Γιατί ο Πούτιν μιλάει για διαπραγματεύσεις;
Ειδικού Συνεργάτη
Τις τελευταίες δύο εβδομάδες, ο Βλαντιμίρ Πούτιν δήλωσε τέσσερις φορές ότι η Ρωσία είναι έτοιμη για ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις με την Ουκρανία. Τονίζει μάλιστα ότι θα διαπραγματευτεί με βάση «τις πραγματικότητες που αναπτύσσονται επί τόπου» – δηλαδή την κατάσταση που επικρατεί στο μέτωπο και τα κατεχόμενα της Ουκρανίας υπό τον έλεγχό του.
Το ερώτημα που τίθεται είναι γιατί ο Πούτιν μιλάει τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή για διαπραγματεύσεις; Τους τελευταίους μήνες, οι συνθήκες στο μέτωπο ήταν ευνοϊκές για τον ρωσικό στρατό. Οι Ένοπλες Δυνάμεις της Ουκρανίας αντιμετώπισαν έλλειψη πυρομαχικών και προσωπικού. Ωστόσο, και τα δύο προβλήματα επιλύονται σταδιακά, αλλά οι Ρώσοι δεν έχουν λύσει τα δικά τους προβλήματα στο πεδίο της μάχης.
Σύμφωνα με πληροφορίες που έρχονται από προσκείμενες στο Υπουργείο Άμυνας πηγές οι οποίες γνωρίζουν καλά ό,τι συμβαίνει ο Πούτιν έθεσε στη στρατιωτική ηγεσία το καθήκον τα κατεχόμενα να φτάσουν τα διοικητικά σύνορα του «DPR» και του «LPR» μέχρι τις αρχές του καλοκαιριού, προκειμένου στη συνέχεια να αναγκάσει Ουκρανία και Δύση σε διαπραγματεύσεις. Κάτι τέτοιο δεν ήταν δυνατόν: εάν στην περιοχή του Λουγκάνσκ οι ουκρανικές Ένοπλες Δυνάμεις ελέγχουν μικρές περιοχές κατά μήκος των δυτικών συνόρων της περιοχής, τότε στην περιοχή του Ντόνετσκ ελέγχουν μια σημαντική περιοχή, συμπεριλαμβανομένων των πόλεων Σλαβιάνσκ, Κραματόρσκ, Κονταντίνοφκα, Ποκροβσκ και άλλων. Ήταν η αδυναμία του Σεργκέι Σόιγκου να λύσει τα καθήκοντα που του είχαν ανατεθεί που οδήγησαν στην παραίτησή του και τις εκκαθαρίσεις στο Υπουργείο Άμυνας, λένε καλά πληροφορημένες πηγές. Ενδεχομένως με τον τρόπο αυτό να εξηγείται και η πρόσφατη εκκαθάριση στο ρωσικό ΥΠΑΜ.
Παρά το γεγονός ότι ο ρωσικός στρατός δεν κατάφερε να καταλάβει τις περιοχές του Ντόνετσκ και του Λουγκάνσκ, ο Πούτιν μιλάει για διαπραγματεύσεις όλο και πιο συχνά. Από τις 15 Μαΐου, το έχει κάνει τέσσερις φορές – σε μια συνέντευξη στο κινεζικό πρακτορείο Xinhua και κατά τη διάρκεια ταξιδιών του στην Κίνα, τη Λευκορωσία και το Ουζμπεκιστάν. Την περασμένη εβδομάδα, το Reuters, επικαλούμενο πηγές κοντά στον Πούτιν, έγραψε ότι είναι έτοιμος να παγώσει τη σύγκρουση κατά μήκος της υπάρχουσας γραμμής του μετώπου.
