Το Ισραήλ οδηγείται σε ένα «Στρατηγικό Τέλμα»

Δημήτριος Τσαϊλάς*

Καθώς περνά ο καιρός, οι συζητήσεις για την πολιτική ταυτότητα και για τον πόλεμο, τους στόχους και το χειρισμό τους που συμπλέκονται καθιστούν πολύ δύσκολη τη δημιουργία συναίνεσης για τους τρόπους δράσης που απαιτούνται. Με την πάροδο του χρόνου, οι διαμαρτυρίες κατά της κυβερνητικής πολιτικής του Ισραήλ εντείνονται σχετικά με την καθυστέρηση στην επίτευξη συμφωνίας για την απελευθέρωση των ομήρων και ό,τι θεωρούνται πολιτικοί προβληματισμοί η διαχείριση του πολέμου. Οι διαμαρτυρίες θεωρούνται «θεμελιώδεις αμαρτίες» για τις οποίες πρέπει να πληρωθεί το πολιτικό και προσωπικό τίμημα για την καταστροφική επίθεση της 7ης Οκτωβρίου.

Οι λόγοι που δίδονται από το πολιτικο-στρατιωτικό κατεστημένο για να απορρίψει τα απαραίτητα μέτρα, κυρίως την απόσυρση από τις γραμμές στις οποίες έφτασε ο Ισραηλινός Στρατός στη Γάζα είναι ότι μια μονομερής απόσυρση θα εκλαμβανόταν ως αδυναμία. Ο αβάσιμος ισχυρισμός ότι η γραμμή που φτάνει κατά κάποιον τρόπο προστατεύει τα σύνορα που βρίσκονται σε απόσταση από αυτήν, αγνοώντας τις συνέπειες της διατήρησης του εδάφους για την ανάπτυξη δυνάμεων, την εξάντληση των δυνάμεων σε τακτικές και μονάδες εφέδρων, και το θέμα των απωλειών έρχεται στο επίκεντρο επειδή υπάρχει μια αυξανόμενη αίσθηση ότι είναι μάταια, όλα αυτά. Εξ άλλου είναι εμφανή, τόσο για τη Λωρίδα της Γάζας όσο και για μια πιθανή εκστρατεία στον Λίβανο, η οποία θα περιλάμβανε ελιγμούς εδάφους για την κατάκτηση χερσαίων περιοχών και τη δημιουργία εκ νέου «ζωνών ασφαλείας».

Στις τάξεις του ίδιου του στρατού, είναι εμφανή τα αρνητικά φαινόμενα και θα μπορούσαν να γίνουν ακόμη πιο εμφανή στο εγγύς μέλλον. Οι διοικητές πεδίου έχουν ανοιχτά αντίθετες θέσεις και άρνηση των ανώτερων να αναλάβουν την ευθύνη για τις αποτυχίες.  Διακρίνεται μια κρίση εμπιστοσύνης μεταξύ της στρατιωτικής διοίκησης και της πολιτικής ηγεσίας και ένας βάσιμος ισχυρισμός για πολιτικοποίηση της λήψης αποφάσεων. Υποβόσκει μια «γκρίζα» άρνηση να υπηρετήσουν οι έφεδροι, σημάδια κρίσης στις προσλήψεις για μόνιμη υπηρεσία και μείωση της εμπιστοσύνης του κοινού στην ικανότητα του στρατού να επιτύχει τους στόχους του.

