Γιατί το Ιράν απάντησε τόσο ήπια στις πρόσφατες επιθέσεις εναντίον ανώτατων αξιωματούχων και στενών συμμάχων του;
The first image of Brigadier General Amirali Hajizadeh, Commander of the IRGC Aerospace Force, together with Major General Muhammad Baqeri, Chief-of-Staff of the IRGC, in the Operations Room (1/10/24)
Μυστήριο αποτελεί για την τρέχουσα σύγκρουση στη Μέση Ανατολή το ερώτημα γιατί το Ιράν απάντησε τόσο ήπια στις πρόσφατες επιθέσεις εναντίον ανώτατων αξιωματούχων και στενών συμμάχων του;
Το μοτίβο ξεκίνησε το 2020, όταν οι ΗΠΑ σκότωσαν έναν κορυφαίο Ιρανό στρατιωτικό σε επίθεση με drone. Φέτος, το Ισραήλ σκότωσε πολλούς άλλους στρατιωτικούς βομβαρδίζοντας το προξενείο του Ιράν στη Συρία. Στη συνέχεια, το Ισραήλ δολοφόνησε έναν ηγέτη της Χαμάς – μια ομάδα που υποστηρίζει το Ιράν – ενώ διέμενε σε έναν κυβερνητικό ξενώνα στην Τεχεράνη. Τις τελευταίες δύο εβδομάδες, το Ισραήλ έχει αποδεκατίσει την ηγεσία της Χεζμπολάχ, της ομάδας στον Λίβανο που βρίσκεται ακόμη πιο κοντά στο Ιράν από ό,τι η Χαμάς.
Σε απάντηση, το Ιράν έκανε λίγα. Εκτόξευσε μερικούς πυραύλους σε βάσεις των ΗΠΑ στο Ιράκ το 2020 και εκτόξευσε εκατοντάδες πυραύλους στο Ισραήλ τον περασμένο Απρίλιο και στη συνέχεια προχώρησε σε εκτόξευση 180 βαλλιστικών πυραύλων την Τρίτη σε μια αναμένομενη επίθεση. Κανένα από τα χτυπήματα του Ιράν δεν προκάλεσε μεγάλη ζημιά στο Ισραήλ και το Ιράν δεν έδωσε συνέχεια.
Η έλλειψη ανταπόκρισης ήταν αξιοσημείωτη εν μέρει λόγω της ιστορίας του Ιράν ως φιλόδοξης δύναμης στη περιοχή της Μέσης Ανατολής. Ας μη λησμονούμε πως κυβέρνηση της Τεχεράνης γιορτάζει την εχθρότητά της προς τις Ηνωμένες Πολιτείες – με κραυγές «θάνατος στην Αμερική» – και ζητά επανειλημμένα την καταστροφή του Ισραήλ. Το Ιράν έχει καλλιεργήσει ένα δίκτυο ομάδων όπως η Χεζμπολάχ και η Χαμάς, γνωστές ως «άξονας της αντίστασης», που επιτίθενται στο Ισραήλ. Το Ιράν έχει επίσης ανταγωνιστεί τη Σαουδική Αραβία, τον πιο σημαντικό αραβικό σύμμαχο των Ηνωμένων Πολιτειών και μια χώρα που διοικείται από μια σουνιτική μουσουλμανική μοναρχία, σε αντίθεση με τη σιιτική κυβέρνηση των κληρικών του Ιράν.
«Η δύναμη του Ιράν στην περιοχή είναι συνυφασμένη με την εικόνα του ως η μόνη χώρα που αντιστάθηκε στο Ισραήλ, όχι μόνο ρητορικά αλλά στοχεύοντας ισραηλινές τοποθεσίες και άτομα, άμεσα και έμμεσα» αναφέρει στους New York Times η Αλίσα Ρούμπιν, ανώτερη ανταποκρίτρια στη Μέση Ανατολή. «Το ιρανικό καθεστώς ορίζεται με πολλούς τρόπους ως αντι-ισραηλινό και αντιδυτικό». Ο στόχος του Ιράν, όπως εξήγησε η Αλίσα είναι να γίνει η πιο ισχυρή χώρα στη Μέση Ανατολή. Ωστόσο, το Ιράν έχει αποφύγει τη σύγκρουση, γεγονός που δημιουργεί ερωτηματικά.
Η αδυναμία της Τεχεράνης
Η μεγαλύτερη εξήγηση φαίνεται να είναι απλώς ότι το Ιράν είναι πιο αδύναμο από ό,τι θέλει να πιστεύει ο κόσμος. Και οι ηγέτες του μπορεί να αναγνωρίζουν ότι θα τα πήγαιναν άσχημα σε έναν ευρύτερο πόλεμο απέναντι στο Ισραήλ γι΄αυτό και θέλουν να τον αποφύγουν.