Μια εκεχειρία και ένα πάγωμα του πολέμου θα ήταν μια μερική νίκη για τον Πούτιν, όπως δήλωσε ο απόστρατος συνταγματάρχης του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ Μαρκ Κάνσιαν, ανώτερος σύμβουλος στο Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών (CSIS). Σε αυτή την περίπτωση, θα διατηρήσει περίπου το 20% του εδάφους της Ουκρανίας υπό τον έλεγχό του και θα αποφύγει την καταβολή αποζημιώσεων και τη διεθνή δίωξη για εγκλήματα πολέμου. Ακόμη και η συζήτηση για εκεχειρία θα μπορούσε να οδηγήσει σε διάσπαση μεταξύ των συμμάχων της Ουκρανίας – εκείνων που επιμένουν στην αποκατάσταση των συνόρων της χώρας πριν από την προσάρτηση της Κριμαίας και εκείνων που θέλουν μια ταχεία κατάπαυση του πυρός.
«Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι η Ρωσία δεν χρειάζεται ειρήνη, δεν εγκαταλείπει τους αρχικούς στόχους του πολέμου. Η Ρωσία χρειάζεται απλώς μια ανάπαυλα», γράφει ο Ρώσος στρατιωτικός ειδικός Πάβελ Λούζιν. Υπενθυμίζει ότι η Ρωσία προσπάθησε να επιτύχει μια παύση στον πόλεμο τόσο το 2022 όσο και το 2023. «Μόνο τώρα ο χρόνος τελειώνει, οι ρωσικές αρχές αναγκάζονται να βιαστούν», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Τώρα θα ήταν λογικό ο ρωσικός στρατός να προσπαθήσει να καταλάβει όσο το δυνατόν περισσότερα εδάφη – έως ότου η προμήθεια αμερικανικών όπλων και οι νέες κινητοποιήσεις αρχίσουν να βελτιώνουν την κατάσταση για την Ουκρανία. Γι’ αυτό τώρα είναι μια κρίσιμη στιγμή – ίσως όχι για τον πόλεμο συνολικά, αλλά για την τρέχουσα φάση του.
Τι κατέλαβε ο ρωσικός στρατός τους τελευταίους μήνες
Αφού κατέλαβαν το προάστιο Αβντιβκά του Ντόνετσκ τον Φεβρουάριο, οι Ρώσοι προσπαθούν να προχωρήσουν σχεδόν προς όλες τις κατευθύνσεις. Πέτυχαν σχετική επιτυχία σε τρεις τομείς του μετώπου.
Περιοχή Χάρκοβο. Το κύριο γεγονός του τελευταίου μήνα στο μέτωπο είναι η νέα επίθεση του ρωσικού στρατού στην περιοχή του Χάρκοβο. Στις 10 Μαΐου, οι Ρώσοι διέσχισαν τα σύνορα σε δύο μέρη – βόρεια και βορειοανατολικά του Χάρκοβο. Σε λίγες μέρες κατέλαβαν πολλά συνοριακά χωριά, αλλά στη συνέχεια οι ουκρανικές Ένοπλες Δυνάμεις, μεταφέροντας εφεδρείες, σταμάτησαν την προέλαση του εχθρού. Στο πρώτο τμήμα, οι μάχες διεξάγονται στα περίχωρα του χωριού Liptsy, 8–9 χλμ από τα σύνορα, στο δεύτερο – στο Volchansk, 5–6 χλμ από τα σύνορα.
Βασικός στόχος της επιχείρησης είναι η εκτροπή των δυνάμεων των Ουκρανικών Ενόπλων Δυνάμεων από άλλες κατευθύνσεις. Σύμφωνα με στρατιωτικούς εμπειρογνώμονες στην αρχή οι Ρώσοι δεν είχαν αρκετές δυνάμεις για να εισβάλουν ή να περικυκλώσουν το Χάρκοβο. Ο αναλυτής Yan Matveev σημειώνει ότι οι Ρώσοι δεν μπόρεσαν να εκμεταλλευτούν την κατάσταση. Σύμφωνα με τον ίδιο, ο ρωσικός στρατός σκόρπισε τις δυνάμεις του, δεν κατάφερε να αναπτύξει ούτε μια τακτική επιτυχία και υπέστη αξιοσημείωτες απώλειες. Το Αμερικανικό Ινστιτούτο για τη Μελέτη του Πολέμου (ISW) γράφει ότι στις 27 και 28 Μαΐου, οι Ρώσοι πραγματοποίησαν αρκετές επιθέσεις με μικρές δυνάμεις σε διαφορετικούς τομείς του μετώπου στην περιοχή του Ντόνετσκ και δεν είχαν επιτυχία. Πιθανώς ο σκοπός αυτών των επιθέσεων είναι να προσπαθήσουν να βρουν αδύναμα σημεία στην άμυνα των Ουκρανικών Ενόπλων Δυνάμεων.
