29/03/2024

Το μέλλον του πολέμου: Είμαστε έτοιμοι για τις προκλήσεις που έρχονται;

HUD UI for business app. Futuristic user interface HUD and Infographic elements. Abstract virtual graphic touch user interface. UI hud infographic interface screen monitor radar set web elements

Γράφει ο Δημήτριος Τσαϊλάς

«Πόλεμος πάντων μεν πατήρ εστί.» Αυτός είναι ο στοχασμός του Ηράκλειτου. Σήμερα θα λέγαμε ότι ο σκοπός του πολέμου παραμένει ταυτόσημος από τη γένεση του ανθρωπίνου είδους. Όπως ο Πρώσος στρατηγός και στρατιωτικός θεωρητικός του πολέμου Carl von Clausewitz αναφέρει στο σύγγραμμά του περί πολέμου: «Ο πόλεμος είναι απλώς ένας αγώνας πάλης εκτεταμένης κλίμακας, μια πράξη βίας που σκοπό έχει να αναγκάσει τον αντίπαλό μας να εκπληρώσει τη θέλησή μας». Ωστόσο, οι τρόποι και τα μέσα για την επίτευξη του  στόχου του πολέμου έχουν μεταμορφωθεί, ωθούμενοι κυρίως από την εξέλιξη στον τεχνολογικό τομέα. Έχουν γίνει προσπάθειες να καταγραφούν και να κατηγοριοποιηθούν αυτές οι αλλαγές μέσα από διαφορετικά αναλυτικά πλαίσια, ωστόσο η επιρροή της τεχνολογίας και της γεωπολιτικής σχηματίζει ένα θανατηφόρο μείγμα, καθιστώντας τον μελλοντικό πόλεμο πολύ πιο περίπλοκο. Οι εξελίξεις τόσο στους τεχνολογικούς μοχλούς του πολέμου όσο και στους εχθρούς που αντιμετωπίζουμε έχουν διαγράψει τα όρια μεταξύ αυτού που παραδοσιακά θεωρούσαμε «πόλεμο» και «ειρήνη».

Με την παγκόσμια ανακατάταξη δυνάμεων και την παρουσιαζόμενη κατάσταση στρατηγικής ροής, ο ανταγωνισμός, οι αντιπαραθέσεις και η σύγκρουση βρίσκονται και πάλι στο επίκεντρο. Επιπλέον, με γνώμονα την τεχνολογική καινοτομία και με την έλευση των αναδυόμενων και κρίσιμων τεχνολογιών, υπάρχουν σημαντικές αλλαγές στις τακτικές, τις στρατηγικές και τα μέσα του πολέμου. Η αυξανόμενη σημασία του κυβερνοπολέμου, η στρατικοποίηση του διαστήματος, ο πόλεμος μέσω αντιπροσώπων, οι επιχειρήσεις απόκτησης επιρροής και οι εκστρατείες παραπληροφόρησης υποδηλώνουν ότι οι τρόποι μάχης αλλάζουν. Τα μελλοντικά πεδία μάχης μπορεί να είναι μη αναγνωρίσιμα με την ανάπτυξη και τις προόδους σε τεχνολογίες όπως η τεχνητή νοημοσύνη (AI), η κβαντική κυριαρχία, ο κυβερνοχώρος, το διάστημα και η βιοτεχνολογία. Σήμερα, βρισκόμαστε σε ένα σημαντικό σημείο καμπής, στο οποίο η τεχνολογία αναδιαμορφώνει τον τρόπο με τον οποίο διεξάγονται οι πόλεμοι.

Το μέλλον του πολέμου θα διαμορφωθεί από νέες τεχνολογίες όπως:

  • ο ρόλος των ολοένα αναπτυσσομένων drones και ρομπότ στο πεδίο της μάχης
  • επιθετικές δυνατότητες κυβερνοπολέμου
  • εξαιρετικές δυνατότητες επιτήρησης
  • μεγαλύτερη εξάρτηση από τις Δυνάμεις Ειδικών Επιχειρήσεων που δρουν σε μη συμβατικές συγκρούσεις (ανορθόδοξο πόλεμο)
  • και τη στρατιωτικοποίηση των χώρων.

