Ένας χρόνος πολέμου: οι συνέπειες στην οικονομία του Ισραήλ

Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου υποσχέθηκε να συνεχίσει να πολεμά τον πολυμέτωπο πόλεμό του στη Γάζα και τον Λίβανο μέχρι την «ολική νίκη», αλλά η οικονομία του Ισραήλ έχει ήδη υπάρξει ο μεγάλος χαμένος σε αυτή τη σύγκρουση.

Ένα χρόνο μετά την τρομοκρατική επίθεση στο νότιο Ισραήλ από την  Χαμάς και τον πόλεμο στη Γάζα που ακολούθησε, το άμεσο κόστος για την ισραηλινή οικονομία ήταν πάνω από 100 δισεκατομμύρια σέκελ (26,3 δισεκατομμύρια δολάρια), σύμφωνα με το ισραηλινό υπουργείο Οικονομικών.

Ωστόσο, το πραγματικό κόστος είναι ακόμη υψηλότερο, τα 100 δισεκατομμύρια βασίζονται στα τελευταία στοιχεία του υπουργείου, μέχρι τον Αύγουστο, καλύπτοντας μόνο το άμεσο κόστος του πολέμου στον παλαιστινιακό θύλακα και όχι έμμεσες δαπάνες όπως ελλείψεις στον τουρισμό και σε άλλες βιομηχανίες.

Η Τράπεζα του Ισραήλ είπε ότι το συνολικό κόστος θα μπορούσε να ανέλθει στα 250 δισεκατομμύρια σέκελ (66,1 δισεκατομμύρια δολάρια) μέχρι το τέλος του 2025, αλλά αυτή η εκτίμηση έγινε πριν από την χερσαία επίθεση του Ισραήλ στον Λίβανο για την καταπολέμηση της Χεζμπολάχ, κάτι που θα προστεθεί στο λογαριασμό.

Εξασθένηση της πιστοληπτικής ικανότητας

Ως αποτέλεσμα, το Ισραήλ έχει πέσει στην πιστωτική σκάλα, με μια σειρά υποβαθμίσεων από τους κορυφαίους οίκους αξιολόγησης. Στις 27 Σεπτεμβρίου, ο Moody’s υποβάθμισε την πιστοληπτική ικανότητα του Ισραήλ δύο βαθμίδες, καθώς ο πόλεμος σε δύο μέτωπα εγείρει φόβους για υψηλότερες κρατικές δαπάνες και για αργή οικονομική ανάκαμψη. Το Ισραήλ είχε προηγουμένως βαθμολογηθεί ως “A2”, αλλά μεταφέρθηκε στο “Baa1”.

«Οι αξιολογήσεις πιθανότατα θα υποβαθμίζονταν περαιτέρω, πιθανώς κατά πολλαπλάσια επίπεδα, εάν η τρέχουσα αυξημένη ένταση με τη Χεζμπολάχ μετατραπεί σε σύγκρουση πλήρους κλίμακας», ανέφερε τότε ο Moody’s.

Η S&P υποβάθμισε επίσης το Ισραήλ την 1η Οκτωβρίου, μειώνοντας την πιστοληπτική ικανότητα του Ισραήλ από Α+ σε Α, σε αρνητική προοπτική, υποδεικνύοντας την πιθανότητα για περισσότερες υποβαθμίσεις στο μέλλον. Η υποβάθμιση έγινε την ίδια ημέρα που το Ισραήλ εξαπέλυσε περιορισμένες «εδαφικές επιδρομές» στο νότιο Λίβανο.

Ο οίκος αξιολόγησης είπε ότι οι συγκρούσεις στη Γάζα και οι συγκρούσεις με τη Χεζμπολάχ θα μπορούσαν να συνεχιστούν μέχρι το 2025, με μια σταθερή ροή κινδύνων για αντίποινα εναντίον του Ισραήλ. Ως αποτέλεσμα, η S&P δήλωσε ότι αναμένει καθυστέρηση της οικονομικής ανάκαμψης στο Ισραήλ: η πρόβλεψη ανάπτυξης της εταιρείας είναι 0% το 2024 και 2,2% το 2025, στο πλαίσιο της διεύρυνσης των δημοσιονομικών ελλειμμάτων λόγω των αυξημένων αμυντικών δαπανών.

Η αναλογία χρέους προς ΑΕΠ του Ισραήλ έχει αυξηθεί ως αποτέλεσμα όλων των δαπανών για την αεράμυνα του Iron Dome, την κινητοποίηση στρατευμάτων και τις εκστρατείες βομβαρδισμών. Το χρέος προς το ΑΕΠ το 2024 ήταν 67%, με το δημόσιο έλλειμμα να αντιστοιχεί στο 8,3% του ΑΕΠ, υψηλότερο από το 6,6% που προβλεπόταν προηγουμένως.

Δεν έχουν γλιτώσει πολλές βιομηχανίες. Οι τομείς της γεωργίας και των κατασκευών του Ισραήλ, για παράδειγμα, έχουν επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό, καθώς πολλοί από τους εργάτες του ήταν ξένοι, μεταξύ άλλων από τα παλαιστινιακά εδάφη. Μετά τις 7 Οκτωβρίου, το Ισραήλ ανακάλεσε τις άδειες εργασίας περίπου 130.000 Παλαιστινίων, αφήνοντας αυτές τις βιομηχανίες με τεράστιες ελλείψεις προσωπικού.