Ο Πούτιν, ήδη την όγδοη ημέρα της επίθεσης, είπε ότι ο στρατός του δεν είχε σχέδια να καταλάβει το Χάρκοβο και ο στόχος της επιχείρησης ήταν να δημιουργήσει μια «υγειονομική ζώνη» που θα προστατεύει το Μπέλγκοροντ από τους βομβαρδισμούς. Αλλά αυτός ο στόχος δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι έχει επιτευχθεί αυτή τη στιγμή: οι Ρώσοι έχουν προχωρήσει βαθιά στην Ουκρανία σε περιορισμένη περιοχή. Για παράδειγμα, νοτιοδυτικά του Μπέλγκοροντ τα σύνορα με την Ουκρανία είναι ακόμα περίπου 30 χιλιόμετρα.
Μετά την έναρξη της επίθεσης, οι βομβαρδισμοί της περιοχής Μπελγκορόντ δεν σταμάτησαν. Σε κάποιο βαθμό, η κατάσταση έχει επιδεινωθεί. Υποστηρίζοντας χερσαία στρατεύματα, η ρωσική αεροπορία ρίχνει εναέριες βόμβες με μονάδα σχεδιασμού και διόρθωσης στις θέσεις των Ουκρανικών Ενόπλων Δυνάμεων, αλλά μερικές φορές λόγω μη ανοίγματος πτερύγων πέφτουν στο έδαφος της περιοχής Μπελγκορόντ. Τις τελευταίες εβδομάδες τέτοια περιστατικά συμβαίνουν σχεδόν καθημερινά.
Προάστιο Αβντιβκά. Αφού κατέλαβαν το προάστιο Αβντιβκά του Ντόνετσκ τον Φεβρουάριο, οι Ρώσοι συνέχισαν να προελαύνουν δυτικά και βορειοδυτικά της πόλης. Η μεγαλύτερη επιτυχία ήταν κοντά στο χωριό Οτσερετίν στα μέσα Απριλίου. Σύμφωνα με το ουκρανικό κανάλι OSINT DeepState στο Telegram, κατά την αλλαγή των μονάδων σε αυτήν την περιοχή, η μία ταξιαρχία εγκατέλειψε τη θέση της, ενώ η άλλη δεν πρόλαβε να πάρει θέση. Ο ρώσικος στρατός το εκμεταλλεύτηκε αυτό: προχώρησαν αρκετά χιλιόμετρα κατά μήκος του σιδηροδρόμου σχεδόν χωρίς αντίσταση και μπήκαν στο Οτσερετίν. Λίγες μέρες αργότερα το χωριό κατελήφθη.
Στα τέλη Απριλίου, οι αναλυτές έγραψαν ότι μια σημαντική ρωσική έφοδος στην περιοχή θα μπορούσε να οδηγήσει στην κατάρρευση του μετώπου, καθώς και στην περικύκλωση ουκρανικών μονάδων στην περιοχή. Ωστόσο, μέχρι τα τέλη Μαΐου αυτό δεν είχε συμβεί. Ο ρωσικός στρατός κατέλαβε πολλά χωριά νότια και βορειοανατολικά του Οτσερετίν, επεκτείνοντας την περιοχή κατοχής. Κατάφερε να προχωρήσει μερικά χιλιόμετρα βαθιά στο ουκρανικό έδαφος αλλά δεν υπήρξε περικύκλωση των ουκρανικών στρατευμάτων που υποχώρησαν από το Μπερντιτσίβ.