Οι στρατιωτικοί, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και οι υπεύθυνοι σχεδιασμού στρατηγικής έρχονται αντιμέτωποι με νέες προκλήσεις που οδηγούνται από αυτόν τον μετασχηματισμό. Ζητήματα όπως η αποτροπή με άρνηση, αποτροπή με ανθεκτικότητα και αποτροπή με άμεση και συλλογική επιβολή κόστους θέτουν πρόσθετες προκλήσεις για την επίτευξη κατάλληλων πολιτικών και στρατιωτικών απαντήσεων. Επιπλέον, αυτές οι προκλήσεις αναμένεται να γίνουν πιο περίπλοκες καθώς τα κράτη στοχεύουν να επινοήσουν νέους τρόπους μόχλευσης της τεχνολογικής αλλαγής για να επιτύχουν την αποτροπή ή να διεξάγουν πόλεμο.

Στην πατρίδα μας πρέπει να κατανοήσουμε και να προσαρμοστούμε, καθώς και να καταλήξουμε σε κατάλληλα μέτρα αντίδρασης στην αναγνώριση της μεταβαλλόμενης φύσης του πολέμου. Να κατανοήσουμε πώς μπορεί να μοιάζει ο μελλοντικός πόλεμος, ποια είναι τα διαφορετικά θέατρα επιχειρήσεων και τομείς όπου θα διεξαχθούν οι πόλεμοι και ο ρόλος των κρίσιμων και αναδυόμενων τεχνολογιών στην υποβοήθηση των στόχων του μελλοντικού πολέμου ώστε να τον αποτρέψουμε ή τελικά να τον διεξάγουμε με επιτυχία.

Διαχείριση των νέων προκλήσεων από τις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις

Εξετάζοντας τα γενικά περιγράμματα του συμβατικού πολέμου και το μέλλον των διακλαδικών επιχειρήσεων με την έγχυση των αναδυόμενων και κρίσιμων τεχνολογιών, φαίνεται ότι αργά αλλά σταθερά αγκαλιάζουμε τις νέες τεχνολογίες. Ο σκοπός είναι να διαχειριστούν οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις (ΕΕΔ) τις νέες προκλήσεις ενός γρίφου ασφαλείας κατά την επόμενη δεκαετία στο πλαίσιο ενός εύθραυστου και ασταθούς περιφερειακού περιβάλλοντος ασφάλειας. Για την επιτυχία αυτού του σκοπού, απαιτείται η ηγεσία των ΕΕΔ να παραμείνει “δογματικά ευκίνητη”, συναινώντας με τους περιορισμένους πόρους, αξιοποιώντας στελέχη τεχνολογικά έμπειρα και αρκετά ευέλικτη σε πολλαπλασιαστές ισχύος ώστε να παραμείνουν προσγειωμένες στην ανατέλλουσα επιχειρησιακή πραγματικότητα της Ελλάδας.

Ενώ πολλοί στρατοί τα τελευταία χρόνια έχουν εγκαταλείψει την ιδέα του παραδοσιακού συμβατικού πολέμου, φαίνεται ότι ο πόλεμος υψηλής έντασης έχει επιστρέψει, όπως μπορεί να αποδειχθεί μέσα από πολλές σύγχρονες συγκρούσεις, συμπεριλαμβανομένης της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, των εξελίξεων στη Λιβύη, και της σύγκρουσης στη Συρία. Έτσι οι ΕΕΔ πρέπει να προσαρμοστούν σε αυτό, με την προσθήκη τεχνολογιών αναστάτωσης του εχθρού και πώς αυτό θα διακρίνει τον σημερινό πόλεμο υψηλής έντασης από τις προηγούμενες ενσαρκώσεις του. Καθώς ατενίζουν το μέλλον, οι πόλεμοι που διεξάγονται με όρους που είναι σε μεγάλο βαθμό δυσμενείς για τον ελληνικό στρατό είναι πολύ πιθανό να είναι ο κανόνας, ειδικά με την έναρξη αυτών. Η χαοτική εμπειρία της εισβολής στην Ουκρανία και ο ταραχώδης σχεδιασμός εκκένωσης Ελλήνων πολιτών από το Σουδάν σε συνεργασία με το στρατό της Γαλλίας και Ιταλίας δεν είναι απλώς δυστυχείς εξαιρέσεις στον κυρίαρχο ελληνικό τρόπο πολέμου αλλά αποκαλύπτουν δυναμικά τις ματιές στο μέλλον.

