Ο Ελληνισμός χρειάζεται μια Πολιτιστική Αναγέννηση

Γράφει ο Δημήτριος Τσαϊλάς*

Για να νικήσουμε χρειάζεται να καλλιεργήσουμε μια πολιτιστική αναγέννηση με προσανατολισμό τη Θάλασσα, ως έθνος Ναυτικό. Να αναδιατάξουμε τη ναυτική στρατηγική κουλτούρα μας ως μέτρο στρατηγικής επιτυχίας. Αυτό θα είναι το πρώτο μέτρο στρατηγικής επιτυχίας. Πώς μπορεί το Πολεμικό Ναυτικό να βοηθήσει στην πραγματοποίησή αυτού του οράματος;

Σαφέστατα καθήκον μας είναι να βάζουμε το χάλυβα πίσω από τη διπλωματία και έτσι να αντιμετωπίζουμε τις προκλήσεις για την τάξη και το δίκαιο που βασίζονται σε κανόνες, κάνοντας πραγματικότητα μια ευνοϊκή ισορροπία δυνάμεων. Πρέπει να έχουμε την ικανότητα και την βούληση, την πολιτική βούληση. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος με τον Ναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη,  προέτρεψαν  τα πληρώματα του στόλου να διαμορφώσουν το ηθικό τους και να πέσουν στη φωτιά για να ρίξουν μια «σκιά» στους στρατηγικούς και πολιτικούς υπολογισμούς του αντιπάλου. Θέλουμε η Άγκυρα να ανησυχεί για τις συνέπειες που μπορεί να έχει από την εξάλειψη του status quo, και όχι εμείς. Όσο μεγαλύτερη και πιο σκοτεινή είναι η σκιά της εθνικής ισχύος, τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες της Αθήνας να αποτρέψει την Άγκυρα.  Η αμφιβολία και ο φόβος θα είναι οι σύμμαχοί μας σε αυτή την προσπάθεια.

Οι διανοητές του πολέμου καθοδηγούν τις προσπάθειές μας για αποτροπή. Αναφέρουν  την αποτροπή ως γινόμενο της ικανότητας, της αποφασιστικότητας και της αξιοπιστίας μας, δηλαδή την ικανότητά μας και την απόφασή μας να τη χρησιμοποιήσουμε υπό ορισμένες συνθήκες σε συνδυασμό με την πίστη του αντιπάλου την ικανότητα και την αποφασιστικότητά μας. Για να αποτρέψουμε τον αντίπαλο πρέπει να συγκεντρώσουμε επαρκείς ικανότητες, για να προτάξουμε τις αποτρεπτικές απειλές μας. Να επιδεικνύουμε τη δύναμη της βούλησης για χρήση αυτής της ικανότητας σε περίπτωση που ο αντίπαλος αψηφήσει τις αποτρεπτικές απειλές μας. Να πείσουμε αυτόν τον αντίπαλο στις ικανότητες και την αποφασιστικότητά μας. Χωρίς να ξεχνάμε ότι η αποτροπή είναι προϊόν πολλαπλασιασμού, όχι πρόσθεσης. Εάν κάποιος από αυτούς τους παράγοντες είναι μηδέν, τότε το ίδιο ισχύει και για την αποτροπή.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η φήμη του Πολεμικού Ναυτικού αλλά και της Πολεμικής Αεροπορίας καθώς και του Στρατού Ξηράς, ως μαχητικές δυνάμεις είναι τόσο κρίσιμη για την επιτυχία της εξωτερικής πολιτικής. Οι θαλάσσιες δυνάμεις εκφράζονται σε ατσάλι και πληρώματα. Έτσι, για να παρακολουθήσουν την επιτυχία στον στρατηγικό ανταγωνισμό, τα στελέχη πρέπει να εκτιμήσουν πώς επηρεάζουν τις τρεις μεταβλητές που περιλαμβάνουν την αποτροπή. Πρέπει να ενισχυθεί η υλική και ανθρώπινη ανδρεία τους, να προβάλουν εμπιστοσύνη στην ικανότητά τους να πολεμούν για να κερδίζουν και να βοηθούν τους διπλωμάτες και τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να πείσουν την Άγκυρα ότι μπορούν και θα φέρουν εις πέρας τις αποτρεπτικές απειλές των Αθηνών, εάν τους δοθεί η εντολή. Εάν μπορούμε να πείσουμε την ηγεσία της Τουρκίας ότι δεν μπορεί να επικρατήσει σε μια αναμέτρηση των όπλων ή, εν συντομία, ότι δεν μπορεί να επικρατήσει με ένα κόστος που ο Ερντογάν και οι σύμβουλοί του είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν τότε και μόνον τότε υπάρχει αποτροπή.