Τσασόβ Γιαρ. Τον Απρίλιο, ο ρωσικός στρατός πλησίασε το Τσασόβ Γιαρ, που βρίσκεται δυτικά του Μπαχμούτ και άρχισε μια επίθεση στην πόλη. Στις αρχές Μαΐου, το Τσασόβ Γιαρ υπέστη σοβαρές ζημιές λόγω βομβαρδισμών πυροβολικού και αεροπορικών επιδρομών. Αν κρίνουμε από το βίντεο που δημοσιεύτηκε στο telegram, δεν είχαν μείνει άθικτα σπίτια στην πόλη.
Οι ουκρανικές αρχές και ο στρατός δήλωσαν ότι ο ρωσικός στρατός είχε την αποστολή να καταλάβει την Τσασόβ Γιαρ μέχρι τις 9 Μαΐου. Μέχρι το τέλος του μήνα, σύμφωνα με τους Ρώσους στρατιωτικούς ανταποκριτές και τα κανάλια στο telegram, κατάφερε να εισέλθει μόνο στη μικροπεριοχή Κανάλ, όπου οι μάχες συνεχίζονταν.
Οι Ρώσοι επιτίθενται σε αρκετούς ακόμη τομείς του μετώπου, αλλά εκεί δεν έχουν αξιοσημείωτες επιτυχίες.
Πόσο καιρό μπορεί να συνεχιστεί η ρωσική επίθεση;
Αυτό εξαρτάται, πρώτον, από το πόσο καιρό η Ρωσία θα έχει αρκετούς πόρους για επιθετικές επιχειρήσεις και, δεύτερον, από το πόσο γρήγορα η Ουκρανία θα λύσει τα προβλήματά της με τα πυρομαχικά και, το πιο σημαντικό, τη στρατολόγηση και την εκπαίδευση νεοσυλλέκτων.
Ρωσία
Ο ρωσικός στρατός έχει τώρα δύο βασικούς τρόπους στρατολόγησης: να προσελκύει συμβασιούχους στρατιώτες «από το δρόμο» με μεγάλες πληρωμές και να αναγκάζει τους στρατεύσιμους να υπογράψουν σύμβαση. Στα τέλη Μαρτίου, οι βρετανικές μυστικές υπηρεσίες υπολόγισαν τη μηνιαία εισροή νεοσύλλεκτων σε 30 χιλιάδες άτομα.
Latest Defence Intelligence update on the situation in Ukraine – 30 March 2024.
Find out more about Defence Intelligence’s use of language: https://t.co/t88BVNdmHL #StandWithUkraine 🇺🇦 pic.twitter.com/fNCCUrFP3e
— Ministry of Defence 🇬🇧 (@DefenceHQ) March 30, 2024
Η κατάσταση μπορεί να έχει χειροτερέψει από τότε.
Σύμφωνα με πληροφορίες τους τελευταίους δύο με τρεις μήνες το ποσοστό στρατολόγησης στον ρωσικό στρατό ήταν χαμηλότερο από το ποσοστό των απωλειών. Οι άνθρωποι στρατολογούνται από εκπροσώπους του κοινωνικοπολιτισμικού πυθμένα (που εγκαταλείπουν το σχολείο, αλκοολικοί, τοξικομανείς κ.λπ.) και άτομα υπό έρευνα.
Από στρατιωτική άποψη, ο ρωσικός στρατός χρειάζεται ήδη κινητοποίηση προκειμένου, όπως το φθινόπωρο του 2022, να στρατολογήσει περίπου 300 χιλιάδες άτομα. Ωστόσο, αυτό δεν είναι τόσο στρατιωτικό όσο πολιτικό ζήτημα. Η κινητοποίηση μπορεί να αναβληθεί προς το παρόν, αλλά θα μπορούσε να ανακοινωθεί στο τέλος του έτους εάν η Ουκρανία δεν διαπραγματευτεί και η Δύση συνεχίσει να της παρέχει στρατιωτική υποστήριξη.