Σε όλες αυτές τις επιχειρήσεις, οι σχεδόν ανυπέρβλητοι περιορισμοί χρόνου, πληροφοριών, αριθμού στρατευμάτων και πολιτικής ευαισθησίας έθεσαν ξαφνικά τους εμπλεκόμενους στρατούς σε μια επικίνδυνη θέση γεμάτη με αχαρτογράφητους κινδύνους. Οι εμπλεκόμενοι δεν μπόρεσαν να ελέγξουν τις αρχικές συνθήκες στο έδαφος ή να μετατοπίσουν γρήγορα τη δυναμική προς όφελός τους. Στην πραγματικότητα, ακόμη και στην τρέχουσα σύγκρουση στην Ουκρανία, μπορεί κανείς να δει όλες τις γενιές του πολέμου ταυτόχρονα εκτός από την πρώτη γενιά του πολέμου. Οι πόλεμοι του μέλλοντος θα προσφέρουν πολλές απροσδόκητες αναποδιές και ήττες, αβεβαιότητα και τυχαίες πιθανότητες, έκπληξη και επαναλαμβανόμενα σοκ στο πεδίο της μάχης.

Επίσης χρειάζεται να αξιολογήσουμε το μέλλον του πολέμου στο πλαίσιο των επιχειρήσεων της γκρίζας ζώνης, οι οποίες μετά τα Ίμια έχουν γίνει εξαιρετικά επίκαιρες. Εδώ σπεύδω να επισημάνω ότι η έλευση της νέας γενιάς πολέμου δεν καθιστά παρωχημένα τα μαθήματα των προηγούμενων γενεών. Πολύ ικανοί αντίπαλοι θα ξεκινήσουν πολλές από αυτές τις συγκρούσεις με τους δικούς τους όρους, απαιτώντας έτσι από τις ΕΕΔ να πολεμήσουν από θέσεις σε βαθιά μειονεκτική θέση κάτω από μερικές φορές καταστροφικές συνθήκες.

Οι υπηρεσίες πρέπει να επενδύσουν στην ικανότητα προσαρμογής και οικοδόμησης της οργανωτικής, υλικής και ψυχολογικής ανθεκτικότητας που απαιτούνται στην περίπτωση που υποστούν βάναυσους κραδασμούς. Ο στρατός πρέπει να διατηρήσει την ικανότητα να πολεμά αποτελεσματικά όταν οι επικοινωνίες θα παρεμβάλλονται, τα σχέδια θα αποτυγχάνουν, η παραπλάνηση θα αλλάζει τα δεδομένα και οι συγκρούσεις εν καιρώ πολέμου θα ξεφεύγουν από τον έλεγχο. Και θα πρέπει να αντιμετωπίσει τις παραμέτρους της εποχής του πολέμου που φαινομενικά προσπαθούμε από την εποχή της ειρήνης να απαλείψουμε – όπως ο εντελώς ανεπαρκής χρόνος, η έλλειψη κρίσιμων δυνατοτήτων και πόρων και η αμετάβλητη τυραννία της γεωγραφίας και της απόστασης όταν τα περισσότερα ή όλα τα πλεονεκτήματα θα ανήκουν στον εχθρό. Το χάος, η αβεβαιότητα και η έλλειψη ελέγχου στις συνθήκες του πολέμου είναι αυτό που θεωρητικά αλλά και πρακτικά θα επικρατήσει. Τα συμπιεσμένα χρονοδιαγράμματα, και η έλλειψη πόρων είναι ακριβώς αυτό που μπορεί να μοιάζει στην πράξη ο πόλεμος.

