29/03/2024

Ποιος είναι ο Χακάν Φιντάν; Από τις μυστικές υπηρεσίες στη διπλωματία

Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα

Ο σκιώδης και άγνωστος στο ευρύ τουρκικό κοινό, διότι φρόντιζε πάντα να κρατά χαμηλούς τόνους αρχηγός πληροφοριών της Τουρκίας, Χακάν Φιντάν, ανέλαβε το Υπουργείο Εξωτερικών της χώρας, παραλαμβάνοντας το χαρτοφυλάκειο από τον Μεβλούτ Τσαβούσογλου

Ο Φιντάν, ο οποίος υπήρξε επί σειρά ετών επικεφαλής της Τουρκικής Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (MIT) δεν είναι ξένος στον διπλωματικό κόσμο, καθώς τα προηγούμενα χρόνια, ως αρχηγός κατασκοπείας, είχε εμπλακεί σε διπλωματία παρασκηνίου και είχε λάβει μέρος σε διάφορες συζητήσεις που γινόταν κρυφά από τα φώτα της δημοσιότητας. Αρκεί μόνο να αναφέρουμε την πρόσφατη συμμετοχή του στις συζητήσεις για την αναθέρμανση των σχέσεων Άγκυρας Δαμασκού με πρωτοβουλία του Κρεμλίνου.

Ο Τούρκος Υπουργός Άμυνας Χουλουσί Ακάρ συναντήθηκε στη Μόσχα με τον ομόλογό του από τη Συρία Αλί Μαχμούντ Αμπάς στι; 28 Δεκεμβρίου 2022. Στην εικόνα από την άφιξή του συνοδευόμενος από τον Χακάν Φιντάν

Ο Φιντάν είναι ένα από τα πλέον έμπιστα άτομα που ανήκουν στο στενό κύκλο του Τούρκου προέδρου, έχοντας υπηρετήσει συνεχώς σε διάφορες θέσεις από τη στιγμή που ο Ερντογάν έγινε πρωθυπουργός το 2003. Πριν αναλάβει τη θέση του αρχηγού πληροφοριών, ο Φιντάν ενεργούσε ως ειδικός απεσταλμένος του Ερντογάν στην προσπάθεια ειρηνευτικής διαδικασίας – η οποία πλέον δεν υφίσταται-  μεταξύ του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK) και της τουρκικής κυβέρνησης.

Γεννημένος στην Άγκυρα το 1968, o Φιντάν αποφοίτησε από τη Σχολή Πολέμου Χερσαίων Δυνάμεων, ενώ ολοκλήρωσε το μεγαλύτερο μέρος της ακαδημαϊκής του εκπαίδευσης κατά τη διάρκεια της υπηρεσίας του στις Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις.

Έλαβε το πτυχίο του στη Διοίκηση και τις Πολιτικές Επιστήμες από το Πανεπιστήμιο του Maryland University College και το μεταπτυχιακό και το διδακτορικό του από το Πανεπιστήμιο Bilkent.

Το επίκεντρο των ακαδημαϊκών σπουδών του ήταν η θέση της πληροφορίας στην εξωτερική πολιτική. Ο τίτλος της μεταπτυχιακής του διατριβής ήταν «Intelligence and Foreign Policy: Comparison of British, American and Turkish systems» και ο τίτλος της διδακτορικής του διατριβής ήταν «Diplomacy in the Information Age: The Use of Information Technologies in Verifying Treaties». Ο Φιντάν, ειδικά στη μεταπτυχιακή του διατριβή, τόνισε ότι η Τουρκία πρέπει να ενισχύσει τις πληροφορίες της για μια ισχυρότερη εξωτερική πολιτική και ότι η εξάρτηση από τις πληροφορίες των ΗΠΑ και άλλων χωρών του ΝΑΤΟ θα δημιουργούσε πρόβλημα.

Ο Φιντάν, ο οποίος ανέλαβε καθήκοντα όπως η Προεδρία της Τουρκικής Υπηρεσίας Συνεργασίας και Συντονισμού (TIKA) και αναπληρωτής υφυπουργός του πρωθυπουργού επί πρωθυπουργίας Ερντογάν, διορίστηκε στην Προεδρία του MIT σε ηλικία 42 ετών και κατείχε αυτό το καθήκον για 13 χρόνια. 