Η συνέχιση της στρατιωτικής επιχείρησης και η απόφαση να παραμείνουν οι Ισραηλινές Δυνάμεις στη Γάζα, σε αντίθεση με την αμερικανική άποψη, επιδεινώνουν τις εντάσεις μεταξύ Ουάσιγκτον και Ιερουσαλήμ. Το Ισραήλ χρειάζεται τις Ηνωμένες Πολιτείες για να αποτρέψει την επέκταση του πολέμου, ο οποίος έχει ήδη μετατραπεί σε περιφερειακή εκστρατεία αν και στις αρένες πλην της Γάζας το εύρος του είναι ακόμα σχετικά περιορισμένο. Ωστόσο σε έναν ολοκληρωτικό πόλεμο ενάντια στον ιρανικό «άξονα αντίστασης» θα είναι δύσκολο να αντέξει αν συμβεί. Η συνέχιση της μάχης από αδράνεια, οι πολιτικοί προβληματισμοί και η αποφυγή λήψης αποφάσεων για την «επόμενη μέρα» θα μπορούσε να προκαλέσει σοβαρή ζημιά στην ασφάλεια του Ισραήλ και σε αυτήν την κρίσιμη πτυχή.

Το Ισραήλ αντιμετωπίζει έναν απτό κίνδυνο να γίνει ένα «κράτος παρία», του οποίου οι θέσεις και η δικαιοσύνη απορρίπτονται από τους διεθνείς θεσμούς και την κοινή γνώμη στη Δύση. Αυτό έχει συνέπειες για τη δικαιολόγηση της ύπαρξης του Ισραήλ, τις εμπορικές και πολιτιστικές του σχέσεις και άλλες θεμελιώδεις πτυχές της εθνικής ασφάλειας. Η απουσία πολιτικού πλαισίου και η αδράνεια της στρατιωτικής επιχείρησης θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε επέκταση της εκστρατείας στη Γάζα σε έναν περιφερειακό πόλεμο με ακόμη ευρύτερη εμβέλεια, χωρίς αμερικανική υποστήριξη για πιθανές ισραηλινές ενέργειες, όπως μια προληπτική εκστρατεία υψηλής έντασης στο Λίβανο. 

Αυτή η δύσκολη κατάσταση απαιτεί βαθύ προβληματισμό και λήψη αποφάσεων με γνώμονα την εθνική ευθύνη και την αναγνώριση της σοβαρότητας της. Η κλιμάκωση δημιουργεί πολύ μεγαλύτερη απειλή για το Ισραήλ από την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου. Η Δυτική Όχθη βράζει. Κλιμακώνονται οι επιθέσεις των Χούθι της Υεμένης και της Λιβανέζικης Χεζμπολάχ. Το Ιράν εκτιμάται ότι εμπλουτίζει περισσότερο ουράνιο σε επίπεδα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για όπλα. Η διεθνής απομόνωση του Ισραήλ μεγαλώνει. Ο πόλεμος στη Γάζα έχει ήδη διαρκέσει πολύ περισσότερο από όσο περίμεναν οι Ισραηλινοί. Θέλει πραγματικά το Ισραήλ να πολεμήσει σε δύο ή περισσότερα μέτωπα για τους επόμενους μήνες;

Επίσης, τα πράγματα δεν είναι καλύτερα για το Ισραήλ στις ΗΠΑ. Ο πρωθυπουργός Νετανιάχου μπορεί να φαντάζεται ότι η μετατόπιση των μουσουλμάνων ψηφοφόρων από τον Πρόεδρο Μπάιντεν θα φέρει τον ευνοούμενο του υποψήφιο Πρόεδρο Τράμπ στην εξουσία στην Ουάσιγκτον.

Ποια είναι η εναλλακτική για το Ισραήλ;

Η Ιερουσαλήμ θα μπορούσε να ανακοινώσει ότι διακόπτει τις μάχες και χορηγεί τεράστια ανθρωπιστική βοήθεια στη Γάζα. Οι Ισραηλινές Ένοπλες Δυνάμεις να προχωρήσουν σε προσωρινή αναστολή κατά μήκος μιας ζωτικής σημασίας διαδρομής. Αυτό εκτιμάται ως ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά κάθε άλλο παρά επαρκές. Το Ισραήλ πρέπει να ρίξει το βάρος στη Χαμάς για να σταματήσει επίσης τις επιθέσεις της. Μια μαζική ροή βοήθειας θα έδινε στους κατοίκους της Γάζας την ευκαιρία να χαλαρώσουν τη στήριξή τους στη Χαμάς και να αρχίσουν να καθορίζουν από μόνοι τους τη μοίρα τους.

