Λίβανος: Η εκεχειρία οδηγεί στο τέλος της επιρροής του Ιράν

Η κυβέρνηση Μπάιντεν ανέθεσε στον αμερικανικό στρατό την επίβλεψη της διεθνούς παρακολούθησης της εκεχειρίας που ξεκίνησε  τα ξημερώματα της Τετάρτης μεταξύ του Ισραήλ και της Χεζμπολάχ.

Αμερικανικό και γαλλικό στρατιωτικό προσωπικό αναμένεται να συνεργαστεί απευθείας με τις ειρηνευτικές δυνάμεις του ΟΗΕ στον Λίβανο, καθώς και με τις λιβανικές δυνάμεις ασφαλείας και τον ισραηλινό στρατό για να λάβουν αναφορές για παραβιάσεις και να επικοινωνήσουν και με τις δύο πλευρές για να αποφευχθεί  τυχόν έξαρση των εχθροπραξιών

«Δεν θα αναπτυχθούν αμερικανικά στρατεύματα στο νότιο Λίβανο», δήλωσε ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν σε ομιλία του την Τρίτη.

«Αυτό έχει σχεδιαστεί για να είναι μια μόνιμη παύση των εχθροπραξιών», πρόσθεσε ο Μπάιντεν.

Γιατί έχει σημασία

Ο Άμος Χοχστάιν, ο απεσταλμένος που έχει επιφορτιστεί από τον Λευκό Οίκο Μπάιντεν να μεσολαβήσει για την κατάπαυση του πυρός, προχωρά στην εφαρμογή ενός σχεδίου που συντάχθηκε στις αρχές του έτους από το γραφείο του.

Ο ανώτατος στρατηγός του Λιβάνου, ο αρχηγός του επιτελείου των Ενόπλων Δυνάμεων Μισέλ Αούν, συμφώνησε σχετικά με το σχέδιο με ανώτερα στελέχη της κυβέρνησης Μπάιντεν και νομοθέτες κατά τη διάρκεια συναντήσεων στην Ουάσιγκτον νωρίτερα αυτό το έτος. Τώρα, η Ουάσιγκτον στοχεύει να εκμεταλλευτεί τον αποδεκατισμό της Χεζμπολάχ από το Ισραήλ, προκειμένου να αποδυναμώσει την επικράτηση της Τεχεράνης στον Λίβανο και την ευρύτερη περιοχή του Λεβάντε ως μία από τις τελευταίες πράξεις του Μπάιντεν στην εξουσία.

Η λιβανέζικη σιιτική παράταξη είναι η μεγαλύτερη μη κρατική οργάνωση πολιτοφυλακής στον κόσμο, με περίπου 150.000 ρουκέτες και πυραύλους, καθώς και δεκάδες χιλιάδες μέλη, πριν από την τρέχουσα σύγκρουση.

Οι Ισραηλινοί ηγέτες έχουν εδώ και καιρό εκτιμήσει τη Χεζμπολάχ ως στρατηγική απειλή στα βόρεια σύνορά τους, αλλά έχουν εκμεταλλευτεί την ευκαιρία που παρουσιάζεται από τον συνεχιζόμενο πόλεμο, ο οποίος ξεκίνησε μετά την τρομοκρατική επίθεση της 7ης Οκτωβρίου για να αποδεκατίσουν τα μέτωπα της πολιτοφυλακής που είναι οπλισμένα από το Ιράν που έχουν δημιουργηθεί γύρω από τα σύνορα του Ισραήλ.

«Η Χεζμπολάχ είναι εξαιρετικά αδύναμη αυτή τη στιγμή, τόσο στρατιωτικά όσο και πολιτικά», είπε  ανώτερος αμερικανός αξιωματούχος σε δημοσιογράφους, προσθέτοντας: «Αυτή είναι η ευκαιρία για τον Λίβανο να αποκαταστήσει την κυριαρχία του στο έδαφός του».

