Βυζάντιο & Ε.Ε.: Δύο «αυτοκρατορίες» με ίδια διαδρομή;

Αλέξανδρος Νίκλαν

Σύμβουλος Θεμάτων Ασφαλείας

Τα κάστρα πάντα πέφτουν εκ των έσω.

Η πτώση της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας είχε ξεκινήσει προφανώς πολύ πριν την ‘Αλωση της από τους Οθωμανούς Τούρκους.

Ξεκίνησε από την οκνηρία του λαού της. Ξεκίνησε από την μεγάλη διαφθορά των αξιωματούχων της. Ξεκίνησε από τη μεγαλομανία και ματαιοδοξία των ηγετών της και την πεποίθηση πώς αποτελούν το κέντρο του κόσμου. Ξεκίνησε, επίσης, από την υποτίμηση των απειλών και των κινδύνων. Ξεκίνησε από την διάσταση αντίληψης των ανθρώπων σε ηγετικές και προνομιούχες θέσεις και την μεγάλη μερίδα κόσμου που δεν αφομοιώθηκε ποτέ παρά την κατάκτηση τους.

Η επέκταση του Βυζαντίου προς κάθε κατεύθυνση και η κατάκτηση εδαφών (αλλά όχι των λαών τους) επέφερε ρήγματα στην συνοχή με την είσοδο νέων λαών στην Αυτοκρατορία και στο ομογενοποιημένο σύνολο (στον βαθμό που υπήρχε), ενώ έφερε και νέους εχθρούς που πριν δεν ήξεραν καν την ύπαρξη της Κωνσταντινούπολης ως σημείο ισχύος.

Μοιραία, κάποια στιγμή, ήρθε η πρώτη ένδειξη αδυναμίας με την ήττα στο Μάτζικερτ, όπου μεγάλο μέρος του στρατού εκεί ήταν μισθοφόροι, κάτι που τόνισε έντονα και ο Μακιαβέλι στο έργο του μεταγενέστερα ως λάθος, αφού ήταν και το πρώτο μέρος του στρατού που υποχώρησε.  Την ήττα ακολούθησε αυτό που λέμε «οσμή αίματος», καθώς η ισχύς του Βυζαντίου ακρωτηριάστηκε και το είδαν πάρα πολλοί ως ευκαιρία. Ειδικά οι Σελτζούκοι-Οθωμανοί-Μογγόλοι (μην ξεχνάμε πώς δεν είχαν ακόμα συγκεκριμένη εθνική ταυτότητα). Άρχισαν και οι φόροι υποτέλειας που έδειξαν αδυναμία και προς Δυσμάς (Βατικανό και βασιλείς της Εσπερίας).

Το δεύτερο και θανατηφόρο χτύπημα ήταν προφανώς η Άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1204 από τους σταυροφόρους που αντί να πάνε στην Ιερουσαλήμ, είδαν πιο επικερδές να κατακτήσουν τα πλούτη της Πόλης (τα περί ιδεολογίας σε πολέμους είναι ανέκδοτα προς τον απλό κόσμο, όπως γνωρίζουμε). Η Κωνσταντινούπολη ακολούθως έμεινε ένα απομεινάρι, όπως ακριβώς είχε γίνει με την Ρώμη από τα χτυπήματα των Ούνων και των Γότθων μερικούς αιώνες πριν.

Η κατάληξη της Κωνσταντινούπολης (ό,τι είχε απομείνει από αυτήν ) ήταν η λογική συνέχεια όλων αυτών. Ακόμα και αν είχε καταφέρει να σταθεί απέναντι στον στρατό των Σελτζούκων, μοιραία θα δεχόταν κάποια στιγμή κάποια άλλη επίθεση και θα διαλυόταν ή θα πέρναγε στα χέρια των Ενετών και άλλων, λόγω οικονομικής δυσπραγίας.

Όλο αυτό περιληπτικά θα το χρησιμοποιούσα ως διδακτικό μάθημα για τη σύγχρονη εποχή. Θα έλεγα ότι μοιάζει με την Κωνσταντινούπολη  η οντότητα της ΕΕ. Η λάμψη που ασκούσε η ΕΕ κατά τις δεκαετίες 1980-1990-2000 και η έλξη προς κάθε μη Ευρωπαίο λόγω του πλούτου και της ισχύος της, σιγά σιγά δείχνει πώς παραπαίει. Η ηγεσία της έχει διαφθαρεί σε μεγάλο βαθμό. Οι πολίτες της διαμαρτύρονται συνεχώς και τείνουν προς την οκνηρία. Οι δε νεο-εισερχόμενοι δεν αφομοιώνονται παρά την ονομαστική τους ένταξη. Η ΕΕ, επίσης, λόγω της ανάπτυξης της έκανε εχθρούς που παλαιότερα δεν είχε (λ.χ. Κίνα , φανατικό Ισλάμ, ακόμα και Ρωσία) και πλέον είναι στην φάση της υποτέλειας, δίνοντας χρήματα σε τρίτους να συγκρατούν ορδές και βάζοντας υπέρμετρους φόρους στους πολίτες για να συντηρηθεί μια κάστα που δεν προσφέρει τίποτα όσον αφορά την ανάπτυξη της.

Δεν γνωρίζω πότε ακριβώς μπορεί να έρθει ένα τελειωτικό χτύπημα σαν αυτό του 1204 για την Πόλη και από ποιόν. Ίσως να μην είναι από το φανατικό Ισλάμ και με την μορφή βίας. Ίσως να είναι από την Κίνα και την οικονομική της εισβολή, αν πρώτα δεν καταρρεύσει η ίδια η Κίνα. Ίσως να είναι από την εγκατάλειψη στρατιωτικά από τις ΗΠΑ. Ίσως να είναι μια δύναμη που δεν βλέπουμε τώρα. Όμως νομοτελειακά , η ιστορία δείχνει πως πάντα τα κράτη πέφτουν εκ των έσω και ειδικά εκείνα που επεκτείνονται χωρίς όρους και κριτήρια που να δείχνουν πως η αλλοίωση είναι μικρή, τόσο για τον πληθυσμό εντός όσο και για τ άλλα στοιχεία που διαμορφώνουν την «αυτοκρατορία».