Η περίπτωση Durov και η ελευθερία στο διαδίκτυο
Πριν από περισσότερο από μια δεκαετία, όταν η Ρωσία ώθησε τον Pavel Durov να κλείσει τις σελίδες πολιτικών της αντιπολίτευσης σε έναν ιστότοπο που είχε δημιουργήσει, ο τεχνολογικός επιχειρηματίας απάντησε διαδικτυακά αναρτώντας μια αναιδή φωτογραφία ενός σκύλου που φορούσε κουκούλα με τη γλώσσα έξω.
«Επίσημη απάντηση στις υπηρεσίες πληροφοριών στο αίτημα αποκλεισμού ομάδων», έγραψε χωρίς συγγνώμη.
Δεκατρία χρόνια αργότερα, το σερί του Durov κατά του κατεστημένου φαίνεται να τον έχει φέρει σε νέο γύρο προβλημάτων με τις αρχές.
Το Σάββατο, συνελήφθη στη Γαλλία στο πλαίσιο έρευνας για εγκληματική δραστηριότητα στο Telegram, το διαδικτυακό εργαλείο επικοινωνίας που ίδρυσε το 2013, το οποίο είχε εξελιχθεί σε μια παγκόσμια πλατφόρμα που καθορίζεται από την προσέγγιση της αστυνόμευσης για τη συμπεριφορά των χρηστών.
Τη Δευτέρα, ο πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν της Γαλλίας αναφέρθηκε στη σύλληψη του Ντουρόφ και είπε ότι η χώρα είναι «βαθιά δεσμευμένη στην ελευθερία της έκφρασης», αλλά ότι «σε ένα κράτος δικαίου, οι ελευθερίες προστατεύονται μέσα σε ένα νομικό πλαίσιο, και τα δύο στα social media και στην πραγματική ζωή».
Ο Pavel Durov κατηγορήθηκε την Τετάρτη στη Γαλλία για ένα ευρύ φάσμα εγκλημάτων λόγω της αποτυχίας του να αποτρέψει την παράνομη δραστηριότητα στην εφαρμογή του και του απαγορεύτηκε να φύγει από τη χώρα.
Το κατηγορητήριό του ήταν μια σπάνια κίνηση από τις νομικές αρχές να θέσουν ένα κορυφαίο στέλεχος τεχνολογίας προσωπικά υπεύθυνο για τη συμπεριφορά των χρηστών σε μια μεγάλη πλατφόρμα ανταλλαγής μηνυμάτων, κλιμακώνοντας τη συζήτηση σχετικά με τον ρόλο των εταιρειών τεχνολογίας στον διαδικτυακό λόγο, το απόρρητο και την ασφάλεια αλλά και τα όρια της ευθύνης τους .
Ο Durov, 39 ετών, συνελήφθη από τις γαλλικές αρχές καθώς έφτασε στη Γαλλία το Σάββατο μετά από πτήση από το Αζερμπαϊτζάν, όπου πληροφορίες αναφέρουν ότι στο Μπακού είχε συνάντηση με τον Πούτιν, κάτι που επισήμως το Κρεμλίνο διαψεύδει. Κατηγορήθηκε για συνέργεια στη διαχείριση διαδικτυακής πλατφόρμας για τη διευκόλυνση παράνομων συναλλαγών από οργανωμένη ομάδα, η οποία θα μπορούσε να οδηγήσει σε ποινή φυλάκισης έως και 10 ετών.
Κατηγορήθηκε επίσης για συνέργεια σε εγκλήματα όπως η δυνατότητα διανομής υλικού σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών, διακίνηση ναρκωτικών και απάτη και άρνηση συνεργασίας με τις αρχές επιβολής του νόμου.
Σύμφωνα με τις γαλλικές αρχές ο Durov θα πληρώσει εγγύηση 5 εκατομμυρίων ευρώ ή περίπου 5,5 εκατομμυρίων δολαρίων. Αν και αφέθηκε ελεύθερος από την κράτηση, δεν μπορεί να εγκαταλείψει την Γαλλία καθώς πρέπει να παρουσιάζεται στις γαλλικές αρχές δύο φορές την εβδομάδα.
Το Telegram έχει διαδραματίσει ρόλο σε πολλές ποινικές υποθέσεις στη Γαλλία που συνδέονται με τη σεξουαλική κακοποίηση παιδιών, τη διακίνηση ναρκωτικών και τα διαδικτυακά εγκλήματα μίσους, αλλά έχει δείξει «σχεδόν πλήρη απουσία» ανταπόκρισης στα αιτήματα για συνεργασία από τις αρχές επιβολής του νόμου αναφέρει η γαλλική εισαγγελεία.
