Η απάθεια και ο εφησυχασμός των «Ήρεμων Νερών» σκοτώνουν
Γράφει ο Δημήτριος Τσαϊλάς*
Είναι η Τουρκία σε πόλεμο στη Θάλασσα του Αιγαίου και της ανατολικής Μεσογείου; ΟΧΙ ακριβώς. Η πραγματικότητα είναι ακόμη χειρότερη από ό,τι φαίνεται. Οι πειρατές είναι ανεξάρτητοι ναυτικοί που κάνουν επιδρομές για προσωπικό κέρδος, όπως για παράδειγμα στην περιοχή της Σομαλίας. Η ακτοφυλακή και το ναυτικό της Τουρκίας είναι κρατικές υπηρεσίες, με άλλα λόγια, ένα εργαλείο τουρκικής πολιτείας που χρησιμοποιεί μεθόδους που προτιμούν οι κουρσάροι από την αρχαιότητα, ενάντια των γειτονικών της κρατών.
Πέρα από κάθε αμφισβήτηση, η συμπεριφορά της Άγκυρας είναι πολεμική και αυτό έχει συνέπειες για όσους αντιστέκονται στις προκλήσεις της. Ας συμβουλευτούμε τον βασικό στρατηγικό κανόνα. Στο αριστούργημα του Περί Πολέμου, ο Clausewitz ορίζει τον πόλεμο ως «μια πράξη ισχύος/βίας για να επιβάλλουμε στον εχθρό τη θέλησή μας». Για αυτόν, η μάχη – ένας όρος που συνήθως εξισώνουμε με πόλεμο – έρχεται σε αμέτρητες αποχρώσεις του γκρι. Ορισμένες περιλαμβάνουν ελάχιστη έως καθόλου χρήση βίας. Ασύλληπτο, το ξέρω. Επίσης, υποστηρίζει ότι όλα αυτά που συμβαίνουν στον πόλεμο λαμβάνουν χώρα με χρήση βίας από στρατιωτικές δυνάμεις. Αλλά όπου χρησιμοποιούνται στρατιωτικές δυνάμεις, η ιδέα της μάχης είναι αναπόφευκτα κυρίαρχη. Και οι ιδέες έχουν τη σημασία τους. Επίσης, αναφέρει ότι αν η ιδέα της μάχης βρίσκεται στο θεμέλιο κάθε αποστολής των ενόπλων δυνάμεων, τότε η μάχη έχει συμβεί, ακόμα κι αν δεν λάβουν χώρα πραγματικές μάχες. Και η εικονική μάχη επηρεάζει το τι γίνεται σε πραγματικά πεδία μάχης. Για την κατανόηση ας θυμηθούμε τι έγινε στα Ίμια. Μια δύναμη μπορεί να εγκαταλείψει το πεδίο αντί να αντιμετωπίσει αυτόν που θεωρεί ότι είναι ένας υπέρτερος εχθρός. Ή μπορεί να υποχωρήσει εάν ένας εχθρός δεν μπορεί να ξεπεραστεί με αποδεκτό κόστος για την επικρατούσα κυβέρνηση και την κοινωνία. Δεν δόθηκε η μάχη, Τα πλοία βρέθηκαν αντιμέτωπα μόνο με την ιδέα της μάχης, το αποτέλεσμα είναι, ότι έκτοτε η περιοχή θεωρείτε γκρίζα ζώνη. Να θυμίσω, το περίφημο: No flags, No troops, No ships.
Στην πραγματικότητα, ο πόλεμος μέσω των αντιλήψεων της σχετικής ισχύος και αποφασιστικότητας είναι η αποτροπή και ο εξαναγκασμός εν καιρώ ειρήνης. Ένας ανταγωνιστής που απέχει από ενέργειες που ο αντίπαλος προειδοποιεί ότι θα προκαλέσουν απαράδεκτους κινδύνους ή κόστος, εντάσσεται στον κατευνασμό. Ή ο αντίπαλος εκπέμπει μια φοβισμένη απειλή που αναγκάζει την ηγεσία να κάνει κάτι που προτιμά να μην κάνει. Αυτό είναι το παιχνίδι της Τουρκίας στην εγγύς θάλασσα, αυτή τη θάλασσα που έχουν ονομάσει «Γαλάζια Πατρίδα». Ξεπερνά κάθε ανταγωνιστή και έτσι μπορεί να ελπίζει ότι θα επιβάλει στους γείτονες της, την υποταγή, χωρίς να διακινδυνεύσει μεγάλη μάχη. Εφόσον δεχόμαστε αυτή τη θεωρεία, πως κρίνουμε τη συμπεριφορά των Τούρκων; Δεν είναι «μια πράξη βίας για να αναγκάσει τον αντίπαλό της να κάνει τη θέλησή της»; Οι τουρκικές θαλάσσιες δυνάμεις, το τουρκικό ναυτικό και η ακτοφυλακή της Τουρκίας, έχουν καταφύγει σε πράξεις βίας για να αναγκάσουν άλλους να αποδεχθούν τις παράνομες αξιώσεις της Άγκυρας στη Θάλασσα του Αιγαίου και της ανατολικής Μεσογείου. Αν ναι, η Τουρκία είναι σίγουρα σε πόλεμο σύμφωνα με την θεωρεία περί πολέμου.
