Σύγκρουση Δύσης Ευρασίας: Προοπτικές και Δεδομένα

Γράφει ο Αλέξανδρος Ιτιμούδης 

Γεωπολιτικος Αναλυτής

Οι ζυμώσεις που λαμβάνουν χώρα το τελευταίο διάστημα στην παγκόσμια σφαίρα δείχνουν πως οδεύουμε προς μια κατάσταση ιδιαίτερα δυναμική και ασταθής, καθώς οι δύο βασικοί πόλοι ισχύος συσπειρώνονται ταχύτατα: Ο Δυτικός πόλος με εξέχουσα δύναμη τις ΗΠΑ και ο ευρασιατικός πόλος, ο οποίος αποτελεί μια συνεργασία των χερσαίων δυνάμεων της Κίνας και της Ρωσίας, από κοινού με άλλους περιφερειακούς δρώντες που ενίοτε προσφέρουν τις υπηρεσίες τους όπως η Τουρκία και το Ιράν.

Η εξέταση συγκεκριμένων γεωπολιτικών δεικτών που αναδεικνύονται ως κρίσιμοι για την κατανόηση της συγκεκριμένης χωρο-χρονο-ιστορική φάσης και τάση ανακατανομής ισχύος διαφαίνεται πως είναι οι εξής: οι θαλάσσιες εφοδιαστικές αλυσίδες, η κατοχή της τεχνολογίας – αιχμής ειδικά όσον αφορά τους ημιαγωγούς και η κατοχή των ενεργειακών πόρων και των κρίσιμων ορυκτών όπως οι σπάνιες γαίες.

Λαμβάνοντας υπόψη ως γεωπολιτικό παράγοντα την διεξαγωγή της πολεμικής σύγκρουσης στην Ουκρανία, διαπιστώνεται σε πρώτη φάση πως έχουμε μια σύγκρουση που πραγματοποιείται κυρίως στον Οικονομικό και στον Πολιτικό πυλώνα ισχύος, μεταξύ των δύο μεγάλων συνασπισμών όπως τουλάχιστον έχουν διαμορφωθεί μέχρι τώρα. Οι πληροφορίες που υπάρχουν για την ώρα σε ορισμένα σημεία καθίστανται αρκετά διφορούμενες και επομένως τα όποια συμπεράσματα είναι καλό να λαμβάνονται με μεγάλη δόση αυτοσυγκράτησης, κάτι που πολλές φορές λείπει από αρκετούς αναλυτές.

Το ζήτημα της εφοδιαστικής αλυσίδας

Εδώ βρίσκεται το κατ’εξοχήν μεγάλο και διαχρονικό πλεονέκτημα των θαλασσίων δυνάμεων της συλλογικής Δύσης, καθώς ο έλεγχος των κρίσιμων θαλασσίων οδών βρίσκεται ακόμη και σήμερα υπό τον έλεγχο των ΗΠΑ και των συμμάχων τους, καθιστώντας τες κυρίαρχες στο ζήτημα των εμπορικών διαύλων μεταφοράς αγαθών και υπηρεσιών.

Όμως τα τελευταία χρόνια η Κίνα ιδιαίτερα προσπαθεί να διασπάσει αυτό το καθεστώς μέσω της διακηρυγμένης ήδη από το 2013 πρωτοβουλίας Μία Ζώνη Ένας Δρόμος (Belt Road Initiative). Η τεταμένη κατάσταση που προέκυψε εξαιτίας του πολέμου καθιστά τον συγκεκριμένο δείκτη ιδιαίτερα κρίσιμο μιας και τόσο η Ευρώπη (μέρος του δυτικού συνασπισμού) όσο και η Κίνα, αποτελούν χώρες με μεγάλες ελλείψεις σε συγκεκριμένους τομείς και άρα η ροή των αγαθών αναδεικνύεται ως ο κύριος παράγων αύξησης της ισχύος και διατήρησης της ευημερίας τους.