Ωστόσο, οι τομείς που τροφοδοτούν τον πόλεμο, συμπεριλαμβανομένης της άμυνας και της τεχνολογίας, συνέχισαν να αναπτύσσονται. Για παράδειγμα, οι αμυντικές εξαγωγές του Ισραήλ έφτασαν το ρεκόρ των 13,1 δισεκατομμυρίων δολαρίων το 2023, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του ισραηλινού υπουργείου Άμυνας.

Ταξιδιωτικό χάος

Ιδιαίτερα η αεροπορία βρίσκεται σε αταξία λόγω της σύγκρουσης, με εκατοντάδες πτήσεις να ακυρώνονται ή να αλλάζουν λόγω της έντασης στην περιοχή. Δεκάδες αεροπορικές εταιρείες έχουν ακυρώσει πτήσεις προς το Ισραήλ, τον Λίβανο και αλλού στην περιοχή — ορισμένες για λίγες ημέρες, στο απροσδιόριστο μέλλον και ακόμη και το επόμενο έτος.

Για παράδειγμα, ο ολλανδικός αερομεταφορέας KLM ανέστειλε τις πτήσεις στο Τελ Αβίβ τουλάχιστον μέχρι το τέλος του έτους.

Οι αμερικανικές αεροπορικές εταιρείες έχουν κάνει παρόμοιες κινήσεις. Τον περασμένο μήνα, η Delta Air διέκοψε τις πτήσεις προς το Τελ Αβίβ από τη Νέα Υόρκη μέχρι το τέλος του έτους, ενώ η United Airlines ανέστειλε τις δραστηριότητές της στο Ισραήλ τον Αύγουστο επ’ αόριστον.

Η American Airlines έχει παρατείνει την αναστολή των δραστηριοτήτων της προς το Ισραήλ έως τον Μάρτιο του 2025, έχοντας σταματήσει τις πτήσεις τις πρώτες ημέρες του πολέμου στη Γάζα.

Οι αεροπορικές εταιρείες της Μέσης Ανατολής χρειάστηκε επίσης να ακυρώσουν μια σειρά από πτήσεις.

Ως αποτέλεσμα της πολιτικής αστάθειας και των ακυρώσεων πτήσεων, ο τουριστικός τομέας του Ισραήλ έχει δεχθεί τεράστιο πλήγμα. Μεταξύ Ιανουαρίου και Ιουλίου 2023, υπήρχαν περισσότεροι από 2 εκατομμύρια εισερχόμενοι τουρίστες, σε σύγκριση με μόλις 500.000 για την ίδια περίοδο το 2024, σύμφωνα με το Υπουργείο Τουρισμού του Ισραήλ.

Το Ισραήλ υποσχέθηκε να αντεπιτεθεί μετά την επίθεση του  Ιράν την περασμένη εβδομάδα. Αν και οι περισσότεροι από αυτούς τους πυραύλους από το Ιράν αναχαιτίστηκαν από την αεράμυνα ή προσγειώθηκαν σε ανοιχτούς χώρους, η επίθεση έστειλε εκατομμύρια Ισραηλινούς να σπεύσουν να βομβαρδίσουν καταφύγια. Ζημιές υπέστησαν επίσης υποδομές, συμπεριλαμβανομένου ενός σχολείου.

Η εισβολή του Ισραήλ στον Λίβανο την περασμένη εβδομάδα θα έχει αναμφίβολα οικονομικές συνέπειες για το εβραϊκό κράτος, αλλά μπορεί να μην είναι τόσο αρνητικές όσο φοβόμασταν. Ερωτηθείς πόσο κακό θα μπορούσε να είναι, ο Omer Moav, πρώην σύμβουλος του ισραηλινού πρωθυπουργού Νετανιάχου και καθηγητής οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Warwick and Reichman, είπε : «Είναι δύσκολο να πει κανείς, καθώς το Ισραήλ κρατούσε στρατεύματα στο νότιο Λίβανο για πολλά χρόνια στο παρελθόν. Επί του παρόντος, πρέπει κανείς να εξετάσει το κόστος και τα οφέλη και δεν είναι προφανές ότι το κόστος είναι υψηλότερο από τα οικονομικά (και κοινωνικά) οφέλη».

Πράγματι, περίπου 63.000 Ισραηλινοί έχουν εκτοπιστεί εσωτερικά από το βόρειο Ισραήλ λόγω της εκτόξευσης ρουκετών της Χεζμπολάχ στο βόρειο Ισραήλ.

«Εάν η χερσαία εισβολή είναι περιορισμένη σε κλίμακα και χρόνο, και εάν επιτρέψει σε δεκάδες χιλιάδες Ισραηλινούς πολίτες να επιστρέψουν στα σπίτια τους στο βόρειο τμήμα του Ισραήλ και να επιστρέψουν στις επιχειρήσεις και τις δουλειές τους, το καθαρό κέρδος θα μπορούσε να είναι θετικό. Ίσως το θέμα για το οποίο μπορεί κανείς να επικρίνει εύλογα την ισραηλινή κυβέρνηση είναι η έλλειψη πολιτικού οράματος για τον τερματισμό του πολέμου και τα περιορισμένα —αν όχι καθόλου— σχέδια για την επόμενη ημέρα του πολέμου», είπε χαρακτηριστικά.