Ο συνεχιζόμενος πόλεμος έχει σκοτώσει περισσότερους από 3.700 ανθρώπους στο Λίβανο και έχει τραυματίσει 15.700, ανακοίνωσε τη Δευτέρα το υπουργείο Υγείας της χώρας. Η πλειονότητα αυτών των θανάτων σημειώθηκε μετά την ισραηλινή εισβολή στο νότιο Λίβανο στις 30 Σεπτεμβρίου, με τους τελευταίους δύο μήνες να χαρακτηρίζονται από υψηλότερο ημερήσιο ποσοστό απωλειών από αυτό των προηγούμενων πολέμων Ισραήλ-Λιβάνου.

Εκείνη την εποχή, Αμερικανοί αξιωματούχοι περιέγραψαν την επιχείρηση ως «περιορισμένη εισβολή» στα σύνορα για την εξάρθρωση της υποδομής της Χεζμπολάχ. Η εισβολή ήρθε αφότου το Ισραήλ σκότωσε τον κορυφαίο ηγέτη της οργάνωσης, Χασάν Νασράλα, σε αιφνιδιαστικές αεροπορικές επιδρομές που έπιασαν το Πεντάγωνο απροετοίμαστο. Ισραηλινά πολεμικά αεροσκάφη έχουν σφυροκοπήσει από τότε τη Βηρυτό και τις πόλεις σε όλο το νότιο Λίβανο τις ημέρες πριν από την εκεχειρία.

Μηχανισμός παρακολούθησης

Ενώ οι ακριβείς λεπτομέρειες του ρόλου του αμερικανικού στρατού παραμένουν υπό συζήτηση, αυτοί και οι Γάλλοι σύνδεσμοι αναμένεται τώρα να ενταχθούν στο γραφείο Naqoura, επίσημα γνωστό ως Τριμερής Μηχανισμός.

Το φόρουμ δημιουργήθηκε μετά τον πόλεμο του 2006 και ηγήθηκε της ειρηνευτικής αποστολής του ΟΗΕ στον Λίβανο, γνωστή ως UNIFIL, για να επιτρέψει στον λιβανικό στρατό και τον ισραηλινό στρατό να επικοινωνήσουν και να συντονίσουν τις δραστηριότητές τους κοντά στη Μπλε Γραμμή.

Ωστόσο, η UNIFIL και ο λιβανέζικος στρατός απέτυχαν τις τελευταίες δύο δεκαετίες να επιβάλουν μια αποχώρηση της Χεζμπολάχ μέχρι τον ποταμό Λιτάνι σύμφωνα με το ψήφισμα 1701 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών. Τώρα, Ισραηλινοί αξιωματούχοι βασίζονται στις ΗΠΑ για να επιβλέψουν μια αναζωογονημένη προσπάθεια να πραγματοποιηθεί η απόσυρση.

Ο άμεσος στόχος είναι να επεκταθεί το φόρουμ της UNIFIL για να μπορέσουν οι στρατιώτες του Λιβάνου και του Ισραήλ να επιλύσουν τυχόν παραβιάσεις της εκεχειρίας —είτε από τη Χεζμπολάχ είτε από τις ισραηλινές δυνάμεις— μέσω έμμεσης διαμεσολάβησης και όχι μέσω προσφυγής στη βία.

«Είμαστε αποφασισμένοι: αυτή η σύγκρουση δεν θα είναι απλώς ένας ακόμη κύκλος βίας», δήλωσε ο Μπάιντεν έξω από τον Λευκό Οίκο.

«Οι Ηνωμένες Πολιτείες, με την πλήρη υποστήριξη της Γαλλίας και των άλλων συμμάχων μας, έχουν δεσμευτεί να συνεργαστούν με το Ισραήλ και τον Λίβανο για να διασφαλίσουν ότι αυτή η συμφωνία θα τηρηθεί πλήρως», πρόσθεσε.

Στην ομιλία του την Τρίτη, ο απερχόμενος πρόεδρος των ΗΠΑ, ωστόσο, πρόσθεσε ότι το Ισραήλ, εάν βρεθεί αντιμέτωπο με μια «άμεση απειλή» από τον Λίβανο, «διατηρεί το δικαίωμα στην αυτοάμυνα, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο».

Ανώτερος αμερικανός αξιωματούχος διευκρίνισε αργότερα σε δημοσιογράφους τη θέση της κυβέρνησης Μπάιντεν ότι τόσο ο Λίβανος όσο και το Ισραήλ διατηρούν το δικαίωμα αυτοάμυνας.