Όταν το διεθνές δίκαιο των θαλασσών αμφισβητείται και δεν μπορεί να διατηρήσει την ειρήνη, με άλλα λόγια, τότε οι θαλάσσιες δυνάμεις πρέπει να αναπτύξουν τη σκληρότητά τους σε συνεννόηση με τις δυνάμεις του Στρατού Ξηράς και τα αεροσκάφη της Πολεμικής Αεροπορίας. Ό,τι κι αν κάνουν οι θαλάσσιες δυνάμεις για να ενισχύσουν την ικανότητα, την αποφασιστικότητα και την πίστη βοηθά στη δημιουργία της βαθιάς σκιάς που πρέπει να ρίξει ο Ελληνισμός για να αποτρέψει την Τουρκία και να ενεργήσει ως αξιόπιστος διαχειριστής του συστήματος. Αυτό είναι το δεύτερο μέτρο στρατηγικής επιτυχίας μας.,

Και τέλος, πρέπει να μεταρρυθμίσουμε τη στρατηγική μας κουλτούρα. Ο στρατηγικός πολιτισμός ενσταλάζει συμπεριφορές και συνήθειες μέσα σε ένα θεσμικό κλάδο και στους ανθρώπους που το αποτελούν. Μια αισιόδοξη ναυτική κουλτούρα, αισιόδοξη θα σταθεί στις θαλάσσιες επιχειρήσεις με καλή θέση στον στρατηγικό ανταγωνισμό. Θα πρέπει να είναι στραμμένο στο «Μέγα το της θαλάσσης κράτος». Η νίκη επί ενός συγκεκριμένου ανταγωνιστή πρέπει να είναι μόνιμη, με γνώση ότι οι αναστολές είναι παροδικές. Θα υπάρχει πάντα ένας επόμενος αμφισβητίας και οι θαλάσσιες υπηρεσίες πρέπει να αισθάνονται αυτή την πεποίθηση στο μεδούλι μας. Ο στρατηγικός ανταγωνισμός δεν τελειώνει ποτέ. Δεν πρέπει ποτέ ξανά να αυταπατηθούμε ότι ένας στιγμιαίος θρίαμβος, όπως οι ναυμαχίες του 1912-13 στη Λήμνο και την Έλλη, όσο πλήρης και ικανοποιητικός κι αν είναι, ακύρωσε την πρώτη και ύψιστη ναυτική μας αποστολή, τον αγώνα να κυριαρχήσουμε στα κύματα. Τα στελέχη πρέπει να συνεχίσουν να πιέζουν τους εαυτούς τους για να γίνουν καλύτεροι σε αυτή την αποστολή, ακόμα κι αν δεν έχει εμφανιστεί ακόμα νέος εχθρός στον ορίζοντα. Υπό αυτή την έννοια, μια νοοτροπία του χειρότερου σεναρίου, πρέπει να καθοδηγεί όλα όσα σκεφτόμαστε και κάνουμε.

Οι ηγεσίες, φυσικές και στρατιωτικές, να ανησυχούν ασταμάτητα για το πώς θα μετατρέψουν τα στελέχη να ανακαλύψουν ξανά τον “έρωτά τους με το ναυτικό” και να αφιερωθούν ξανά στην υπόθεση της θαλάσσιας ισχύος σε μια εποχή που τα σύννεφα καταιγίδας μαζεύονται στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο.

Μια κοινωνία που ατενίζει τη θάλασσα και θυμάται πώς αντιμετώπισαν τις θαλάσσιες διαμάχες οι προηγούμενες γενιές είναι μια κοινωνία με προδιάθεση να επενδύσει σε έναν μαχητικό στόλο διαστάσεων και ικανοτήτων που αρμόζουν σε ένα θαλάσσιο έθνος που οδήγησε στην ελευθερία του. Πώς μπορεί η πολιτική ηγεσία να καλλιεργήσει μια τέτοια κοινωνία; Χρειάζεται συνειδητά να επινοήσουν μέτρα για να πυροδοτήσουν τον ενθουσιασμό καθώς και να κερδίσουν μάχες, θα μπορούσαν να διευκολύνουν την πρόκληση της επανασύνδεσης με τον πληθυσμό. Το ερώτημα είναι πώς.

Οι άνθρωποι ως επί το πλείστον δεν εντυπωσιάζονται με τα τυπικά σημεία συζήτησης του ναυτικού σχετικά με το πόσα ελληνόκτητα πλοία ταξιδεύουν σε όλο τον κόσμο δια θαλάσσης κ.λπ., και χρειάζονται την προστασία του ναυτικού. Αυτές είναι απλές πληροφορίες και τα υπολογιστικά σενάρια εμπνέουν λίγους. Οι άνθρωποι εντυπωσιάζονται από αυτό που βλέπουν μπροστά τους και λατρεύουν την ιστορία. Ανταποκρίνονται στην ενίσχυση του στόλου και τη θαλάσσια ισχύ. Το υλικό κορυφαίας τεχνολογίας θα πρέπει να κατέχει θέση υπερηφάνειας στις δημοσιονομικές συζητήσεις και στο σχεδιασμό του στόλου. Επίσης υπάρχουν περισσότερα από τον αντικειμενικό υπολογισμό των προτεραιοτήτων. Ένα μεγαλείο και μια γοητεία περικλείει πλατφόρμες πέρα από την αυστηρά στρατιωτική τους αξία. Συνδυάστε το υλικό με την αφήγηση της ισχύος και μπορεί να έχετε κάτι.

Ας κάνουμε την καλλιέργεια μιας πολιτιστικής αναγέννησης ένα τρίτο μέτρο στρατηγικής επιτυχίας. Εάν μια υγιής στρατηγική κουλτούρα διαμορφώνει τις σκέψεις και τις πράξεις μας, τότε είναι πιθανό να ανταγωνιστούμε με καλό αποτέλεσμα. Είθε να επικρατήσει ο δυναμισμός και ο ρεαλισμός, όχι η στασιμότητα και η ουτοπία. Φροντίστε τα βασικά και μπορεί να πάμε μακριά.

*Ο Δημήτριος Τσαϊλάς είναι απόστρατος Αξιωματικός του ΠΝ, δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου. Σήμερα είναι μέλος και ερευνητής του Institute for National and International Security, και του Strategy International.