Η Κίνα προκειμένου να διασπάσει κάπως τον αποκλεισμό κυρίως στις θάλασσες, μιας και στον χερσαίο χώρο έχει ήδη κατορθώσει να διαμορφώσει ένα δίκτυο μεταφορών, έχει στραφεί προς τις επενδύσεις σε έργα υποδομών ιδιαίτερα λιμένων. Αυτή η πρωτοβουλία έχει στραφεί τα τελευταία χρόνια και στην Αφρική, η οποία αναμένεται να αναδειχθεί σε πεδίο ανταγωνισμού των μεγάλων δυνάμεων εξαιτίας των κοιτασμάτων ορυκτών που διαθέτει.

Ο λόγος πίσω από αυτό βρίσκεται στην στρατηγική οικονομικής ασφυξίας που επιδιώκει η Κίνα μέσω της παροχής δανείων σε χώρες με τεράστια προβλήματα ρευστότητας, προκειμένου να διαμορφώσει ένα πλέγμα σταθμών και εμπορικών σημείων αναφοράς που να βοηθάει στην εξαγωγή των κινεζικών προϊόντων. Ταυτόχρονα η Ρωσία πάρα τις δυτικές κυρώσεις, φαίνεται να αξιοποιεί συγκεκριμένους παίκτες της περιφέρειας όπως την Τουρκία, το Ιράν, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα ακόμα και συγκεκριμένες δυτικές επιχειρήσεις, ώστε να διασπά τον αποκλεισμό και να εμπορεύεται κυρίως τα ενεργειακά της προϊόντα αλλά και να προμηθεύεται κρίσιμες τεχνολογίες.

Ήδη οι ΗΠΑ επιδιώκουν το τελευταίο διάστημα μέσω συνεχόμενων επισκέψεων σε κράτη της Αφρικής να καλύψουν το χαμένο έδαφος σε έναν ομολογουμένως παραμελημένο γεωγραφικό χώρο, όπου κυρίως η Ρωσία και σε δεύτερο βαθμό και η Κίνα πλέον κατόρθωσαν να διεισδύσουν τα τελευταία χρόνια παρέχοντας υποστήριξη στα εκεί καθεστώτα. Ειδικά η Ρωσία μέσω της Βάγκνερ έχει στρατιωτική παρουσία σε αρκετά αφρικανικά κράτη, με το τελευταίο παράδειγμα να είναι το Σουδάν από το οποίο οι Ρώσοι ζήτησαν το βασικό λιμάνι προκειμένου να το κάνουν στρατιωτική βάση.

Η εκτίμηση είναι πως οι ΗΠΑ θα συνεχίσουν να απολαμβάνουν το πλεονέκτημα στις θαλάσσιες εμπορευματικές οδούς καθώς για την ώρα το δυτικό μπλοκ απολαμβάνει μεγάλης ροής κεφαλαίων σε σχέση με το, για την ώρα συνασπισμένο, ευρασιατικό μπλοκ. Μεγάλο ζήτημα ασφαλώς αποτελούν τα κράτη του Κόλπου, τα οποία διαφαίνεται πως αποφάσισαν να διαμορφώσουν νέους όρους εκμεταλλευόμενα την ασταθή κατάσταση. Οι ΗΠΑ θα αναγκαστούν μεσοπρόθεσμα να έρθουν σε συνεννόηση τόσο με την Σαουδική Αραβία όσο και με τα ΗΑΕ, προκειμένου να τις απομακρύνουν από την παροχή στήριξης προς την Ρωσία, ειδικά σε θέματα μεταφορών ενεργειακών και άλλων αγαθών. Σε κάθε περίπτωση όμως η οικονομική δυνατότητα των δυτικών δυνάμεων στον συγκεκριμένο γεωπολιτικό δείκτη παραμένει ακόμη και σήμερα σε υψηλά επίπεδα και αυτό θα γείρει την πλάστιγγα υπέρ των ΗΠΑ και των συμμάχων τους.

