Οι ριζικές πολιτισμικές διαφορές που φέρνουν αντιμέτωπες Κίνα και Δύση
Chantal Delsol: «Οι ριζικές πολιτισμικές διαφορές που φέρνουν αντιμέτωπες Κίνα και Δύση»
Ο πρέσβης της Κίνας στη Γαλλία, Lu Shaye, προκάλεσε κύμα αντιδράσεων και διαμαρτυριών αρνούμενος την κυριαρχία των χωρών που προέρχονται από την πρώην ΕΣΣΔ, εκφράζοντας την λύπη του για το γεγονός ότι η Δύση «πάει γυρεύοντας» στα μετασοβιετικά σύνορα και περιγράφοντας τις σφαγές υπό το καθεστώς του Μάο ως «παραμύθια και ιστοριούλες”. Οι επικρίσεις ήταν τόσο έντονες και πολυάριθμες που η Κίνα αναγκάστηκε να αποκηρύξει τις παρατηρήσεις του πρεσβευτή της για την κυριαρχία της Ουκρανίας.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Κινέζος πρέσβης ανήκει στους ακραίους. Ο ίδιος συγκαταλέγει τον εαυτό του ανάμεσα στους «λύκους μαχητές» που προστρέχουν να βοηθήσουν την πατρίδα ενάντια στις «τρελές ύαινες» που επιτίθενται στην Κίνα. Αυτές οι ποιητικές εικόνες που προέρχονται από τον κόσμο των ζώων, τυπικό κινέζικο χαρακτηριστικό, υποδηλώνουν ότι για τους κινέζους δεν υπάρχει πια λόγος να προσποιούνται και να κάνουν τους άλλους να πιστεύουν ότι είναι δημοκράτες ή ότι πιστεύουν στα ανθρώπινα δικαιώματα όπως το έκανε η κινεζική διπλωματία για πάρα πολύ καιρό. Οι Κινέζοι πλέον επιδεικνύουν με πιο ξεκάθαρο τρόπο τις δικές τους πεποιθήσεις τις οποίες θα μπορούσαν να συγκεκριμενοποιήσουν αν χρειαστεί με τη βία. Η Δύση περιγράφει αυτόν τον λόγο ως «ακομπλεξάριστο», εννοώντας σωστά ότι όλα τα συμπλέγματα και οτιδήποτε θα μπορούσε να κάνει την Κίνα να νοιώθει αναστολές επειδή δεν νοώθει αρκετά «μοντέρνα» έχουν καταρρεύσει. Κι εδώ αγγίζουμε ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της κουλτούρας τους : οι Κινέζοι δεν παριστάνουν, σε αντίθεση με άλλες κουλτούρες, τα ιστορικά θύματα της Δύσης ( αν κα υπήρξαν ως τέτοια) που προσπαθούν να εκμεταλλευτούν τα πλεονεκτήματα του να παρουσιάζονται ως θύματα. Σε αντίθεση με άλλους πολιτισμούς, μπορεί η Δύση να τους κατάπιε αλλά δεν τους χώνεψε και οι Κινέζοι μπορούν τώρα να επιδεικνύουν μια βιώσιμη κουλτούρα απέναντι στη δική μας, ικανή να επιβιώσει όπως είναι και χωρίς να μας μοιάζει, στις σύγχρονες καταιγίδες του μεταμοντερνισμού.