Τι ακολουθεί

Η κατάπαυση του πυρός έχει τεθεί σε ισχύ στις 4 το πρωί τοπική ώρα την Τετάρτη. Τις επόμενες 60 ημέρες, ο Λιβανέζικος Στρατός αναμένεται να αναπτυχθεί νότια, καθώς η Χεζμπολάχ και ο ισραηλινός στρατός αποσύρονται σιγά-σιγά από τα εδάφη που κατέχουν στο νότο του Λιβάνου.

«Αυτή είναι μια διαδικασία που δεν μπορεί να συμβεί από τη μια μέρα στην άλλη ή σε αρκετές ημέρες», είπε ο ανώτερος αξιωματούχος της διοίκησης. «Αυτή η περίοδος για να αποφευχθεί η δημιουργία κενού», πρόσθεσε ο αξιωματούχος.

Οι ένοπλες δυνάμεις του Λιβάνου έχουν ήδη περισσότερους από 3.000 στρατιώτες έτοιμους να αναπτυχθούν νότια του ποταμού Λιτάνι μετά την υπογραφή της συμφωνίας. Η τρέχουσα συμφωνία ορίζει τον έλεγχο του Λιβανικού Στρατού σε όλες τις περιοχές νότια του Λιτάνι, με ορισμένες αποκλίσεις βορειότερα.

Η διπλασιασμένη ανάπτυξη των λιβανικών δυνάμεων ασφαλείας στο νότο αναμένεται να έρθει σε συνδυασμό με μια ενισχυμένη παρουσία ασφαλείας στα λιμάνια του Λιβάνου και στο διεθνές αεροδρόμιο Rafiq Hariri, προκειμένου να ελεγχθεί το λαθρεμπόριο όπλων στη χώρα, ώστε να διασφαλιστεί ότι η Χεζμπολάχ δεν θα επαναλάβει τις εχθροπραξίες.

Ο λιβανέζικος στρατός αναμένεται να διαλύσει τις στρατιωτικές θέσεις της Χεζμπολάχ κατά μήκος των συνόρων και να περιπολεί την περιοχή επ’ αόριστον ώστε όλος ο βαρύς οπλισμός της Χεζμπολάχ  να απομακρυνθεί.

Στο μεταξύ, οι ΗΠΑ, η Γαλλία, η Βρετανία και άλλοι έχουν αναβιώσει μια τεχνική επιτροπή για την εξεύρεση κεφαλαίων για τον Λιβανικό Στρατό, ο οποίος έχει υποστεί σοβαρές ελλείψεις στον προϋπολογισμό, λιποταξία και ελλείψεις εφοδιασμού εν μέσω της οικονομικής κατάρρευσης της χώρας το 2019.

Ο Αούν, ο ανώτατος στρατηγός του Λιβάνου, στοχεύει να στρατολογήσει και να εκπαιδεύσει επιπλέον περίπου 6.000 στρατιώτες τον επόμενο χρόνο για να ανεβάσει τη δύναμη στα προ του 2019 επίπεδα με οικονομική βοήθεια από ξένες κυβερνήσεις, συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου και του Κατάρ.

Ο λιβανέζικος στρατός έχει προσαρμόσει τις προηγούμενες εκτιμήσεις του για το συνολικό κόστος των αναγκών του εξοπλισμού του σε περίπου 400 εκατομμύρια δολάρια. Παραμένει ασαφές εάν η Ουάσιγκτον έχει δεσμευτεί να συνεισφέρει πρόσθετα οικονομικά και για ποιους σκοπούς.

Τα προβλήματα

Η ταχεία ώθηση για την εφαρμογή του σχεδίου του Άμος Χοχστάιν οδήγησε σε ανησυχίες ότι η πρόταση είναι αρκετά ασαφής ώστε να επιτευχθεί αρχική συμφωνία από τις εμπόλεμες πλευρές, αλλά ότι η πολυπλοκότητά της και το μεγάλο χρονικό διάστημα δύο μηνών για εφαρμογή θα αφήσουν επαρκή περιθώρια για κατάρρευση.

Η πρόταση κατάπαυσης του πυρός δεν έχει ακόμη εγκριθεί επίσημα από την κυβέρνηση του Λιβάνου, η οποία αναμένεται να την υπογράψει.