Η τεχνολογία αιχμής – Ημιαγωγοί

Η έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία ανέδειξε το ζήτημα της κατοχής υψηλής τεχνολογίας και ιδιαίτερα την τεχνογνωσία κατασκευής ημιαγωγών (semiconductors) για οπλικά συστήματα και συστήματα επικοινωνιών και υπολογιστών. Οι ΗΠΑ συγκεκριμένα έχουν επιδοθεί σε έναν αγώνα τεχνολογικού στραγγαλισμού εναντίον της Κίνας, η οποία αποτελεί και τον ισχυρό παράγοντα του υπό διαμόρφωση ευρασιατικού συμπλόκου. Αυτό μάλιστα είχε ως αποτέλεσμα την πρόσφατη διαμαρτυρία της Κίνας στον Παγκόσμιο Οργανισμού Εμπορίου όσον αφορά την μεταφορά τεχνογνωσίας και την κατασκευή μικρο-τσιπ. Η Ρωσία από την άλλη αποτελεί σαφώς τον αδύναμο κρίκο της όλης διαδικασίας μιας και δεν διαθέτει επαρκή τεχνογνωσία προκειμένου να παράγει προϊόντα υψηλής τεχνολογίας με ότι αυτό συνεπάγεται για την οικονομική της ανάπτυξη και κυρίως την κατασκευή οπλικών συστημάτων.

Μάλιστα αυτό εξηγεί και την συνεργασία Ρωσίας – Ιράν στον τομέα της παροχής μη επανδρωμένων, τα οποία έχουν δημιουργήσει τεράστια ζημιά στις υποδομές της Ουκρανίας. Συγκεκριμένα με το Ινστιτούτο Έρευνα Οπλισμών της Βρετανίας (Conflict Armament Research) τα ιρανικά μη επανδρωμένα Shahed-136 κατασκευάστηκαν μέσω της παράνομα αποκτηθείσας γερμανικής τεχνολογίας, η οποία επέτρεψε στο Ιράν να μιμηθεί τις στρατιωτικές ικανότητες δυτικής τεχνογνωσίας και να τις ενσωματώσει στα μη επανδρωμένα του. Αυτό δείχνει πως το ευρασιατικό μπλόκ έχει σοβαρό πρόβλημα στην παραγωγή προϊόντων υψηλής τεχνολογίας κάτι που αποδεικνύεται και από τις επενδύσεις στον τομέας της Έρευνας & Ανάπτυξης. Εκεί το δυτικό στρατόπεδο κατέχει σαφής υπεροχή, ειδικά εάν αυτός ο δείκτης ειδωθεί συνδυαστικά και με τον δείκτη ανάπτυξης του ΑΕΠ που παρατέθηκε παραπάνω.

Παράλληλα αυτή την στιγμή διεξάγεται ήδη ένας αγώνας δρόμου όσον αφορά την ανάπτυξη τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης (artificial intelligence) όπου και πάλι οι δυτικές δυνάμεις πήραν το πάνω χέρι μέσω της δημιουργίας του πρώτου συστήματος στον τομέα αυτό, με την Κίνα και την Ρωσία να παρουσιάζουν πρόσφατα τα δικά τους προγράμματα. Και πάλι όμως οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοι τους διαθέτουν συγκεντρωμένες όλες τις μεγάλες εταιρίες παραγωγής υψηλής τεχνολογίας (Google, Microsoft, Samsung, Intel, Arm κ.α.) πράγμα που τους επιτρέπει να ελέγχουν την ροή της τεχνογνωσίας, παρά τις προσπάθειες της Κίνας που έχει ομολογουμένως καταφέρει να κάνει αρκετά βήματα στον τομέα αυτό. Σίγουρα στο μέλλον το μεγάλο γεωπολιτικό «έπαθλο» θα αποτελέσει η Ινδία, η οποία και αυτή έχει μεγάλη ανάπτυξη στον τομέα της υψηλής τεχνολογίας και που διαθέτει έναν ενδιάμεσο ρόλο μεταξύ των δύο συμπλόκων. Παράλληλα η ανακοίνωση της Γερμανίας πως θα μειώσει την εξαγωγή χημικών προς την Κίνα αναμένεται να επηρεάσει αρνητικά την παραγωγή ημιαγωγών.

