Οι ΗΠΑ ζητάνε μια συμμαχία για την καταπολέμηση της ναυτικής τρομοκρατίας στη Μέση Ανατολή. Πρέπει ο Ελληνισμός να είναι μέρος αυτής της διαδικασίας;
Γράφει ο Δημήτριος Τσαϊλάς*
Για αιώνες, το θαλάσσιο στοιχείο υπήρξε πυλώνας επιβίωσης και ευημερίας του Ελληνισμού μέσω της αλιείας και του παγκόσμιου εμπορίου. Στη σύγχρονη εποχή, εξαρτόμαστε από τις θαλάσσιες μεταφορές για να διατηρήσουμε την οικονομία μας σε λειτουργία. Ωστόσο, παλιές προκλήσεις και νέες απειλές αμφισβήτησαν τη Θαλάσσια Ασφάλεια. Έτσι η σημασία του θαλάσσιου στοιχείου έχει αυξηθεί τις τελευταίες δεκαετίες, για διάφορους λόγους.
Η άρνηση πλήρους συμμόρφωσης με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) για την απόκτηση των πόρων της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ), αυξημένες εντάσεις μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων, πειρατεία, ζητήματα λαθρομετανάστευσης, αυξημένες ανησυχίες για την τρομοκρατία και την παράνομη διακίνηση ναρκωτικών, όπλων και ανθρώπων, είναι οι άμεσοι κίνδυνοι και απειλές που επιδεινώνονται από τις αναθεωρητικές επιδιώξεις κρατών που ερμηνεύουν κατά το δοκούν το διεθνές δίκαιο της θάλασσας.
Οι θαλάσσιοι διάδρομοι διαδραματίζουν αυξανόμενο ρόλο στο παγκόσμιο εμπόριο, με την παγκόσμια οικονομία τώρα να επιτυγχάνεται δια θαλάσσης[1]. Η «γαλάζια οικονομία» έχει ενισχυθεί λόγω της εξέλιξης των τεχνολογιών που επιτρέπουν την παραγωγή τροφίμων, την παραγωγή ενέργειας και τη μετεγκατάσταση κρίσιμων υποδομών σε τεχνητά νησιά. Η ανάγκη για γρήγορες υποδομές επικοινωνίας οδήγησε επίσης στην αυξανόμενη χρήση ποντισμένων στο βυθό τηλεπικοινωνιακών καλωδίων. Η αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων, κινδύνων και απειλών απαιτεί ένα ευρύ φάσμα μέσων, πολλά από τα οποία ήδη επιχειρούν στις θάλασσες.
Ωστόσο, το εύρος των προκλήσεων είναι τέτοιο που απαιτείται μια πιο ολοκληρωμένη απάντηση, η οποία θα λαμβάνει υπόψη όλους τους τομείς και θα περιλαμβάνει πολιτικά και στρατιωτικά μέσα τόσο σε εθνικό όσο και σε επίπεδο διασυμμαχικό. Αυτό συνεπάγεται την ανάγκη για πολιτικές που φέρνουν σε επαφή και συντονίζουν φορείς με ποικίλες νομικές εντολές, πρακτικές και συμπεριφορές. Η ελευθερία της ναυσιπλοΐας στη Μέση Ανατολή αμφισβητείται από το Ιράν και τους αντιπροσώπους του (Τουρκία και Ρωσία), που δραστηριοποιούνται στην Ερυθρά Θάλασσα, την Αραβική Θάλασσα τον Περσικό Κόλπο, και στη Μεσόγειο Θάλασσα. Αυτές οι προκλήσεις περιλαμβάνουν χτυπήματα κατά πλοίων ή εγκαταστάσεων θαλάσσιας υποδομής χρησιμοποιώντας πλοία ή UAV, ναυτικές νάρκες και διάφορους τύπους πυραύλων επιφανείας-θαλάσσης που στοχεύουν σε ναυτικούς στόχους, παράλληλα με την πειρατεία σε πλοία[2] που μεταφέρουν πετρελαιοειδή στον Περσικό Κόλπο από ιρανικές δυνάμεις, ως μέσο άσκηση πίεσης σε εταιρείες και χώρες.