Εισαγγελείς σε όλη τη Γαλλία, καθώς και νομικές αρχές στο Βέλγιο και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες είχαν εκφράσει εδώ και καιρό αντίστοιχες ανησυχίες, οδηγώντας τους εισαγγελείς οργανωμένου εγκλήματος να ξεκινήσουν έρευνα τον Φεβρουάριο σχετικά με την πιθανή ποινική ευθύνη των στελεχών σε αυτήν την πλατφόρμα ανταλλαγής μηνυμάτων.
Η περίπτωσή του έχει εντείνει μια μακροχρόνια συζήτηση σχετικά με την ελευθερία του λόγου στο Διαδίκτυο και την ευθύνη των εταιρειών τεχνολογίας να ελέγχουν τί λένε και τί κάνουν οι χρήστες τους στις πλατφόρμες τους. Οι κυβερνήσεις, ιδίως στην Ευρωπαϊκή Ένωση, πιέζουν ολοένα και περισσότερο τις εταιρείες τεχνολογίας να αντιμετωπίσουν την ασφάλεια των παιδιών, την τρομοκρατία, την παραπληροφόρηση και τη διάδοση άλλου επιβλαβούς περιεχομένου.
Αυτό έχει βάλει σε σύγκρουση τους υποστηρικτές της ελευθερίας του λόγου. Πολλοί θεωρούν ότι ο Durov ο οποίος υιοθετεί μια απροβλημάτιστη και εντελώς χαλαρή προσέγγιση για τον συντονισμό του Telegram, όπως και ο Έλον Μασκ που είναι ιδιοκτήτης του X, έχουν ταχθεί εναντίον των ρυθμιστικών αρχών και των πολιτικών. Τη Δευτέρα, ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν απέρριψε τις κατηγορίες ότι η σύλληψή του ήταν παράδειγμα κυβερνητικής λογοκρισίας, λέγοντας ότι «σε ένα κράτος δικαίου, οι ελευθερίες προστατεύονται εντός νομικού πλαισίου».
Ο Durov εντάσσεται τώρα σε μια μικρή λίστα υψηλόβαθμων προσωπικοτήτων της τεχνολογίας που έχουν κατηγορηθεί σε σχέση με εγκλήματα που διέπραξαν χρήστες των υπηρεσιών τους, όπως ο Ross W. Ulbricht, ο δημιουργός της διαδικτυακής μαύρης αγοράς του Silk Road, και ο Changpeng Zhao, ο ιδρυτής της Binance, ο οποίος ομολόγησε την ενοχή του πέρυσι για παραβιάσεις νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες στις ΗΠΑ που έλαβαν χώρα στην πλατφόρμα κρυπτονομισμάτων του.
Μετά τη σύλληψη του Durov, το Telegram, το οποίο εδρεύει στο Ντουμπάι των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, δήλωσε ότι συμμορφώνεται με τους νόμους της ΕΕ και ότι «είναι παράλογο να ισχυρίζεται κανείς ότι μια πλατφόρμα ή ο κάτοχός της είναι υπεύθυνοι για την κατάχρηση αυτής της πλατφόρμας».
Οι κατηγορίες εναντίον του Durov θα μπορούσαν να καταστήσουν άλλα κοινωνικά δίκτυα και πλατφόρμες διαδικτύου πιο επιθετικά όσον αφορά τον συντονισμό των ιστότοπών τους για να διασφαλιστεί ότι δεν παραβιάζουν τους νόμους, σύμφωνα με τον Daniel Lyons, καθηγητή ρύθμισης Διαδικτύου στο Boston College Law School.
Ωστόσο, η Daphne Keller, καθηγήτρια του δικαίου του Διαδικτύου στη Νομική Σχολή του Στάνφορντ, είπε ότι ο Durov και το Telegram διαφέρουν εμφανώς από μεγάλες πλατφόρμες όπως η Meta και η Google, οι οποίες έχουν πιο ισχυρές ομάδες εμπιστοσύνης και ασφάλειας που καταργούν παράνομο περιεχόμενο και ανταποκρίνονται στα αιτήματα επιβολής του νόμου.