Κρίνοντας από την πορεία των εχθροπραξιών, ο ρωσικός στρατός δεν έχει κρίσιμη έλλειψη όπλων και πυρομαχικών. Έτσι, η Ρωσία παράγει τρεις φορές περισσότερα βλήματα από τους δυτικούς συμμάχους της Ουκρανίας και κοστίζουν τέσσερις φορές λιγότερο, έγραψε το Sky News στις 28 Μαΐου. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του ουκρανικού στρατού, η Ρωσία έχει επίσης αρκετούς πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς .
Βραχυπρόθεσμα, η ρωσική στρατιωτική βιομηχανία καταφέρνει να αντιμετωπίσει τις συνέπειες των δυτικών κυρώσεων, λέει ο John Kennedy, ειδικός στο think tank RAND. Σύμφωνα με τον ίδιο, ο διορισμός του Αντρέι Μπελούσοφ στη θέση του υπουργού Άμυνας δείχνει ότι η στρατιωτική παραγωγή γίνεται προτεραιότητα. Εάν ο πόλεμος συνεχιστεί, προβλήματα για τη βιομηχανία θα είναι η έλλειψη εργαζομένων, η περιορισμένη πρόσβαση στις δυτικές τεχνολογίες και ο «πρωτογονισμός» της στρατιωτικής-βιομηχανικής υποδομής.
Ουκρανία
Το θέμα της έλλειψης μαχητών στο μέτωπο θα πρέπει να λυθεί με νέο νόμο για την επιστράτευση, ο οποίος μείωσε την ελάχιστη ηλικία στράτευσης από τα 27 στα 25 έτη και τέθηκε σε ισχύ στις 16 Μαΐου. Η έλλειψη πυρομαχικών συνδέθηκε κυρίως με την πολιτική κατάσταση στις Ηνωμένες Πολιτείες: η Βουλή των Αντιπροσώπων του Κογκρέσου δεν ενέκρινε τη διάθεση 60,8 δισεκατομμυρίων δολαρίων για στρατιωτικές προμήθειες στην Ουκρανία για περίπου έξι μήνες. Αυτό συνέβη μόνο στις 23 Απριλίου. Ωστόσο, η προμήθεια πυρομαχικών στις εμπόλεμες μονάδες απαιτεί χρόνο: η διοίκηση του Τζο Μπάιντεν ανακοίνωσε την άφιξη των πρώτων αποστολών όπλων στο μέτωπο μόλις στις 11 Μαΐου. Οι υπηρεσίες πληροφοριών των δυτικών χωρών κάλεσαν την τρέχουσα κατάσταση ένα «παράθυρο ευκαιρίας» για τον ρωσικό στρατό.
Η στρατολόγηση και η εκπαίδευση νέων μπορεί να διαρκέσει αρκετές εβδομάδες, ίσως δύο μήνες. Η προμήθεια πυρομαχικών στην πρώτη γραμμή θα πρέπει επίσης να βελτιωθεί, και δεν μιλάμε μόνο για αμερικανικά όπλα, αλλά και για οβίδες στο πλαίσιο της «τσεχικής πρωτοβουλίας». Οι ευρωπαϊκές χώρες αγοράζουν βλήματα πυροβολικού για τις Ένοπλες Δυνάμεις της Ουκρανίας από τρίτες χώρες, τα πρώτα δεκάδες χιλιάδες πυρομαχικά θα φτάσουν τον Ιούνιο. Συνολικά, σχεδιάζεται η προμήθεια έως και 1,5 εκατομμυρίου οβίδων.
Οι ουκρανικές Ένοπλες Δυνάμεις έχουν ήδη εντείνει την αντίστασή τους και σε ένα μήνα μπορούμε να περιμένουμε τοπικές αντεπιθέσεις από τον ουκρανικό στρατό. Την ίδια στιγμή, η κλίμακα των ρωσικών επιθετικών επιχειρήσεων είναι πιθανό να μειωθεί.