Ένας υψηλόβαθμος πολιτικός αξιωματούχος της Χεζμπολάχ, ο Μαχμούντ Κματί, δήλωσε την Τρίτη ότι η πλευρά του θέλει να δει ένα αντίγραφο του τι ακριβώς συμφώνησε ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου πριν υπογράψει η λιβανέζικη σιιτική φατρία. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός είπε ότι υποστηρίζει την πρόταση – την οποία ανέφερε ως «πλαίσιο» – σε ομιλία του την Τρίτη.

Και οι δύο πλευρές ενίσχυσαν τις διασυνοριακές τους επιθέσεις τις ώρες πριν από τη λήξη της προθεσμίας. Μετά την ομιλία του Μπάιντεν την Τρίτη,  ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές έπληξαν το συνοριακό πέρασμα της Αρίδας μεταξύ Συρίας και Λιβάνου, σαφές σημάδι ότι το Τελ Αβίβ σκοπεύει να χρησιμοποιήσει στρατιωτική δύναμη για να αποτρέψει περαιτέρω αποστολές όπλων μέσω Συρίας.

«Αυτό στο οποίο πρέπει να εστιάσουμε όλοι είναι να διασφαλίσουμε ότι το Ιράν δεν θα συνεχίσει να χρησιμοποιεί τη Συρία ως αυτοκινητόδρομο όπλων στον Λίβανο», δήλωσε ο ανώτερος κυβερνητικός αξιωματούχος Μπάιντεν.

Ο αξιωματούχος δεν απάντησε οριστικά όταν ρωτήθηκε εάν η Ρωσία θα έπαιζε ρόλο στην αναστολή των δραστηριοτήτων λαθρεμπορίου του IRGC προς τη Χεζμπολάχ μέσω Συρίας – μια ιδέα στην οποία η κυβέρνηση του Ισραήλ έχει σηματοδοτήσει ότι είναι ανοιχτή.

Αγώνας ενάντια στο χρόνο

Η συμφωνία συνοδεύεται από πολιτικούς κινδύνους επίσης —όχι μόνο για τους υποψηφίους για την προεδρία στη Βηρυτό και για τον Νετανιάχου που έχει εγκλωβιστεί ανάμεσα σε δεξιούς εταίρους του συνασπισμού και πιθανή δίωξη για κατηγορίες διαφθοράς — αλλά και στην Ουάσιγκτον.

Η απόφαση της κυβέρνησης Μπάιντεν να ζητήσει από τον στρατό να παρακολουθεί την εκεχειρία προσθέτει μια νέα αμερικανική αποστολή που επιβλέπει ένα από τα πιο ασταθή μέτωπα στη Μέση Ανατολή, λίγες εβδομάδες πριν από την ανάληψη των καθηκόντων του εκλεγμένου προέδρου Ντόναλντ Τραμπ.

Ο αμερικανικός στρατός έχει υπομείνει μια ταραγμένη ιστορία στον Λίβανο, με το πιο διαβόητο με τον βομβαρδισμό των στρατώνων του Σώματος Πεζοναυτών το 1982 στη Βηρυτό που είχε ως αποτέλεσμα την απόσυρση της υπό την ηγεσία των ΗΠΑ Πολυεθνικής Δύναμης από τη χώρα εν μέσω του μακροχρόνιου εμφυλίου πολέμου.

Ωστόσο, τα αμερικανικά στρατεύματα δεν θα είναι στη μέση αυτή τη φορά. Πολλοί Αμερικανοί αξιωματούχοι δήλωσαν ότι αναμένουν ότι το αμερικανικό στρατιωτικό προσωπικό θα εργαστεί από την πρεσβεία της Ουάσιγκτον στη Βηρυτό, τουλάχιστον αρχικά, καθώς ο μηχανισμός έχει επισημοποιηθεί.

Μένει να δούμε πώς η αποστολή των ΗΠΑ θα επιτρέψει στις ένοπλες δυνάμεις του Λιβάνου, αν και πιθανότατα θα περιλαμβάνει δυνατότητες πληροφοριών, επιτήρησης και αναγνώρισης ή/και βοήθειας διοίκησης και ελέγχου, ανέφεραν πηγές που ενημερώθηκαν για τις συζητήσεις.