Στην περίπτωση του Durov, το Telegram δεν απάντησε σε αίτημα των γαλλικών αρχών να ταυτοποιήσει έναν από τους χρήστες της σε μια έρευνα για υλικό σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών, σύμφωνα με πληροφορίες. Στις 25 Μαρτίου, οι αρχές εξέδωσαν ένταλμα έρευνας για τον Durov, καθώς και ένταλμα έρευνας για τον αδερφό του, Νικολάι, ο οποίος βοήθησε στη δημιουργία του Telegram.
Στη Γαλλία, πολύπλοκες ποινικές υποθέσεις όπως αυτή κατά του Durov κινούνται από εισαγγελείς, αλλά τελικά διεκπεραιώνονται από ειδικούς δικαστές με ευρείες ανακριτικές εξουσίες, οι οποίοι κατηγορούν τους κατηγορούμενους όταν πιστεύουν ότι τα στοιχεία υποδηλώνουν σοβαρή αδικοπραγία. Οι δικαστές μπορούν αργότερα να αποσύρουν τις κατηγορίες εάν δεν πιστεύουν ότι τα αποδεικτικά στοιχεία είναι επαρκή για να προχωρήσουν στη δίκη και οι υποθέσεις μπορεί να διαρκέσουν χρόνια – πράγμα που σημαίνει ότι είναι απίθανη η ταχεία επίλυση της υπόθεσης του Durov.
Το Telegram, το οποίο ίδρυσε ο Durov στη Ρωσία το 2013, πλησιάζει πλέον το ένα δισεκατομμύριο χρήστες παγκοσμίως, καθιστώντας το μεγαλύτερο από το X. Η υπηρεσία είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στην Ουκρανία, τη Βραζιλία, την Ινδονησία, την Ινδία και τη Ρωσία.
Λειτουργεί ως εφαρμογή ανταλλαγής μηνυμάτων, παρόμοια με το WhatsApp ή το iMessage, αλλά επίσης φιλοξενεί ομάδες με έως και 200.000 χρήστες και έχει άλλα κανάλια με λειτουργίες μετάδοσης που βοηθούν στην προσέγγιση ακόμη μεγαλύτερου κοινού. Η ελαφριά επίβλεψη του περιεχομένου στην πλατφόρμα έχει βοηθήσει τους ανθρώπους που ζουν υπό αυταρχικές κυβερνήσεις να επικοινωνούν, αλλά έχει επίσης κάνει την εφαρμογή καταφύγιο για επιβλαβές περιεχόμενο.
Καθώς η χρήση του Telegram εξερράγη, η απόλυτη ελευθερία του Durov στο περιεχόμενο δημοσίευσης προκάλεσε κριτική. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής, οι αρχές επιβολής του νόμου και οι ερευνητές ασφαλείας δήλωσαν ότι η εφαρμογή έχει γίνει καταφύγιο παραπληροφόρησης, προπαγάνδας τρομοκρατίας, εξτρεμισμού, διακίνησης ναρκωτικών, παιδικής πορνογραφίας και πωλήσεων όπλων.
Με τα χρόνια, το Telegram έχει αφαιρέσει κάποιο περιεχόμενο, όπως υλικό σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών ή αναρτήσεις που στοχεύουν ρητά στην υποκίνηση βίας, αλλά οι αρχές ήταν συχνά απογοητευμένες από την έλλειψη συνεργασίας του Durov.
Πολλοί έχουν εκφράσει ανησυχίες ότι η Telegram διατηρεί δεσμούς με τη ρωσική κυβέρνηση, η οποία ήρε την απαγόρευση της υπηρεσίας το 2020. Οι ειδικοί σε θέματα ασφάλειας έχουν επίσης προειδοποιήσει ότι το εργαλείο, το οποίο δεν χρησιμοποιεί τα ίδια πρότυπα κρυπτογράφησης με εφαρμογές όπως το Signal, δεν είναι τόσο ασφαλές όσο λέει η εταιρεία.
Ο Durov ίδρυσε ένα κοινωνικό δίκτυο, το Vkontakte, στη Ρωσία το 2006, που έγινε πιο δημοφιλές από το Facebook. Έφυγε από τη χώρα το 2014 αφού, όπως είπε, οι αρχές τον πίεσαν να παραδώσει δεδομένα σχετικά με τους χρήστες της Vkontakte, κάτι που αρνήθηκε να κάνει. Πλέον έχει υπηκοότητα στη Γαλλία και στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, σύμφωνα με το Telegram.
Ο David Kaye, πρώην παρατηρητής των Ηνωμένων Εθνών για την παγκόσμια ελευθερία της έκφρασης, είπε ότι η υπόθεση του Durov θα μπορούσε να έχει ευρείες συνέπειες, ιδιαίτερα εάν οι αυταρχικές χώρες τη χρησιμοποιούσαν ως προηγούμενο για να κυνηγήσουν ανώτερα στελέχη τεχνολογίας.