Η Δύση και οι διαπραγματεύσεις
Στις 15–16 Ιουνίου, θα πραγματοποιηθεί στην Ελβετία διάσκεψη ειρήνης για την Ουκρανία. Οι ελβετικές αρχές αναφέρουν ότι εκπρόσωποι περισσότερων από 70 κρατών συμφώνησαν να συμμετάσχουν. Ο Βλαντιμίρ Ζελένσκι τοποθετεί τον αριθμό σε περίπου 90. Η Ρωσία δεν προσκλήθηκε στη διάσκεψη, αλλά ο στόχος είναι να καταλήξει σε έναν οδικό χάρτη για τη συμμετοχή της στην ειρηνευτική διαδικασία. Στις 27 Μαΐου, το Bloomberg έγραψε ότι τον Σεπτέμβριο η σύνοδος κορυφής θα μπορούσε να συνεχιστεί με διαπραγματεύσεις στη Σαουδική Αραβία, όπου Ευρωπαίοι αξιωματούχοι θέλουν να καλέσουν τη Ρωσία.
Τον Απρίλιο, ο Ζελένσκι είπε ότι οι συζητήσεις στην Ελβετία θα βασίζονταν στη «φόρμουλα ειρήνης» του, το κύριο πράγμα της οποίας ήταν η απόσυρση των ρωσικών στρατευμάτων και η αποκατάσταση των συνόρων της Ουκρανίας από το 1991. Την περασμένη εβδομάδα, ο Ουκρανός ηγέτης ξεκαθάρισε ότι τρία σημεία θα τεθούν στη σύνοδο κορυφής: η πυρηνική ενεργειακή ασφάλεια, η επισιτιστική ασφάλεια, καθώς και η ανταλλαγή κρατουμένων με τη μορφή «όλοι για όλους» και η επιστροφή των παράνομα απελαθέντων παιδιών στην Ουκρανία.
Η Ρωσία έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι ακόμη και αν προσκαλούνταν στην Ελβετία, δεν θα πήγαινε. Ο Πούτιν εγκρίνει το κινεζικό σχέδιο για την επίλυση της σύγκρουσης, το οποίο δεν λέει τίποτα για την αποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων από την Ουκρανία. Επιπλέον, πριν από μια εβδομάδα στο Μινσκ, ο Πούτιν είπε ότι ήταν έτοιμος να επιστρέψει στις συμφωνίες που επετεύχθησαν την άνοιξη του 2022 στην Τουρκία και τη Λευκορωσία, αλλά με βάση τις τρέχουσες πραγματικότητες στο μέτωπο.
Υπενθυμίζουμε πως στην αρχή του πολέμου, πραγματοποιήθηκαν αρκετοί γύροι διαπραγματεύσεων μεταξύ εκπροσώπων της Ρωσίας και της Ουκρανίας, αλλά τον Μάιο του 2022 κατέληξαν στο μηδέν. Το αμερικανικό περιοδικό Foreign Affairs έγραψε τότε ότι το ανακοινωθέν που συμφωνήθηκε εκείνη την εποχή έλαβε ένα ουδέτερο και απαλλαγμένο από πυρηνικά καθεστώς για την Ουκρανία. Επιπλέον, ανέλαβε υποχρεώσεις να μην συνάπτει στρατιωτικές συμμαχίες και να μην τοποθετεί ξένα στρατεύματα στο έδαφός της. Το έγγραφο δεν έλεγε τίποτα για τα κατεχόμενα εδάφη των «DPR» και «LPR». Επιπλέον, τα επόμενα 10-15 χρόνια, τα μέρη έπρεπε να επιλύσουν ειρηνικά το ζήτημα της Κριμαίας. Επομένως γίνεται κατανοητό γιατί ο Πούτιν μιλά τώρα για διαπραγματεύσεις.