Τα λόγια του πρέσβη, που μπορεί να μας φαίνονται ψευδή και ηθικώς εξωφρενικά, έχουν ως πλαίσιο αναφοράς ένα κινεζικό πνεύμα με την δική του λογική και πολιτισμική συνοχή που πολύ συχνά μας διαφεύγει. Δεν υπάρχει άλλος πολιτισμός τόσο διαφορετικός από τον δικό μας ακόμα κι αν όλοι οι πολιτισμοί συγκλίνουν στις ανθρωπολογικές και ηθικές τους προϋποθέσεις. Ο κινεζικός κομμουνισμός είχε απομακρυνθεί από τον Κομφούκιο μέσα στην αυτοκαταστροφική του μανία. Σήμερα, οι κινεζικές ελίτ επικαλούνται και πάλι τις ρίζες τους στην παράδοση του Κομφούκιου και του Μέγκιου, μια παράδοση που χρονολογείται από την «Αξονική Εποχή», εκείνη όπου ο Σωκράτης, ο Κομφούκιος, ο Βούδας, ο Μωυσής εκκολάφθηκαν σε διάφορα σημεία του κόσμου… Αν θέλουμε να κατανοήσουμε καλύτερα τα λόγια του πρέσβη θα πρέπει να δοκιμάσουμε να τα δούμε σε αυτό το προοπτικό βάθος. Θα δούμε τότε ότι δεν υπάρχει τίποτα υπερβολικό ή αναξιοπρεπές σε αυτά: απλώς αντικατοπτρίζουν τη νοοτροπία, τις σκέψεις και τις προοπτικές της πολιτικής του κουλτούρας.
Και σε μας τους δυτικούς μας αρέσει να επιστρέφουμε στην αξονική εποχή, όπου βρίσκονται οι άγκυρές του πολιτισμού μας. Εδώ βρίσκουμε δύο απαρχές της πολιτικής μας κουλτούρας, τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη. Ο Πλάτων θεωρεί την κοινωνία των πολιτών σαν οικογένεια και τον πολιτικό ηγέτη σαν πατέρα ή βοσκό, που οδηγεί ένα ποίμνιο κατώτερο από αυτόν, το οποίο δεν μπορεί να βρει μόνο του τον δρόμο για το καλό. Ο Αριστοτέλης, αντίθετα, πιστεύει ότι υπάρχει διαφορά φύσης μεταξύ οικογένειας και πόλης, γιατί ο πατέρας μέσα στην οικογένεια είναι προφανώς ανώτερος από τα ανώριμα παιδιά του, ενώ τα μέλη της πόλης είναι πολίτες, ελεύθεροι άνθρωποι – εξού και ο έπαινος της δημοκρατίας. Τα πολιτικά μας καθεστώτα έχουν κληρονομήσει από τον Αριστοτέλη. Ο κινέζικος πολιτισμός από την άλλη πλευρά με τον Κομφούκιο και μετά με τον Μένσιο ανέπτυξε μια πολιτική θεωρία που μπορεί να συγκριθεί με αυτή του Πλάτωνα.
Οι άνθρωποι εδώ είναι φτιαγμένοι από διαφορετικούς πηλούς, όπως στον μύθο του Πλάτωνα. Όσοι δουλεύουν με τα χέρια τους είναι προορισμένοι να υπακούουν, όσοι δουλεύουν με το μυαλό τους να κυβερνούν ανάλογα με την αξία τους (ανταγωνιστική αξιοκρατία που μας έφεραν πίσω οι Ιησουίτες από την Κίνα και λειτουργεί τόσο καλά στη Γαλλία). Ο ηγεμόνας γνωρίζει το καλό του λαού, που όπως και στον Πλάτωνα ο ίδιος δεν είναι σε θέση να το ξέρει. Το μόνο που μπορεί να κάνει ο λαός είναι να δείξει τη δυσαρέσκειά το. Αλίμονο στον ηγεμόνα που δεν φρόντισε για το καλό των υπηκόων του. Πρέπει λοιπόν να φροντίζει για την ευημερία των ανθρώπων από κάθε άποψη – τροφή, μόρφωση, υγεία, πνευματικότητα, όπως ενεργεί κανείς με ένα παιδί. Κυβερνά για το λαό και όχι από τον λαό.