Η Ιερουσαλήμ θα μπορούσε επιπλέον να επιδιώξει μια διευθέτηση στα βόρεια σύνορα του Ισραήλ, που θα τερματίσει τους επακόλουθους βομβαρδισμούς και θα επαναφέρει την περιοχή σε σχετική ηρεμία. Αντί να κλιμακωθούν για να αποκαταστήσουν την αποτροπή, όπως συνηθίζουν, οι Ισραηλινοί θα μπορούσαν να κάνουν ό,τι έκαναν με το Ιράν -να μειώσουν τα αντίποινα τους. Αυτό θα σήμαινε την ετοιμότητα της Χεζμπολάχ να αποδεχθεί την επιστροφή στο status quo ante.

Είναι πολύ πιο δύσκολο να γνωρίζουμε τι να κάνουμε με τους Χούθι.

Φαίνονται αποφασισμένοι να διεκδικήσουν τον ρόλο τους στην «αντίσταση». Χρησιμοποιούν τη στρατιωτική τεχνολογία του Ιράν για να επιτεθούν τόσο στη ναυτιλία στην Ερυθρά Θάλασσα όσο και στο Ισραήλ, με σχετικά μικρό αντίκτυπο σε στρατιωτικούς στόχους αλλά με σημαντικό πλήγμα στην εμπορική ναυτιλία και στις παγκόσμιες αγορές. Η απειλή των Χούθι, είναι πιθανό να διαρκέσει περισσότερο από τις απειλές της Χαμάς όσο και της Χεζμπολάχ.

Όσον αφορά το αμερικανικό μέτωπο, η υποστήριξη προς το Ισραήλ γίνεται γρήγορα κομματικό ζήτημα, με μέρος του Δημοκρατικού Κόμματος να αμφιβάλλει για άνευ όρων βοήθεια. Αυτό είναι εντελώς αντίθετο με την προηγούμενη πρακτική και δεν είναι καλό για το Ισραήλ, το οποίο χρειάζεται έναν Πρωθυπουργό που μπορεί να μιλήσει στο Κογκρέσο χωρίς να αποχωρήσει κανείς.

Η πραγματική απειλή για το Ισραήλ είναι ο Νετανιάχου και η αποφασιστικότητά του να συνεχίσει τον πόλεμο στη Γάζα έως ότου μπορέσει να κηρύξει τη νίκη και να αποτρέψει οποιαδήποτε πρόκληση για την παραμονή του στην εξουσία. Οι Ισραηλινοί είναι δυσαρεστημένοι μαζί του λόγω της αποτυχίας της κυβέρνησης στις 7 Οκτωβρίου να προστατεύσει τους πολίτες της. Πρέπει να αρχίσουν να συνειδητοποιούν ότι οι πολιτικές του απέναντι στους Παλαιστίνιους είναι εξίσου επαίσχυντες. Επιπλέον, επιδεινώνουν τις απειλές της Χαμάς, της Χεζμπολάχ και των Χούθι.

Για να είμαστε ειλικρινείς, κανένας πιθανός πρωθυπουργός στον ορίζοντα σήμερα δεν φαίνεται πρόθυμος ή ικανός να οδηγήσει τους Ισραηλινούς στην κατεύθυνση της επίλυσης της σύγκρουσης με τους Παλαιστίνιους. Ούτε οι πολίτες δείχνουν έτοιμοι να στηρίξουν όποιον το κάνει. Σε αυτό το σημείο, το Ισραήλ είναι περισσότερο απειλή για τον εαυτό του παρά για τη Χαμάς.

*Ο Δημήτριος Τσαϊλάς είναι απόστρατος Αξιωματικός του ΠΝ, δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου. Σήμερα είναι συνεργάτης και ερευνητής του Institute for National and International Security(INIS), και του Strategy International (SI).