«Το κατηγορητήριο για τον Durov είναι μια πολύ μεγάλη υπόθεση», είπε. «Το ερώτημα είναι αν είναι μια μεγάλη υπόθεση που σηματοδοτεί μια νέα εποχή κυβερνητικού περιορισμού της διαδικτυακής έκφρασης και πίεσης στις πλατφόρμες».
Η σύλληψη του Durov έχει προκαλέσει θύελλα πυρκαγιάς, μετατρέποντάς τον σε λαϊκό ήρωα μεταξύ εκείνων που ανησυχούν για την ελευθερία του λόγου και την κυβερνητική λογοκρισία, ειδικά καθώς ο έλεγχος του διαδικτυακού περιεχομένου έχει αυξηθεί παγκοσμίως. Ο Έλον Μασκ, ο ιδιοκτήτης του X, και ο Έντουαρντ Σνόουντεν, ο Αμερικανός ανάδοχος των μυστικών υπηρεσιών που διέφυγε στη Ρωσία μετά την αποκάλυψη απόρρητων πληροφοριών, ήταν μεταξύ εκείνων που έτρεξαν για την υπεράσπιση του Durov. Το hashtag #FreePavel διαδόθηκε στο X καθώς μαίνονταν η συζήτηση σχετικά με τη θολή διασταύρωση μεταξύ τεχνολογίας και ελευθερίας του λόγου.
Ποιος είναι ο Durov
Γεννημένος το 1984 στη Σοβιετική Ένωση, ο Durov μετακόμισε με την οικογένειά του όταν ήταν 4 ετών στη βόρεια Ιταλία. Ο αδερφός του, Νικολάι, μαθηματικός που έγινε επικεφαλής τεχνολογίας της Telegram, εμφανίστηκε στην ιταλική τηλεόραση να λύνει κυβικές εξισώσεις. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, οι Durov επέστρεψαν στην Αγία Πετρούπολη, όπου ο Pavel και ο Nikolai συμμετείχαν σε διαγωνισμούς μαθηματικών νέων και κωδικοποίησαν σε έναν υπολογιστή IBM που είχε φέρει η οικογένεια από την Ιταλία.
Στο κολέγιο της Αγίας Πετρούπολης, ένας φίλος έδειξε στον Durov μια πρώιμη έκδοση του Facebook, που ιδρύθηκε από τον Mark Zuckerberg. Εμπνευσμένος, ο Ντούροφ ξεκίνησε να κάνει τη δική του εκδοχή. Το Vkontakte, μια υπηρεσία που ξεκίνησε το 2006, κυριάρχησε στη Ρωσία μέσα σε λίγα χρόνια. Προσέλκυσε επίσης την ειδοποίηση από το Κρεμλίνο, το οποίο ζήτησε πληροφορίες για τους χρήστες του Vkontakte.
Ο Durov είπε ότι είχε αρχίσει να χτίζει το Telegram για να είναι ένας πιο ασφαλής τρόπος επικοινωνίας μετά την εμφάνιση των ρωσικών δυνάμεων ασφαλείας στο διαμέρισμά του γύρω στο 2011. Ο Durov, ο οποίος διαχειριζόταν ακόμα το Vkontakte ενώ έφτιαχνε το Telegram, είπε ότι η κυβέρνηση του έδωσε τελικά ένα τελεσίγραφο: Παραδώστε δεδομένα σχετικά με τους χρήστες του Vkontakte ή χάσετε τον έλεγχο της εταιρείας και αναγκαστείτε να εγκαταλείψετε τη χώρα.
Σε μια ανάρτηση στο Telegram μετά τη σύλληψη του Durov αυτό το Σαββατοκύριακο, ο Dmitri A. Medvedev, πρώην πρωθυπουργός της Ρωσίας, είπε ότι ο Durov «ήθελε να είναι ένας λαμπρός άνθρωπος του κόσμου που ζει καλά χωρίς πατρίδα», αλλά «υπολόγισε λάθος». Ο κ. Ντούροφ, ωστόσο, θα ήταν πάντα Ρώσος, έγραψε ο Μεντβέντεφ, και «επομένως απρόβλεπτος και επικίνδυνος».