Κατά μία έννοια η Άγκυρα, στο τελευταίο επεισόδιο νότια της Κάσου, μας έκανε τη χάρη. Οι αξιωματούχοι της Τουρκίας, μεταξύ αυτών και μερικοί δικοί μας (που υποστηρίζουν ότι δεν πρέπει να είμαστε μοναχοφάηδες), έχουν από καιρό χαρακτηρίσει την τουρκική θαλάσσια στρατηγική στη θάλασσα της «Γαλάζιας Πατρίδας» ως στεγανή και αδιαπραγμάτευτη, δημιουργώντας μια «γκρίζα ζώνη» χωρίς ανοιχτή μάχη. Το σκοτάδι δυσκολεύει τους αντιπάλους της Τουρκίας να λάβουν αντίμετρα. Να πιέσουν πολύ σκληρά ενάντια στην επιθετικότητα καθώς αποδέχονται ότι δεν μοιάζουν με τον επιτιθέμενο. Αλλά η θάλασσα στο Αιγαίο και την ανατολική Μεσόγειο είναι εξ ολοκλήρου γκρίζα πια.
Αυτή η αντίληψη του πολέμου είναι σύμφωνη με την αναθεωρητική Τουρκία. Όλοι οι μεγάλοι διανοητές του πολέμου επισημαίνουν ότι οι επιτιθέμενοι αγαπούν την ειρήνη. Προτιμούν οι ανταγωνιστές τους να υποτάσσονται χωρίς μάχη. Οι Τούρκοι είναι βασικοί επιτιθέμενοι. Φιλοδοξούν να κερδίσουν με την ελάχιστη βία που είναι απαραίτητη ή και χωρίς βία αν είναι δυνατόν, συγκρατώντας τους κινδύνους, το κόστος και τις ανατροπές της τύχης που ενδημούν στον πόλεμο. Ούτε αυτό είναι κάτι νέο στον τρόπο διπλωματίας και πολέμου της Τουρκίας. Από την ίδρυση του τουρκικού κράτους, ο ιδρυτής πρόεδρος Κεμάλ εγκαθίδρυσε τη σχέση μεταξύ πολέμου και πολιτικής, ο Κεμάλ βεβαίωσε ότι η πολιτική είναι πόλεμος χωρίς αίμα, ενώ ο πόλεμος είναι πολιτική με αιματοχυσία. Με άλλα λόγια, αυτό σημαίνει ότι για να κερδίζει, θα το κάνει μέσω σκληρών πολιτικών εν καιρώ ειρήνης, αν είναι δυνατόν, με τη δύναμη των όπλων, εάν χρειαστεί. Δηλαδή με κάθε μέσον.
Τώρα, η κλιμάκωση στις θάλασσες του Αιγαίου και της ανατολικής Μεσογείου πρόκειται να συμβεί αργά ή γρήγορα. Δεν χρειάζεται να προσυπογράψετε την ιδέα ότι η Τουρκία επιδιώκει μια θαλάσσια σύγκρουση για να ανατρέψει την περιφερειακή τάξη για να παρατηρήσετε ότι χρησιμοποιεί συγκρουσιακές μεθόδους στη θάλασσα. Ο απώτερος στόχος κάθε σύγκρουσης είναι να δημιουργούνται τετελεσμένα.
Η επιθετική συμπεριφορά των τουρκικών ναυτικών δυνάμεων τον τελευταίο καιρό θα μπορούσε να σηματοδοτήσει ότι οι Τούρκοι έχουν αποφασίσει ότι πλησιάζει η κατάλληλη ώρα να εκτελέσουν την επίθεση, όταν η ισορροπία δυνάμεων θα τους ευνοεί. Υπ’ αυτόν τον στόχο, οι θαλάσσιες υπηρεσίες θα εξαπολύσουν ολοένα και περισσότερες επιβλητικές τακτικές. Ήδη αιωρούνται ακριβώς στο χείλος μεταξύ ειρήνης και πολέμου. Θα μπορούσαν να εκμεταλλευτούν τα πλεονέκτημά τους. Όντας έτσι, εναπόκειται στον Ελληνισμό και στους εξωπεριφερειακούς συμμάχους και εταίρους να ενστερνιστούν την πραγματικότητα ότι κυριαρχεί μια πολεμική νοοτροπία στην Τουρκία και να αναλογιστούν τι είναι διατεθειμένοι να κάνουν εάν η Άγκυρα κλιμακώσει περαιτέρω. Μόνο η στρατηγική σαφήνεια προσφέρεται για λύσεις. Η κατάσταση επιλύεται μόνο με ασπρόμαυρη σαφήνεια λόγω της κυριαρχικής τουρκικής τακτικής και όχι με σύμφωνο φιλίας. Η αδράνεια θα φέρει ήττα και καταστροφή.
*Ο Δημήτριος Τσαϊλάς είναι απόστρατος Αξιωματικός του ΠΝ, δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου. Σήμερα είναι συνεργάτης και ερευνητής του Institute for National and International Security(INIS), και του Strategy International (SI).