Τα γεγονότα του Απριλίου ήταν ενδεικτικά. Η επίθεση του Ιράν στο Ισραήλ, ως αντίποινα για τον βομβαρδισμό του συριακού προξενείου του, ήταν μια αποτυχία: το Ισραήλ, με τη βοήθεια των ΗΠΑ και άλλων χωρών, κατέρριψε σχεδόν όλους τους πυραύλους και τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη του Ιράν. Ο Τζούλιαν Μπαρνς, ο οποίος καλύπτει τις υπηρεσίες πληροφοριών των ΗΠΑ για τους New York Times, έχει ακούσει από ορισμένες πηγές του ότι το Ιράν ήταν απογοητευμένο. «Οι Ιρανοί αξιωματούχοι πίστευαν ότι περισσότερες από τις επιθέσεις τους θα διείσδυαν στην άμυνα του Ισραήλ και της Αμερικής», είπε χαρακτηριστικά.
Την επόμενη εβδομάδα, το Ισραήλ εξαπέλυσε τα δικά του επιτυχημένα αντίποινα – ένα στοχευμένο χτύπημα σε ένα αντιαεροπορικό σύστημα που προστατεύει μια ιρανική πυρηνική εγκατάσταση. «Αυτό ήταν το μόνο που έκαναν οι Ισραηλινοί», είπε η Alissa, «αλλά το μήνυμα ήταν σαφές: Μπορούμε να εισέλθουμε απαρατήρητοι και να αφαιρέσουμε το αντιαεροπορικό σας σύστημα που προστατεύει τις πιο ευαίσθητες τοποθεσίες σας». Η δολοφονία του Χανίγιε, του ηγέτη της Χαμάς που σκοτώθηκε από βόμβα σε ξενώνα της Τεχεράνης τον Ιούλιο, ήταν παρόμοια ανατριχιαστική για το Ιράν.
Αυτά τα γεγονότα φαίνεται να έχουν τροφοδοτήσει φόβους εντός της κυβέρνησης του Ιράν σχετικά με την πιθανή έκβαση μιας μεγαλύτερης σύγκρουσης με το Ισραήλ. Όπως το έθεσε ο Μπεν Χάμπαρτ, ανταποκριτής των New York Times στην Κωνσταντινούπολη: «Το Ιράν γνωρίζει ότι υπάρχουν πολλοί άνθρωποι στην τρέχουσα ισραηλινή κυβέρνηση που θα ήθελαν να έχουν μια δικαιολογία για να βομβαρδίσουν την Τεχεράνη και οποιεσδήποτε άμεσες επιθέσεις από το Ιράν θα μπορούσαν να γίνουν αμέσως μια τέτοια ευκαιρία. Εάν συνέβαινε αυτό, το Ιράν γνωρίζει ότι ο ανώτερος στρατός του Ισραήλ πιθανότατα θα έκανε πολύ σοβαρή ζημιά σε μια χώρα που είναι ήδη σε μεγάλο βαθμό διεθνής παρία και αντιμετωπίζει σοβαρά οικονομικά προβλήματα».
Ήδη, πολλοί Ιρανοί είναι δυσαρεστημένοι με την κυβέρνησή τους λόγω του θρησκευτικού εξτρεμισμού της και της προβληματικής οικονομίας. «Δεν μπορείτε να κερδίσετε έναν πόλεμο μακροπρόθεσμα χωρίς λαϊκή υποστήριξη από τους δικούς σας ανθρώπους», αναφέρει η Αλίσα.
Τι ακολουθεί
Όσο ταπεινοί και αν ήταν οι τελευταίοι μήνες για το Ιράν, δεν φαίνεται να απείλησαν την εξουσία της κυβέρνησης στο εσωτερικό. Οι βαρύτερες απώλειες σημειώθηκαν μεταξύ των μελών της Χαμάς και της Χεζμπολάχ, και το Ιράν ανέχτηκε ιστορικά υψηλό αριθμό νεκρών μεταξύ των περιφερειακών συμμάχων του.
Βραχυπρόθεσμα, οι ηγέτες του Ιράν φαίνεται ότι επέλεξαν να είναι προσεκτικοί, ελπίζοντας ότι τα γεγονότα μπορεί να παρουσιάσουν καλύτερες ευκαιρίες στο μέλλον. Και η κατάσταση φαίνεται να αλλάζει. Το Ισραήλ ξεκίνησε μια χερσαία εισβολή στον Λίβανο που θα μπορούσε να αποδυναμώσει περαιτέρω τη Χεζμπολάχ — αλλά και να αφήσει τα ισραηλινά στρατεύματα ευάλωτα σε αντεπιθέσεις. Το Ιράν γνωρίζει επίσης ότι η ισοπέδωση της Γάζας από το Ισραήλ και των εποικισμών του στη Δυτική Όχθη έχουν βλάψει τη διεθνή φήμη του Ισραήλ. Ακόμα κι αν το Ιράν δεν μπορεί να κερδίσει έναν ολοκληρωτικό πόλεμο, ο άξονας αντίστασης δεν είναι πιθανό να εξαφανιστεί.
Τέλος, υπάρχει μια άλλη πιθανότητα – ότι το Ιράν θα απαντήσει στην πραγματικότητα επιθετικά στις πρόσφατες αποτυχίες του, αλλά απλώς δεν το έχει κάνει ακόμα.