Ένα νέο νομοσχέδιο που υποβλήθηκε στο Κογκρέσο των ΗΠΑ, στις 27 Απριλίου 2023, ζητά τη διαμόρφωση μιας ναυτικής στρατηγικής που θα περιλαμβάνει μια συμμαχία για την καταπολέμηση της ναυτικής τρομοκρατίας στη Μέση Ανατολή[3]. Αυτή η πρόταση περιλαμβάνει τη διαμόρφωση μιας περιφερειακής συμμαχίας στη Μέση Ανατολή, στην οποία τα κράτη μέλη θα υποστηρίξουν την υλοποίηση των συμφερόντων των ΗΠΑ – ακόμη και όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες εστιάζουν την προσοχή τους σε άλλες περιοχές του κόσμου.
Ο Ελληνισμός θα μπορούσε να παίξει σημαντικό ρόλο στην υλοποίηση αυτής της στρατηγικής με σκοπό να προστατεύσει και τα ελληνικά πλοία που πλέουν στην περιοχή. Οι Συμφωνίες της στρατιωτικής συνεργασίας ΗΠΑ-Ελλάδας, τοποθετούν την πατρίδα μας ως βασικό παράγοντα στη δημιουργία μιας ναυτικής συμμαχίας. Επιπλέον, ενίσχυσε τη συσσώρευση δυνάμεων στη Μεσόγειο θάλασσα, ως απάντηση στις αυξανόμενες απειλές για την ελευθερία της θαλάσσιας ναυσιπλοΐας και της κυκλοφορίας. Το Πολεμικό Ναυτικό καταβάλλει μεγάλη προσπάθεια για την ενίσχυση των σχέσεων και της συνεργασίας του τόσο με τον Αμερικανικό Στόλο όσο και με τις σχετικές χώρες της περιοχής.
Η θαλάσσια διπλωματία περιλαμβάνει μια ποικιλία θαλάσσιων δραστηριοτήτων σε καιρό ειρήνης, με σκοπό να επηρεάσουν τη συμπεριφορά άλλων χωρών. Τα ναυτικά μπορούν να πλέουν ελεύθερα στην ανοιχτή θάλασσα, να συμμετέχουν σε ανθρωπιστικές δραστηριότητες, να βοηθούν σε επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης και να εκτελούν άλλες λειτουργίες σε συνεργασία με άλλα ναυτικά στην περιοχή, καθώς και να εκτελούν εναέριες και χερσαίες επιχειρήσεις από τη θάλασσα.
Οι κοινές διαδικασίες που μοιράζονται τα διαφορετικά ναυτικά έχει μοναδικά χαρακτηριστικά που μας επιτρέπουν να συν-επιχειρούμε, ακόμη και αν δεν υπάρχουν επίσημες διπλωματικές σχέσεις μεταξύ των χωρών, καθώς η ασφάλεια της ναυσιπλοΐας και η φύση των θαλάσσιων αποστολών που εκτελούνται στη θάλασσα υπερισχύουν των πιθανών διπλωματικών εμποδίων.
Η συνεργατική ναυτική διπλωματία και η οικοδόμηση συνασπισμών θα μεταφέρουν ένα μήνυμα ενότητας μεταξύ των μελών της συμμαχίας, ενισχύοντας παράλληλα τις κρατικές δεσμεύσεις. Το πλεονέκτημα των ναυτικών επιχειρήσεων είναι ότι επιτρέπει συνεργασίες χωρίς να απειλείται ουσιαστικά η επικράτεια οποιουδήποτε κυρίαρχου κράτους, ταξιδεύοντας σε διεθνή ύδατα, ενισχύοντας την εμπιστοσύνη μεταξύ όλων των μελών.
Το Πολεμικό Ναυτικό, με διακλαδικές επιχειρήσεις της Πολεμικής Αεροπορίας, μπορεί να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην παροχή ναυτικής συνείδησης, δηλαδή στη συλλογή δεδομένων και στη δημιουργία μιας αερο-ναυτικής εικόνας όλων των δυνάμεων που δραστηριοποιούνται στην περιοχή, σε κοντινές αλλά και απομακρυσμένες περιοχές.
Έτσι, ο Ελληνισμός μπορεί να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην αποτροπή, απαγόρευση και εξουδετέρωση απειλών κατά στόχων στη θάλασσα. Επιπλέον, είναι σε θέση να ασκεί εξαναγκασμό και ναυτικές επιχειρήσεις – αποτρέποντας έτσι αντίπαλες ενέργειες εναντίον όλων ή μέρους των συμμαχιών. Τέτοιες δραστηριότητες μπορεί να συνοδεύονται από ναυτικές επιχειρήσεις αποτροπής, με σκοπό να αποθαρρύνουν τον εχθρό από τη διεξαγωγή ναυτικών ενεργειών.