Μαζί με τον προκάτοχό του στις μυστικές υπηρεσίες Εμρέ Τανέρ και άλλους αξιωματούχους πληροφοριών, ο Φιντάν, του οποίου ο πατέρας είναι Κούρδος, συμμετείχε στις συνομιλίες με τους υψηλόβαθμους ηγέτες του PKK το 2009. Οι ειρηνευτικές συνομιλίες που διήρκεσαν από το 2008 έως το 2015 είχαν ως στόχο την εξεύρεση λύσης μέσω διαπραγματεύσεων στο επί δεκαετίες κουρδικό ζήτημα.  Άξιο αναφοράς είναι επίσης το γεγονός πως ο προκάτοχος του Φιντάν στη ΜΙΤ, Εμρέ Τανέρ, ήταν επίσης κουρδικής καταγωγής, γεννηθείς το 1942 στο Ντιγιάρμπακιρ.

Η θητεία του Φιντάν στο MIT δεν ήταν ανέφελη. Για την ακρίβεια είχε μια μάλλον αδέξια αρχή το 2010 με μια σειρά επικριτικών άρθρων που δημοσιεύθηκαν στα δυτικά και, ιδιαίτερα, στα ισραηλινά μέσα ενημέρωσης τα οποία αμφισβητούσαν την πίστη του στους παραδοσιακούς εταίρους της Τουρκίας, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ισραήλ. Ο εκλιπών υπουργός Άμυνας του Ισραήλ, Εχούντ Μπαράκ, αντιτάχθηκε δημόσια στο διορισμό του εκείνη την εποχή. Ο Μπαράκ, ο οποίος αρχικά εξέφρασε τη δυσφορία του σε μια κλειστή συνάντηση και αργότερα ανοιχτά, ισχυρίστηκε ότι ο Φιντάν είχε υιοθετήσει μια φιλοϊρανική στάση τα χρόνια που υπηρετούσε ως απεσταλμένος  της Τουρκίας στο Διεθνή Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας.

Σε μια από τις σπάνιες δηλώσεις του, ο Φιντάν είχε πει για το ζήτημα στην εφημερίδα Habertürk το 2013: «Για πρώτη φορά στον κόσμο, ένα κράτος (το Ισραήλ) αντέδρασε στη διοίκηση πληροφοριών ενός άλλου κράτους και σαφώς δεν ήθελε ο Χακάν Φιντάν να ηγηθεί της ΜΙΤ και το έκανε με επίσημη δήλωση».

Ωστόσο, τα επόμενα  χρόνια της θητείας του στη MIT ο Φιντάν σε πολλές περιπτώσεις λειτούργησε ως μοναδικός δίαυλος διαλόγου μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ, καθώς θεωρείται ότι με τη δική του μυστική διπλωματία επιτεύχθηκε η περσινή συνάντηση του τότε ΥΠΕΞ του Ισραήλ, Γιαΐρ Λαπίντ, με τον Μεβλούτ Τσαβούσογλου στην Άγκυρα.

Παρ΄όλα αυτά, ο Χακάν Φιντάν παραμένει σε μεγάλο βαθμό ένα μυστήριο για το κοινό, ως αποτέλεσμα της διατήρησης χαμηλών τόνων. Δεν έχει δώσει συνεντεύξεις κατά τη διάρκεια της καριέρας του στην κυβέρνηση, ακόμη και όταν οι ιστορίες για αυτόν από τη MIT έγιναν πρωτοσέλιδα, τροφοδότησαν περισσότερο την περιέργεια του κοινού γύρω από το πρόσωπό του δημιουργώντας εσκεμμένα διαφορετικές εντυπώσεις.