Δεν υπάρχει τίποτα πιο αστείο για τα αυτιά των Κινέζων από το να λέμε «ένα άτομο, μία ψήφος» γιατί είναι όπως όταν ζητάμε τη γνώμη ανθρώπων «ανίκανων» και αναρμόδιων για κάτι τέτοιο. Αυτό το καθεστώς δεν επιδιώκει, όπως τα δικά μας, να προστατεύσει την ελευθερία των προσώπων καθιστώντας την συμβατή με την αναγκαιότητα μιας κυβέρνησης. Ο στόχος του είναι αλλού : στην ευημερία των υπηκόων, το μεγαλείο του πολιτισμού και την κοινή δύναμη. Η κινεζική αυτοκρατορική θεωρία της Ουράνιας Αυτοκρατορίας κατά την οποία η Μέση Γη βασιλεύει επί των γειτόνων της με ένα πατρικό πνεύμα (ο βοσκός του Πλάτωνα) βίαιης και βάρβαρης αγάπης. Αυτό συμβαίνει με όλες τις κοινωνίες που πιστεύουν ότι έχουν μια αυτοκρατορική αποστολή και αυτός είναι ένας παραπάνω λόγος που οι Κινέζοι καταλαβαίνουν τόσο καλά τους Ρώσους. Όπως έγραφε και ο Alain Besançon αγαπούν τόσο πολύ τις βαλτικές «επαρχίες» τους, τους Ουκρανούς και τους υπόλοιπους, με μια τέτοια άγρια και αιματηρή αγάπη που οι «επαρχίες» τους θα τα κατάφερναν πολύ καλύτερα χωρίς αυτήν. Για τον Πρέσβη της Κίνας στην Γαλλία είναι σχεδόν ακατονόητο γιατί η Ουκρανία να θέλει τόσο πολύ να είναι κυρίαρχη, όταν απολαμβάνει μια τόσο φλογερή στοργή από τον ηγεμόνα της.
Η Κίνα αντιλαμβάνεται λοιπόν τον εαυτό της ως την αυτοκρατορική δύναμη της οποίας η αποστολή είναι να φροντίζει για το καλό του ανίδεου λαού της και των ανώριμων «επαρχιών» της (έτσι μιλά η Κίνα για τους Ουιγούρους : ανώριμος πολιτισμός) και είναι προικισμένη με την παντοδυναμία του πατέρα της οικογένειας του Πλάτωνα. Διαφεντεύει τα πάντα και όταν η πραγματικότητα την απογοητεύει τότε την συγκαλύπτει. Το έγγραφο Νο. 9 που συντάχθηκε μα κάθε μυστικότητα από την Κεντρική Επιτροπή το 2012 και διέρρευσε από τον αντιφρονούντα Gao Yu ο οποίος φυλακίστηκε εκθέτει τους επτά κινδύνους από τους οποίους πρέπει να προφυλαχθεί η χώρα. Μεταξύ του κινδύνου της δυτικής δημοκρατίας και του κινδύνου των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, βρίσκουμε τον κίνδυνο του «ιστορικού μηδενισμού» : έτσι λέγεται η ελευθερία του Τύπου η οποία μπορεί να μιλάει ελεύθερα για τα εγκλήματα του Μάο. Οι δυτικοί πρέπει να έχουν κατά νου ότι η κινεζική εξουσία όπως ασκεί την κυριαρχία της στο λαό της και στις «επαρχίες» της ασκεί την εξουσία και στην ιστορική αλήθεια. Αυτή είναι που μπορεί να πει αν η Πολιτιστική Επανάσταση του Μάο έκανε σφαγές ή όχι. Ο κινέζος Πρέσβης είναι συνεπής με τον εαυτό του όταν κάνει λόγο για «παραμύθια και ιστοριούλες». Η ιστορία δεν είναι τίποτα από μόνη της, παίρνει αξία μόνο καθ’ υπαγόρευση του ηγεμόνα, ο οποίος αναδιαμορφώνει το παρελθόν σύμφωνα με τις ανάγκες του. Μόνο αν λάβουμε υπόψη αυτές τις ριζικές διαφορές θα κατανοήσουμε καλύτερα την Κίνα.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην γαλλική Le Figaro
Η Chantal Delsol είναι Γαλλίδα ακαδημαικός, φιλόσοφος, πολιτικός ιστορικός και μυθιστοριογράφος.