Επιπλέον, το Πολεμικό Ναυτικό διαθέτει δυνατότητες για να επιχειρεί σε ένα ευρύ φάσμα ομάδων δράσης, από ανθρωπιστικές αποστολές, αποστολές συνοδείας και αποστολές για τη διασφάλιση της ελευθερίας ναυσιπλοΐας σε απειλούμενες περιοχές, μέσω δημιουργίας εικόνων ή συλλογής πληροφοριών, για την αποτροπή τρομοκρατικών ενεργειών και λαθρεμπορίου όπλων. Όλες αυτές οι δραστηριότητες είναι πολύ σημαντικές για την αντιμετώπιση της απειλής που θέτουν τα αυταρχικά καθεστώτα και οι πληρεξούσιοί τους.
Συμπέρασμα
Το θαλάσσιο περιβάλλον έχει αλλάξει και δείχνει προς τον εκσυγχρονισμό των ναυτικών δυνάμεων και την ενίσχυση της ναυτικής ισχύος με προσήλωση στη θαλάσσια πολυμερή συνεργασία με διεθνείς εταίρους και οργανισμούς και σε συντονισμό με διεθνή και περιφερειακά θαλάσσια φόρουμ, με στόχο την αποτελεσματική αντιμετώπιση του ευρέος φάσματος προκλήσεων, κινδύνων και απειλών. Ο Ελληνισμός πρέπει να εκμεταλλευτεί την αξία του για τις Ηνωμένες Πολιτείες και τις χώρες της περιοχής όσον αφορά την απάντηση σε διάφορες απειλές για την ελευθερία της ναυσιπλοΐας, κυρίως στις θαλάσσιες ζώνες της Μεσογείου Θαλάσσης, στην Ερυθρά Θάλασσα, την Αραβική Θάλασσα και τα κράτη του Περσικού Κόλπου. Το νομοσχέδιο των ΗΠΑ μπορεί να χρησιμεύσει ως βάση για την ανάπτυξη της δέσμευσης με τον θαλάσσιο τομέα γενικά, και τη θαλάσσια διπλωματία ειδικότερα, ως ουσιαστικό εργαλείο για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που παρουσιάζονται.
*Ο Υποναύαρχος (εα) Δημήτριος Τσαϊλάς ΠΝ δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου, είναι μέλος και ερευνητής του Ινστιτούτου για την Εθνική και Διεθνή Ασφάλεια.
[1] Τα δεξαμενόπλοια και τα φορτηγά πλοία που μεταφέρουν περί το 90% των παγκόσμιων εμπορικών ροών πετρελαίου και εμπορευμάτων, συγκλίνουν στους πλωτούς διαδρόμους και τα διάφορα στενά του πλανήτη, υποδεικνύοντας την υψίστη σημασία της γεωγραφίας στην παγκόσμια ναυτιλία. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα στους κύριους διαδρόμους ναυτιλίας στον κόσμο να υπάρχει ναυτικός συνωστισμός, ιδιαίτερα από τα στενά περάσματα (choke points).
[2] Η γεωστρατηγική σημασία των στενών περασμάτων ναυτιλίας έρχεται στην επιφάνεια τη στιγμή που οι φρουροί της επανάστασης του Ιράν, ενήργησαν πειρατικά κατά ελληνικών πλοίων αλλά και τις απειλές περί κλεισίματος του Στενού του Ορμούζ από το Ιράν
[3] Το Στενό του Ορμούζ είναι ένα από τα βασικά θαλάσσια σημεία του κόσμου. Αυτή η στενή θαλάσσια δίοδος συνδέει τον Ινδικό Ωκεανό με τον Αραβικό / Περσικό Κόλπο. Ιστορικά, ο θαλάσσιος αυτός διάδρομος έχει συνδέσει τον αραβικό και τον περσικό πολιτισμό με την ινδική υποήπειρο, την Ασία του Ειρηνικού και την Αμερική. Για παράδειγμα, πριν από την άνοδο των ευρωπαϊκών αυτοκρατοριών στη θάλασσα τον 15ο και 16ο αιώνα, η πορσελάνη από την Κίνα και τα μπαχαρικά από την χερσόνησο της Ινδοκίνας περνούσαν συχνά από αυτόν το στενό στο δρόμο προς την Κεντρική Ασία και την Ευρώπη.