Ταυτόχρονα αξίζει να τονιστεί πως αυτή την στιγμή το δυτικό στρατόπεδο παρουσιάζει μια δυσκολία στην παραγωγή οπλικών συστημάτων, με τις ίδιες τις ΗΠΑ να σχεδιάζουν την δόμηση ενός συστήματος παραγωγής εξοπλισμών και οπλικών συστημάτων όπως και ταυτόχρονη επένδυση στην τεχνολογία του διαστήματος. Αντίθετα, η ρωσική οικονομία έχει μπει στην διαδικασία πολεμικής παραγωγής με τις βιομηχανίες της να προσανατολίζονται προς αυτή την κατεύθυνση.  Εκεί τα πράγματα έχουν μπει σε έναν αγώνα αντοχής και πολλά θα εξαρτηθούν από την έκβαση της αναμενόμενης Ουκρανικής αντεπίθεσης. Πάντως, τα γεγονότα δείχνουν πως η Ευρώπη είναι ο αδύναμος κρίκος στην διαδικασία παραγωγής οπλικών συστημάτων, αλλά και παραγωγής ημιαγωγών και αυτός είναι ο λόγος που για πρώτη φορά σχεδιάζεται η κατασκευή εργοστασίου παραγωγής μικρο-τσιπ στην Γερμανία.

Στον αγώνα αυτό επίσης η Κίνα μέσω της εισαγωγής πρόσφατης νομοθεσίας περί κατασκοπίας επιδιώκει να ασκήσει πίεση προς τις δυτικές εταιρίες που δραστηριοποιούνται στο έδαφος της ώστε να μην υπάρξουν διαρροές αφενός και αφετέρου να μην βλαφτεί η εικόνα της Κίνας προς τα υπόλοιπα κράτη. Παράλληλα η Κίνα επιδιώκει την δημιουργία ενός δικτύου παρακολούθησης και εισροής πληροφοριών με πιο πρόσφατη εξέλιξη την δημιουργία ενός σταθμού στην Ανταρκτική καθώς και με τις επενδύσεις σε διάφορες χώρες, όπως και με τον ανταγωνισμό με τις ΗΠΑ για τα υποθαλάσσια καλώδια.

Συμπερασματικά στον κρίσιμο αυτό δείκτη φαίνεται πως οι δυτικές δυνάμεις έχουν το πάνω χέρι στην σύγκρουση τους με το ευρασιατικό μπλοκ, καθώς η Κίνα αποτελεί τον μοναδικό δρών ο οποίος έχει τις ικανότητες να σηκώσει το βάρος της τεχνολογικής κούρσας, πλην όμως έχει να ανταγωνιστεί ένα συνασπισμένο δυτικό στρατόπεδο το οποίο διαθέτει και καλύτερη τεχνογνωσία και ελέγχει τα περισσότερα δίκτυα διανομής. Αυτός άλλωστε είναι και ο λόγος που η Κίνα ενδιαφέρεται τόσο για το ζήτημα της Ταϊβάν (πρώτη σε παραγωγή ημιαγωγών). Σε κάθε περίπτωση όμως η αδυναμία των ευρασιατικών δυνάμεων τον τομέα αυτό για την ώρα είναι εμφανής από τα στοιχεία.

