29/03/2024

Το σκάκι και η γεωπολιτική

Η μεγαλύτερη τέχνη στον πόλεμο είναι να υποτάξεις τον εχθρό χωρίς μάχη.

Σουν Τζου ( ~5ος αιών π.χ. Κινέζος θεωρητικός της στρατηγικής)

 

Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα

 

Θουκυδίδης, Σουν Τζου, Clausewitz, Gray, Κονδύλης όλοι τους στρατηγιστές που μελέτησαν την θεωρία του πολέμου ώστε να μπορούν οι λαοί να ζουν ειρηνικά. Γιατί ο πόλεμος και η ειρήνη είναι οι δυο όψεις του προσώπου της ζωής, όπως ο Janus bifrons (ο διπρόσωπος θεός των Ρωμαίων).

Θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε αυτούς τους σπουδαίους θεωρητικούς ως έμπειρους σκακιστές της γεωπολιτικής σκακιέρας, οι οποίοι γνώριζαν τις κινήσεις αλλά και τις επιπτώσεις κάθε κίνησης. Aς μην λησμονούμε πως οι στρατηγιστές και οι σκακιστές μας συμβουλεύουν πως πρέπει, ως αποτέλεσμα αλλά και επακόλουθο της κάθε μας κίνησης, να έχουμε προετοιμάσει πέντε τουλάχιστον εναλλακτικές κινήσεις ή οδούς διαφυγής. Στην ουσία, οι πέντε αυτές επιπλέον κινήσεις είναι το λεγόμενο plan B’ ή plan C’ που οφείλει να έχει κάθε χώρα η οποία σέβεται τους πολίτες της προκειμένου να ανταποκρίνεται στα γεωπολιτικά/οικονομικά/κοινωνικά δρώμενα της σημερινής εποχής.

Η αλήθεια είναι πως η διπλωματία της στρατηγικής από αρχαιοτάτων χρόνων, ακόμη και στην εποχή των πολέμων και των αιματοχυσιών, όπου επικρατούσε η δύναμη της φωτιάς και των όπλων, είχε τη δική της δυναμική. Μια δυναμική που με τα χρόνια ισχυροποιήθηκε καθώς περάσαμε σε άλλου είδους πολέμους. Οι μάχες ανάμεσα στους λαούς δεν έπαψαν (πώς θα μπορούσε άλλωστε να γίνει κάτι τέτοιο) παρά τις συμμαχίες, τις φιλίες, τους οργανισμούς και το δήθεν ενδιαφέρον των ηγετών του πλανήτη στην παγκόσμια Ειρήνη και Ασφάλεια. Τα έργα των παραπάνω στρατηγιστών μελετήθηκαν, όπως οι κινήσεις μεγάλων στρατηγών που τα εφάρμοσαν προκειμένου να αποτελέσουν την βάση της Πολιτικής και της Διπλωματίας της Στρατηγικής.

‘Ομως, η σημερινή γεωπολιτική κατάσταση στον πλανήτη μοιάζει με μια παρτίδα σκάκι γεμάτη απρόβλεπτες κινήσεις, άλλες μελετημένες και άλλες ως αποτέλεσμα αιφνιδιασμού, «κλειστά ή ανορθόδοξα ανοίγματα», σαχ (στο σκάκι ο όρος σαχ σημαίνει άμεση απειλή εναντίον του βασιλιά), σαχ ματ (δηλαδή ο βασιλιάς είναι αβοήθητος) και ρουά ματ. Πέρα από την στρατηγική και την διπλωματία, «η ίδια ζωή είναι ένα είδος σκακιού» όπως είχε πει και Βενιαμίν Φραγκλίνος.

Το σκάκι δεν είναι ένα τυχερό παιχνίδι. Για την ακρίβεια δεν έχει καμία σχέση με την τύχη καθώς δεν βασίζεται σ΄αυτήν. Θεωρητικά δεν υπάρχει κανένας εξωτερικός παράγοντας και τίποτα κρυφό στην σκακιέρα για τους δυο παίκτες, κάτι που δεν ισχύει στην διπλωματία και την πολιτική, όπου πολλά είναι τα κρυφά για τους μη γνώστες. Το σκάκι βασίζεται αποκλειστικά στην τακτική και στην στρατηγική. Το ίδιο και η διπλωματία.

Μια συμβουλή που δίνουν όλοι οι μεγάλοι σκακιστές είναι να μελετάμε τις παρτίδες. Όλες σχεδόν οι σκακιστικές παρτίδες, αν μελετηθούν και αναλυθούν σωστά, περιέχουν χρήσιμα διδάγματα. Έτσι και στην διπλωματία, όλες οι αντιπαραθέσεις πολιτικής και στρατηγικής φύσεως, αν μελετηθούν σωστά, μας δίνουν χρήσιμα συμπεράσματα προς μελλοντική γνώση.