Κατά καιρούς, το αντικυβερνητικό σερί του Durov έγινε σκοτεινό. Το 2013, χτύπησε έναν Ρώσο αστυνομικό με μια Mercedes στην Αγία Πετρούπολη. έφευγε από στάση κυκλοφορίας αφού οδήγησε στο πεζοδρόμιο για να ξεφύγει από την κυκλοφοριακή συμφόρηση, σύμφωνα με έναν πρώην υπάλληλο του Telegram και μια ενημέρωση πληροφοριών του Κρεμλίνου που είδαν οι New York Times. Ο Durov έγραψε αργότερα στη σελίδα του στο Vkontakte εκείνη την εποχή: «Όταν χτυπάς έναν αστυνομικό, είναι σημαντικό να οδηγείς πέρα δώθε, ώστε να βγει όλος ο πολτός», σύμφωνα με το έγγραφο ενημέρωσης.
Σε ένα περιστατικό το 2012, ο Durov και άλλοι υπάλληλοι της Vkontakte πέταξαν εκατοντάδες ρούβλια διπλωμένα ως χάρτινα αεροπλάνα από το παράθυρο των γραφείων της εταιρείας στην Αγία Πετρούπολη, με αποτέλεσμα να γίνει καβγάς στο δρόμο κάτω.
Από τότε που αποκήρυξε τη Ρωσία, ο Durov ζει πλανόδιος περιτριγυρισμένος από μηχανικούς του Telegram. Μετακομίζει τοποθεσία κάθε λίγους μήνες, είπαν πρώην υπάλληλοι. Έχει περάσει χρόνο στη Βαρκελώνη, το Μπαλί, το Βερολίνο, το Ελσίνκι και το Σαν Φρανσίσκο.
Για χρόνια, ο Durov απέφευγε σε μεγάλο βαθμό τον δημόσιο έλεγχο που αντιμετώπιζαν οι συνομήλικοί του στη Silicon Valley. Ενώ ο Zuckerberg, ο Sundar Pichai της Google και ο Shou Chew του TikTok κλήθηκαν να καταθέσουν ενώπιον του Κογκρέσου, ο Durov και οι μηχανικοί του συντήρησαν και ενημέρωσαν το Telegram ενώ ήταν εν κινήσει. Κάποια στιγμή, κυκλοφόρησαν μια ενημέρωση προϊόντος από ένα σκάφος στη Νοτιοανατολική Ασία που είχε μόνο περιορισμένη συνδεσιμότητα, είπε ένας πρώην υπάλληλος σύμφωνα με τους New Yorl Times.
«Για να είσαι πραγματικά ελεύθερος, θα πρέπει να είσαι έτοιμος να ρισκάρεις τα πάντα για την ελευθερία», έγραψε ο Durov στο Instagram το 2018 κάτω από μια φωτογραφία του πάνω σε ένα άλογο στην έρημο.
Στους προσωπικούς του λογαριασμούς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι αναρτήσεις του Durov δείχνουν έναν εκλεκτικό τρόπο ζωής. Σε μια πρόσφατη ανάρτησή του, ισχυρίστηκε ότι είχε αποκτήσει περισσότερα από 100 βιολογικά παιδιά σε 12 χώρες ως δότης σπέρματος τα τελευταία 15 χρόνια. Είπε ότι μοιραζόταν τις πληροφορίες για να βοηθήσει στην αποστιγματοποίηση του θέματος, προσθέτοντας ότι πρώτα δώρισε σπέρμα για να βοηθήσει έναν φίλο που παλεύει με τη στειρότητα.
Αν και ταξιδεύει με ιδιωτικό τζετ, έχει πει ότι αποφεύγει να αγοράζει πράγματα, κρατώντας εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια στον τραπεζικό του λογαριασμό και το Bitcoin για να διασφαλίσει ότι μπορεί να είναι ελεύθερος. Το Bloomberg έχει υπολογίσει την περιουσία του σε περισσότερα από 9 δισεκατομμύρια δολάρια.
«Θα προτιμούσα να παίρνω αποφάσεις που θα επηρεάζουν τον τρόπο επικοινωνίας των ανθρώπων αντί να επιλέγω το χρώμα των καθισμάτων στο σπίτι», είπε σε συνέντευξη του με τον Tucker Carlson που μεταδόθηκε τον Απρίλιο. Σ΄αυτή τη συνέντευξη κατηγόρησε το Ομοσπονδιακό Γραφείο Ερευνών ότι προσπάθησε να προσλάβει έναν προγραμματιστή Telegram, ώστε η κυβέρνηση των ΗΠΑ να αποκτήσει πρόσβαση στα δεδομένα των χρηστών.