Ενεργειακοί πόροι και σπάνιες γαίες και ορυκτά

Στον δείκτη αυτό είναι γεγονός πως το ευρασιατικό μπλοκ απολαμβάνει υπεροχής έναντι των δυτικών δυνάμεων και αυτό καταδεικνύεται κυρίως από την αδυναμία της Ευρώπης να εξεύρει εναλλακτικές ροές καυσίμων και φυσικού αερίου, κάτι που επιχειρείται να αντιστραφεί ειδικά όσο διαρκεί ο πόλεμος στην Ουκρανία.

Αυτή την στιγμή τα στοιχεία ειδικά όσον αφορά την Ρωσία είναι διφορούμενα καθότι παρά τις δυτικές κυρώσεις, το ρωσικό diesel και η βενζίνη παραμένουν σε υψηλά επίπεδα, καθώς χώρες όπως η Ινδία, η Κίνα και η Τουρκία έχουν επωφεληθεί από τις χαμηλές τιμές και συσσωρεύουν ρωσικό πετρέλαιο. Παρόλα αυτά όμως η ρωσική πρόσοδος από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο έχει παρουσιάσει πτώση κατά το 1/3 στο πρώτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους, αναγκάζοντας την Ρωσία να επεξεργάζεται την μείωση των επιδοτήσεων προς τα εθνικά της διυλιστήρια πετρελαίου. Στην εξίσωση πρέπει να προστεθεί σαφώς και η αρωγή των αραβικών μοναρχιών οι οποίες βοηθούν την μεταφορά ρωσικού πετρελαίου, ενώ παράλληλα μέσω του ΟΠΕΚ προχώρησαν στην μείωση της παραγωγής, ακυρώνοντας εν μέρει τις δυτικές κυρώσεις.

Μάλιστα υπάρχει μία άτυπη σύγκρουση μεταξύ του ΟΠΕΚ και της Διεθνούς Διεύθυνσης Ενέργειας, η οποία οφείλεται στην ανακήρυξη της δεύτερης πως επίκειται παύση των επενδύσεων όσον αφορά το πετρέλαιο. Οι πετρελαιοπαραγωγές χώρες σαφώς δεν επιθυμούν κάτι τέτοιο και αυτός είναι ο λόγος που επέλεξαν να σταθούν αρωγοί τουλάχιστον σε αυτό το ζήτημα υπέρ των ευρασιατικών δυνάμεων.

Αυτό που παρατηρείται είναι μια αλληλεξάρτηση Κίνας – Ρωσίας εφόσον η πρώτη παρέχει τεχνολογία στην Ρωσία ενώ η δεύτερη παρέχει ενεργειακό μείγμα στην πρώτη. Αναδεικνύεται όμως και το ζήτημα των σπάνιων γαιών στις οποίες έχει επενδύσει ιδιαίτερα η Κίνα. Συγκεκριμένα η Κίνα διαθέτει το 91% τις διηλυστικής διαδιακασίας, το 87% της διαδικασίας διαχωρισμού οξειδίων, το 94% της παραγωγής μαγνητών, ενώ κατέχει και το 60% των αποθεμάτων σπάνιων γαιών και ορυκτών στον πλανήτη.

Η κατάσταση αυτή έχει οδηγήσει τις ΗΠΑ να συμφωνήσουν με την Ευρωπαϊκή Ένωση για το ξεκλείδωμα παραγωγής κρίσιμων ορυκτών, απομακρύνοντας τα όποια εμπορικά εμπόδια και προσδίδοντας πλεονέκτημα στην Ευρώπη μέσω της Πράξης Μείωσης Πληθωρισμού (Inflation Reduction Act) η οποία περιλαμβάνει 50 κρίσιμα ορυκτά. Αυτό δείχνει πως οι ΗΠΑ επιδιώκουν την δημιουργία μιας εφοδιαστικής αλυσίδας σπάνιων γαιών. Ταυτόχρονα 80 ευρωπαϊκές εταιρίες υπέγραψαν την ένταξη τους σε μία πλατφόρμα κοινών αγορών φυσικού αερίου.