Ο Φιντάν έγινε ένας από τους πρώτους που αναμείχθηκαν στην υπόθεση του σουνίτη κληρικού Φετουλάχ Γκιουλέν, άλλοτε συμμάχου του Ερντογάν, που έγινε εχθρός του με έδρα τις ΗΠΑ 

Το 2012 σηματοδότησε μια καμπή στην καριέρα του Φιντάν και στους δεσμούς μεταξύ του Ερντογάν και του κινήματος Γκιουλέν. Ένας Τούρκος εισαγγελέας κάλεσε τον Φιντάν και άλλους υψηλόβαθμους αξιωματούχους των μυστικών υπηρεσιών σε ανάκριση, κατηγορώντας τους για δεσμούς «τρομοκρατίας» λόγω του ρόλου τους στις συνομιλίες με το PKK. Η κίνηση οδήγησε σε μεγάλη αντιπαράθεση μεταξύ των υπηρεσιών πληροφοριών της χώρας και της δικαστικής γραφειοκρατίας. Ο Φιντάν και οι άλλοι αξιωματικοί των μυστικών υπηρεσιών αρνήθηκαν να ανταποκριθούν στην κλήση σύμφωνα με τις οδηγίες του Ερντογάν. Μετά την αντιπαράθεση, το κυβερνών κόμμα του Ερντογάν ενέκρινε νομοσχέδιο που παρείχε στο μυστικό σώμα μια νομική ασπίδα και διεύρυνε την εξουσία του.

Ο εισαγγελέας που κάλεσε τον Φιντάν και τους συναδέλφους του καταδικάστηκε αργότερα για δεσμούς με το κίνημα Γκιουλέν μετά την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016. Εκείνη την εποχή, η τουρκική κυβέρνηση κατηγόρησε την οργάνωση Γκιουλέν για την κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης του περιεχομένου των διαπραγματεύσεων του Όσλο και την κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης ισχυρισμών όπως η προμήθεια όπλων από τη MIT σε ισλαμιστικές οργανώσεις στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας που ξεκίνησε το 2011, λέγοντας πως η ατζέντα της Τουρκίας,  η οποία υποστήριζε τη συριακή αντιπολίτευση, ήταν να ανατρέψει το Μπασάρ Άσαντ, γι΄αυτό και παρείχε στους ανταγωνιστές του οπλική υποστήριξη μέσω της MİT. Η τουρκική κυβέρνηση απέρριψε φυσικά αυτούς τους ισχυρισμούς.

Ο Φιντάν θεωρείται ότι ακολούθησε μια προσεκτική προσέγγιση στους Γκιουλενιστές από την αρχή της καριέρας του. Η υπηρεσία πληροφοριών ήταν ένας από τους λίγους θεσμούς στους οποίους οι Γκιουλενιστές δεν μπόρεσαν να διεισδύσουν, όπως αποδεικνύεται από μια εκκαθάριση εναντίον των οπαδών του κινήματος μετά την απόπειρα πραξικοπήματος.

‘Όπως είναι γνωστό, μια από τις μεγαλύτερες κρίσεις στην πρόσφατη ιστορία της Τουρκίας ήταν η απόπειρα πραξικοπήματος στις 15 Ιουλίου 2016. Σε αυτή τη διαδικασία, συζητήθηκε πολύ το τι έκανε και τι δεν έκανε η MIT, με επικεφαλής τον Χακάν Φιντάν. Παρά την ανεπτυγμένη του ικανότητα και την ικανότητα συλλογής πληροφοριών, το γεγονός ότι δεν είχε μαθευτεί εκ των προτέρων ότι μια ομάδα εντός των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων θα επιχειρούσε πραξικόπημα, εξακολουθεί να είναι ένα από τα ζητήματα που επικρίνονται.

Ο πρόεδρος του CHP Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου  χρησιμοποιώντας τότε την έκφραση «ελεγχόμενη απόπειρα πραξικοπήματος», υποστήριξε ότι αυτό που συνέβη στις 15 Ιουλίου ήταν στην πραγματικότητα μια συνωμοσία που σχεδιάστηκε από τις υπηρεσίες πληροφοριών και την κυβέρνηση. Η κυβέρνηση από την άλλη κατηγόρησε τον Κιλιτσντάρογλου για «ψέματα».