«Ο μόνος σκοπός στο σκάκι είναι να αποδείξεις την ανωτερότητά σου έναντι του αντιπάλου. Και η πιο σημαντική ανωτερότητα, η πιο ολοκληρωτική, είναι η ανωτερότητα του πνεύματος. Αυτό που θέλω να πω είναι ότι ο αντίπαλός σου πρέπει να συντριβεί. Να συντριβεί πλήρως» είχε πει ο παγκόσμιος πρωταθλητής στο σκάκι, Γκραν Μετρ, Γκάρι Κασπάροφ. Ο Κασπάροφ, ο οποίος γεννήθηκε στο Μπακού του Αζερμπαϊτζάν (Δημοκρατία της Σοβιετικής Ένωσης εκείνη την εποχή) από Εβραίο πατέρα και Αρμένια μητέρα, θεωρείται από πολλούς ως ο κορυφαίος σκακιστής όλων των εποχών. Στην ουσία αυτό που μας λέει ο Κασπάροφ, ο οποίος γνωρίζει πλήρως τις τακτικές των Ρώσων, αν και ο ίδιος πολέμιος του Πούτιν τα τελευταία χρόνια, είναι πως πρέπει να αφαιρέσεις από τον αντίπαλό σου κάθε δυνατότητα να επανέλθει στη (γεωπολιτική) σκακιέρα και να απειλήσει αφήνοντας τον χωρίς δίοδο διαφυγής.

Στη σημερινή πολιτική κατάσταση όπου παίκτες και πεσσοί (Βασιλιάς, Βασίλισσα, Πύργοι, Αξιωματικοί, Ίπποι και Πιόνια) κινούνται η απόλυτη συντριβή ενός αντιπάλου είναι το ζητούμενο. Την απόλυτη συντριβή του αντιπάλου φαίνεται πως επιθυμούσαν οι Ρώσοι στην αρχή της εισβολής στην Ουκρανία- δεν ήταν εφικτή καθώς δεν έβαλαν στην εξίσωση τον παράγοντα Δύση- και το ίδιο επιθυμούν πλέον και οι Ουκρανοί για τους Ρώσους (και οι Πολωνοί όπως φαίνεται, αλλά και κάθε άλλη χώρα της Βαλτικής η οποία βιλωσε τα τραύματά της ανάμεσα στο Χίτλερ και στο Στάλιν και έχει νωπές ακόμη τις μνήμες των δραματικών αυτών ιστορικών στιγμών).

Τον δικό τους ιδαίτερο ρόλο σ΄αυτές τις γεωπολιτικές/σκακιστικές αντιπαραθέσεις παίζουν φυσικά και οι θρησκείες. Η ψυχή των οργανωμένων θρησκειών είναι οι μύθοι που λογίστηκαν ως πραγματικότητες. Και δυστυχώς ενώ οι μύθοι των ανθρώπινων κοινωνιών ενώνουν, οι θρησκείες διχάζουν. Όπως άλλωστε διχάζει και η πολιτική.

Κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, μια από τις πιο σκοτεινές εποχές της ανθρωπότητας, υπήρξαν αιματηρές συγκρούσεις, επιδρομές, μετακινήσεις φυλών και ανθρώπων και αλλαγές συνόρων, ενώ οι Σταυροφορίες που διεξήχθησαν κατά τη διάρκεια του Ώριμου και του Ύστερου Μεσαίωνα ήταν στρατιωτικές επιχειρήσεις, που πραγματοποιήθηκαν για διάφορους δήθεν θρησκευτικούς αλλά στην πραγματικότητα οικονομικούς και πολιτικούς λόγους. Βέβαια τα χαρακτηριστικά του Μεσαίωνα, σήμερα εμφανίζονται διαφορετικά και έχουν να κάνουν με τις αλλαγές των κοινωνιών και την δύναμη της πληροφορίας, μια δύναμη πιο ισχυρή από κάθε ηγεσία. Όποιος ελέγχει τη ροή της πληροφορίας, είναι ο εν δυνάμει ηγέτης μιας χώρας. Το γράφουμε συχνά στο Geopolitics. Πληροφορία και τεχνολογία, τα όπλα του μέλλοντος σε μια γεωπολιτική σκακιέρα με πολλούς παίκτες και πολλά επίπεδα.

«Καθώς οι φωνές δεν μπορούν να ακουσθούν στη μάχη, τύμπανα και τρομπέτες χρησιμοποιούνται. Και καθώς οι στρατιώτες δεν μπορούν να δουν καθαρά, σημαίες, φανταχτερές στολές και λάβαρα χρησιμοποιούνται » σύμφωνα με τον Σουν Τζου. Στη σημερινή εποχή της πληροφορίας τα τύμπανα και τα λάβαρα δεν είναι άλλα από τις εκατέρωθεν πολεμικές δηλώσεις.

Σ΄αυτή την χρονική στιγμή όπου παραδοσιακοί αντίπαλοι προσπαθούν να συζητήσουν (ανακατατάξεις στη Μέση Ανατολή) θα μπορούσαμε να πούμε ότι διεξάγεται ένας τυφλός αγώνας σκακιού. Στο τυφλό σκάκι είχε διακριθεί ο δημοσιογράφος και σκακιστής Γιόχαν Τσούκερτορτ. Η εμμονή του Γιόχαν για το σκάκι ήταν τέτοια που ενδέχεται να έπαθε σκακιστική τύφλωση καθώς παρά τα προβλήματα υγεία που αντιμετώπιζε δεν μπορούσε ή δεν ήθελε να σταματήσει να παίζει. Τελικά πέθανε από εγκεφαλική αιμορραγία στις 20 Ιουνίου 1888 – σε ηλικία 45 ετών-κατά τη διάρκεια παρτίδας στο Simpson’s Divan, στο Λονδίνο. Το ερώτημα σ΄αυτή την γεωπολιτική παρτίδα είναι ποιος θα έχει την τύχη του Τσούκερτορτ.

 

Facebooktwitterredditpinterestlinkedinmail
Geopolitics & Daily News Copyrights Reserved 2024