Επίσης μία άλλη κίνηση από το δυτικό μπλοκ ήταν η πρόσφατη Συμφωνία της Βόρειας Θάλασσας η οποία προβλέπει την συλλογική προστασία κρίσιμων υπο-θαλάσσιων αγωγών, ενεργειακών καλωδίων, τηλεπικοινωνιακών συνδέσεων και αιολικών υποδομών, μέσω ενός συστήματος παροχής διασυνοριακών πληροφοριών μέσω μη επανδρωμένων.

Οι κινήσεις αυτές φανερώνουν και εδώ έναν αγώνα για κατοχή πολύτιμών ορυκτών τα οποία είναι κρίσιμα για την κατασκευή τεχνολογικών προϊόντων, με την τεχνογνωσία να βρίσκεται στους δυτικού ενώ τα αποθέματα να βρίσκονται στις ευρασιατικές δνάμεις. Η εκτίμηση που μπορεί να γίνει είναι πως το παίγνιο θα εξαρτηθεί από την διείσδυση σε αγορές όπως της Αφρικής, η οποία διαθέτει τεράστια αποθέματα από σπάνιες γαίες και ορυκτά, όπως και στις αγορές της Λατινικής Αμερικής σε χώρες όπως η Χιλή και η Αργεντινή. Εκεί οι ΗΠΑ θα επιδιώξουν την ανάσχεση της κινεζικής διπλωματίας η οποία όπως αναφέρθηκε έχει κάνει μεγάλα βήματα κυρίως στην Αφρική. Οι ΗΠΑ θα πρέπει να εκπονήσουν ένα πλάνο προσέγγισης χωρών οι οποίες βρίσκονταν στο περιθώριο τα προηγούμενα χρόνια και σίγουρα αυτό δεν θα είναι κάτι το εύκολο παρά το μεγάλο διπλωματικό κεφάλαιο που απολαμβάνουν η Αμερική και οι σύμμαχοι της.

Συμπεράσματα

Τα μέχρι τώρα δεδομένα δείχνουν πως το δυτικό μπλοκ υπερέχει σαφώς στους δύο από τους τρεις βασικούς δείκτες που εξετάστηκαν στην παρούσα ανάλυση. Οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοι τους ελέγχουν τόσο τους εμπορευματικούς διαδρόμους όσο και την τεχνογνωσία κρίσιμων τομέων της υψηλής τεχνολογίας, σε αντίθεση με το ευρασιατικό μπλοκ που κατισχύει μόνο στην κατοχή φυσικών πόρων.

Παρότι το τελευταίο φαίνεται πως εξισορροπεί την κατάσταση, εντούτοις, σε μακροπρόθεσμο επίπεδο θα αποδειχθεί πως τόσο η Ρωσία όσο και η Κίνα δεν θα αντέξουν ελέω πιο αδύναμων οικονομιών και μικρότερου διπλωματικού ερείσματος. Η Κίνα το έχει αντιληφθεί αυτό και έτσι εξηγούνται και οι τελευταίες της κινήσεις στο διπλωματικό πεδίο όπου επιδιώκει να αναδειχθεί ως διαμεσολαβητική δύναμη. Επίσης η μέχρι τώρα σύμπλευση των μοναρχιών του Κόλπου με την Ρωσία, στο επίπεδο της μεταφοράς πετρελαίου μπορεί να χαρακτηριστεί ως παρωδική και εξηγείται μόνο ως προσπάθεια αντίδρασης των αραβικών κρατών ενάντια στην ενεργειακή μετάβαση που επιχειρείται από την Δύση.