Ο Χακάν Φιντάν δεν πήγε στην επιτροπή που ιδρύθηκε στη Μεγάλη Εθνοσυνέλευση της Τουρκίας για να ερευνήσει την απόπειρα πραξικοπήματος, η οποία οδήγησε σε αύξηση της κριτικής εναντίον του στην αντιπολίτευση.Στο μεταξύ, στον απόηχο της απόπειρας πραξικοπήματος του 2016, οι τουρκικές μυστικές υπηρεσίες πρωτοστάτησαν στην καταδίωξη και εκκαθάριση των Γκιουλενιστών από την κρατική γραφειοκρατία, πραγματοποιώντας πολλαπλές έκτακτες παραδόσεις από όλο τον κόσμο, προκαλώντας έντονη κριτική στις διεθνείς ομάδες πολιτών.

Με τον Φιντάν στο τιμόνι, η MIT έπαιξε επίσης εξέχοντα ρόλο στον αγώνα της Τουρκίας εναντίον των Κούρδων της Συρίας. Ας μην ξεχνάμε πως η Τουρκία εξισώνει τις συριακές κουρδικές ομάδες με το PKK που έχει χαρακτηριστεί τρομοκρατική οργάνωση από την πλειονότητα των δυτικών πρωτευουσών.

Ο Φιντάν συνόδευε επίσης τον Ερντογάν και τον απερχόμενο υπουργό Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου σε ξένα ταξίδια υψηλού προφίλ, ιδιαίτερα στην Ουάσιγκτον και τη Μόσχα. Συμμετέχοντας σχεδόν σε όλα τα ξένα ταξίδια και επαφές του Προέδρου Ερντογάν, ο Φιντάν συνεργάστηκε  στενά με τον Υπουργό Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου και τον Υπουργό Εθνικής Άμυνας Χουλουσί Ακάρ και έγινε μέρος τόσο των μηχανισμών ασφάλειας όσο και της εξωτερικής πολιτικής.

Κατά τη θητεία του την αύξηση της επιρροής της Τουρκίας στη Λιβύη και τη Συρία. Εκτός από τις επιτόπιες δραστηριότητές της σε αυτές τις περιοχές, η MIT έπαιξε επίσης ρόλο στην αποκατάσταση του διαλόγου με πολλές χώρες με τις οποίες διακόπηκαν οι σχέσεις της Τουρκίας. Το πρώτο βήμα για την εξομάλυνση των σχέσεων με χώρες όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τη Σαουδική Αραβία, την Αίγυπτο και το Ισραήλ γινόταν πάντα μέσω των υπηρεσιών πληροφοριών. Οι διαδικασίες εξομάλυνσης που έφεραν σε στάδιο οι υπηρεσίες πληροφοριών δίνονταν στη συνέχεια στο πολιτικό σημείο μέσω του Υπουργείου Εξωτερικών και η διαδικασία ολοκληρώνονταν με το τελευταίο βήμα που ήταν σε επίπεδο ηγετών.

Η διαδικασία εξομάλυνσης με τη Συρία, στην οποία εμπλέκεται προσωπικά ο Χακάν Φιντάν, είναι μία από αυτές. Ο Φιντάν και ο Ακάρ ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις με τη Συρία στη Ρωσία τις τελευταίες ημέρες του περασμένου έτους. Δεν θα αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι μία από τις διαδικασίες που ο Φιντάν θα ήθελε να ολοκληρώσει γρήγορα στο Υπουργείο Εξωτερικών είναι η ομαλοποίηση με τη Συρία.

Σύμφωνα με παρατηρητές, το πώς θα αποδώσει ο Φιντάν στις σχέσεις με τις ΗΠΑ και τη Δύση θα έχει κρίσιμη σημασία για τον καθορισμό της πορείας των διεθνών σχέσεων της Τουρκίας τα επόμενα χρόνια.

 

Σημείωση: Τον Φιντάν διαδέχεται στη MIT ο μέχρι πρόσφατα εκπρόσωπος Τύπου του Ερντογάν και κορυφαίος σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής, ο θεωρητικός  Ιμπραήμ Καλίν, η οικογένεια του οποίου προέρχεται από το Ερζερούμ, την ιστορική Θεοδοσιούπολη, και φαίνεται πως έχει κουρδικές ρίζες. 

Facebooktwitterredditpinterestlinkedinmail
Geopolitics & Daily News Copyrights Reserved 2024