση σε ένα περιορισμένο αλλά αποφασιστικό σημείο”. Ακολούθως, η συμφωνία τέθηκε σε εφαρμογή στις 24 Ιουλίου του 1952, έχοντας ως προβλεπόμενη ισχύ τα επόμενα 50 έτη.

Από τα μέσα του προηγούμενου αιώνα μέχρι και τις μέρες μας, η ευρωπαϊκή κοινότητα χρειάστηκε να περάσει από αρκετά στάδια προκειμένου να φτάσει στην σημερινή μορφή της. Η ΕΚΑΧ των 6 ιδρυτικών κρατών-μελών έχει μετατραπεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 27 μελών. Από την ελεύθερη μετακίνηση ανθρώπων και εμπορευμάτων, δίχως δασμούς, έως και την οικονομική στήριξη των κρατών-μελών της για την βελτίωση σημαντικών υποδομών, η Ευρωπαϊκή Ένωση κατόρθωσε να πετύχει στόχους που κάποτε φάνταζαν ουτοπικοί και δυσπρόσιτοι.

 

 

*Φοιτητής του τμήματος Πολιτικών Επιστημών του Δ.Π.Θ.

 

 

Βιβλιογραφία:

  1. Νικόλαος Μοσχοβίδης. (2015). Η Γαλλογερμανική σχέση μετά το 1945: Διμερείς σχέσεις, Διεθνής Πολιτική, Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση. Διαθέσιμο σε: Διπλωματική Εργασία. ΘΕΜΑ: «Η Γαλλογερμανική σχέση μετά το 1945: Διμερείς Σχέσεις, Διεθνής Πολιτική, Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση»
  2. Erol User. (2021). 70ή επέτειος της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Tomanifesto.gr. Διαθέσιμο σε: Erol User: 70ή επέτειος της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης – tomanifesto.gr
  3. Μαραβέγιας Ν. (2016). Ευρωπαϊκή Ένωση: Δημιουργία, εξέλιξη, προοπτικές. Εκδόσεις: Κριτική
  4. Λιαργκόβας Π. και Παπαγεωργίου Χ. (2021). Το Ευρωπαϊκό Φαινόμενο: Ιστορία, Θεσμοί, Πολιτικές. Εκδόσεις: Τζιόλα
  5. Europeana. Schuman, ένας “άνθρωπος των συνόρων”. Διαθέσιμο σε: Schuman, ένας «άνθρωπος των συνόρων» | Europeana

 

 

 

 

 

 

 

Facebooktwitterredditpinterestlinkedinmail
Geopolitics & Daily News Copyrights Reserved 2024