Τα δυτικά κράτη αναμένεται να εμπλακούν περισσότερο στην προσέγγιση με χώρες του τρίτου κόσμου στην Αφρική και στην Λατινική Αμερική προκειμένου να εξασφαλίσουν την ροή φυσικών πόρων και ορυκτών ώστε να κλείσουν και στον τομέα αυτό την ψαλίδα με την Κίνα. Ήδη στον τομέα της ενεργειακής ασφάλειας η Δύση προχωρά στην κατασκευή δομών που θα της επιτρέψουν να αποκοπεί εντελώς από την ρωσική ενέργεια, παρότι κάτι τέτοιο θα είναι επώδυνο και θα τραντάξει τις ευρωπαϊκές κυρίως οικονομίες. Σύντομα αναμένεται να παιχτεί και το ενεργειακό χαρτί της Ανατολικής Μεσογείου, όπου υπάρχει και έντονο ελληνικό ενδιαφέρον.

Σε κάθε περίπτωση όμως η Δύση θα έχει και απώλειες οι οποίες εδράζονται στο πολιτισμικό μοντέλο που η ίδια έχει επιλέξει συνειδητά να υποβαθμίσει. Τα ανατολικά κράτη αφότου επέτυχαν τον εκσυγχρονισμό τους με δυτική βοήθεια, αποφάσισαν να αντεπιτεθούν και να προτείνουν ένα νέο μοντέλο μετα – δυτικό το οποίο όμως χωλαίνει ως προς την ελκυστικότητα του. Το αυταρχικό μοντέλο τόσο της Ρωσίας όσο και της Κίνας είναι πολύ πιο δύσκολο να υπερισχύσει έναντι του αμερικανικού, παρά την κρίση αξιών που περνάει το τελευταίο.

Η Ρωσία εδραζόμενη μονάχα στην σκληρή στρατιωτική ισχύς αναμένεται να αποτελέσει τον αδύναμο πόλο στο ευρασιατικό σχήμα, καθώς υπολείπεται της Κίνας και σε δυναμισμό και σε διπλωματικό κεφάλαιο και σε τεχνολογικό εκσυγχρονισμό. Αυτός είναι και ο λόγος που οι προσπάθειες της Δύσης στοχεύουν κυρίως στην Κίνα, η οποία αναμένεται να έχει ανοικτούς διαύλους κυρίως με την Ευρώπη η οποία αποτελεί τον αδύναμο κρίκο του δυτικού στρατοπέδου.

Εν κατακλείδι, αυτό που αναμένεται είναι μια Δύση τραυματισμένη μεν και με χαμηλότερη επιρροή σε παγκόσμιο επίπεδο, που όμως δεν αναμένεται να κεφαλαιοποιηθεί όσο κάποιοι πιστεύουν από τον ευρασιατικό πόλο. Η Κίνα σαφώς και θα συνεχίσει να παίζει ρόλο στα παγκόσμια πράγματα καθώς οι διπλωματικές κινήσεις της καταδεικνύουν ένα άνοιγμα προς τα έξω. Παρόλα αυτά οι δυτικές δυνάμεις θα συνεχίσουν να έχουν τα ηνία καθώς σε κρίσιμους τομείς απέχουν αρκετά από τους αντιπάλους τους και το όλο ζήτημα θα μεταφερθεί στο κατά πόσο υπάρχουν εναλλακτικές.

Πάντως η άρνηση τόσο της Ευρώπης όσο και της Ιαπωνίας να επιβάλλουν ολικό εμπάρκο στην Ρωσία δείχνει πως ακόμη το ζήτημα δεν έχει διευθετηθεί και βρισκόμαστε ακόμη σε μια φάση που η Ρωσία και η Κίνα συνεχίζουν να αποτελούν έναν ισχυρό γεωπολιτικό πόλο σε συνδυασμό με άλλες δυνάμεις (Ιράν,Τουρκία) που όμως σε αντίθεση με την συλλογική Δύση δεν διαθέτει την ενότητα που θα τους προσδώσει μια διαχρονικότητα. Σε αυτό η Δύση βρίσκεται πιο μπροστά αδιαμφισβήτητα.