Συμπεράσματα

Ποιο είναι το μέλλον του πολέμου; Ο «μελλοντικός πόλεμος» είναι ήδη εδώ. Πολλές από τις πτυχές του, έχουν ήδη δοκιμαστεί και αναπτυχθεί. Η Ελλάδα έχει καθυστερήσει για να περιγράψει το μέλλον του πολέμου την επόμενη δεκαετία ή περισσότερο, να προβλέψει τον πιθανό αντίκτυπό του στο κράτος και σε άλλες μορφές κοινωνικής οργάνωσης, να κάνει τη βαριά θεωρητική άρση που θα αναπτύξει ένα νέο παράδειγμα για ένοπλες συγκρούσεις ή τη διασυνοριακή βία και να ορίσει τα εθνικά συμφέροντα που είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη χάραξη μιας Εθνικής Στρατηγικής νίκης.

Ο εναγκαλισμός της τεχνολογίας μαζί με την “ευέλικτη δογματική προσαρμογή” και την οργανωτική αναδιάρθρωση είναι αυτό που χρειάζονται οι ΕΕΔ για να ασκήσουν ένα αιχμηρό, βαθμονομημένο πλεονέκτημα έναντι των ανταγωνιστών και των αντιπάλων μας. Επιπλέον, χρειάζεται να απαντήσουμε σε σημαντικά ερωτήματα για το πώς θα πρέπει να οικοδομήσουμε και να προετοιμαστούν οι θεσμοί εθνικής ασφάλειας για το μέλλον.

Δεν πρέπει να περιοριστούμε μόνο στην ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης, της κβαντικής κυριαρχίας  και του κυβερνοχώρου, ανεξάρτητα από το πόσο σημαντική μπορεί να είναι καθεμία από αυτές τις επιμέρους τάσεις. Πράγματι, το κεντρικό μάθημα για το πώς να αποφύγουμε να πέσουμε στην παγίδα τόσων προηγούμενων αποτυχημένων προσπαθειών πρόβλεψης του μέλλοντος του πολέμου είναι η αποφυγή εστίασης μεμονωμένα σε οποιαδήποτε τάση σε έναν συγκεκριμένο τομέα.

Εάν επιθυμούμε να περιγράψουμε το μέλλον του πολέμου, πρέπει να βρούμε λύσεις σε μια βαθύτερη σειρά στρατηγικών διλημμάτων. Αυτά που προσδιορίζονται μεταξύ της προετοιμασίας από το χαμηλό άκρο του φάσματος της σύγκρουσης μέχρι του κορυφαίου, μεταξύ του σχεδιασμού για τους πολέμους που πιθανότατα η Ελλάδα θα πολεμήσει και αυτούς που ελπίζει να αποτρέψει, μεταξύ της διατήρησης των σημερινών συμμαχιών και της καλλιέργειας νέων. Πάνω από όλα αυτά είναι η αναγκαιότητα να επιτύχουμε το πεπερασμένο ποσό πόρων να πάει μακρύτερα σε ένα μέλλον με όλο και λιγότερες στρατηγικές βεβαιότητες.

Εάν επενδύσουμε πραγματικά στις σωστές τεχνολογίες, τις σωστές ιδέες και τις αναπτύξουμε με ταχύτητα και κλίμακα, θα είμαστε σε θέση να αποτρέψουμε τον πόλεμο. Τέλος θα πρέπει να είμαστε σε θέση να πετύχουμε τους στόχους μας και να διατηρήσουμε όλους τους διαδρόμους ελεύθερους και ανοιχτούς και ευημερούντες στο μέλλον.

*Ο Υποναύαρχος (εα) Δημήτριος Τσαϊλάς ΠΝ δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου, είναι μέλος και ερευνητής του Ινστιτούτου για την Εθνική και Διεθνή Ασφάλεια.

Facebooktwitterredditpinterestlinkedinmail
Geopolitics & Daily News Copyrights Reserved 2024