Οι Κούρδοι της Συρίας αντιμετωπίζουν την Τουρκία και τους συμμάχους της – Ο ρόλος του Μασλούμ Αμπντί
Η κατάρρευση του καθεστώτος του Μπασάρ αλ Άσαντ μετά από μια αστραπιαία επίθεση με επικεφαλής το παρακλάδι της Αλ Κάιντα, την τρομοκρατική οργάνωση Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ και μια σειρά σουνιτικών φατριών που υποστηρίζονται από την Τουρκία, έχει δημιουργήσει νέες συνθήκες για τους Κούρδους στη Συρία, οι οποίοι διοικούν από το 2012 βορειοανατολικά και ανατολικά τμήματα της χώρας. Η συνολική εικόνα είναι αρνητική καθώς οι υποστηριζόμενες από τις ΗΠΑ Συριακές Κουρδικές Δημοκρατικές Δυνάμεις (Syrian Democratic Forces ή SDF) χάνουν τον έλεγχο περιοχών ανατολικά του Αφρίν, συμπεριλαμβανομένων των πόλεων Τελ Ριφάατ (Tell Rifaat) και Μανμπίτζ (Manbij) που βρίσκονται στα δυτικά του ποταμού Ευφράτη, από τους σουνίτες που υποστηρίζονται από την Τουρκία.
Τούρκοι πληρεξούσιοι, με την υποστήριξη των τουρκικών αεροπορικών επιδρομών, προσπαθούν να προχωρήσουν προς την πόλη Κομπάνι ( Kobani) σύμφωνα με καλά πληροφορημένες πηγές στο έδαφος, καθώς ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ανανέωσε την υπόσχεση προς το εσωτερικό του να συντρίψει τρομοκρατικές οργανώσεις όπως χαρακτηρίζει το PKK, το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν που πολεμά το τουρκικό κράτος από το 1984 για διάφορες μορφές κουρδικής αυτοδιοίκησης. Οι σουνίτες αντάρτες (SNA) που στηρίζονται από την Τουρκία ξεκίνησαν την ώθησή τους προς τις περιοχές των Κούρδων, αφού κατέλαβαν τον έλεγχο του Karakozak, μιας γέφυρας που συνδέει τις δυτικές και ανατολικές όχθες του ποταμού Ευφράτη, παρά τη σκληρή αντίσταση των κουρδικών δυνάμεων.
Η Τουρκία κατηγορεί το Κόμμα Δημοκρατικής Ένωσης (PYD), το οποίο μοιράζεται την εξουσία στη Δημοκρατική Αυτόνομη Διοίκηση της Βόρειας και Ανατολικής Συρίας (DAANES) υπό την ηγεσία των Κούρδων της Συρίας, ότι συνδέεται άμεσα με το PKK, το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν που χαρακτηρίζουν ως τρομοκρατική οργάνωση.
Το Συριακό Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, που εδρεύει στο Ηνωμένο Βασίλειο, ανέφερε ότι ένα τουρκικό μη επανδρωμένο αεροσκάφος έπληξε στρατιωτική τοποθεσία στο λόφο Μιστανούρ του Κομπάνι. Οι κουρδικές δυνάμεις SDF ανέφεραν ότι κατέρριψαν ένα τουρκικό drone την Τρίτη πάνω από την πόλη αλ Νταρμπασίγια( al Darbasiyah) στην ύπαιθρο της Χασάκα, εν μέσω ανεπιβεβαίωτων πληροφοριών ότι τουλάχιστον οκτώ μέλη της ίδιας οικογένειας έχασαν τη ζωή τους σε τουρκική αεροπορική επιδρομή το πρωί της Τρίτης στο χωριό Σαφίγια, δυτικά της πόλης Άιν Ίσσα (Ayn Issa).
Βρισκόμαστε σε μια υπαρξιακή στιγμή για την Αυτόνομη Διοίκηση Βόρειας και Ανατολικής Συρίας, κοινώς γνωστή ως Ροζάβα που σημαίνει Δυτικό Κουρδιστάν (DAANES) καθώς αντιμετωπίζει την προοπτική να καταρρεύσει από τον τουρκικό στρατό και τις σουνιτικές παρατάξεις που στηρίζει η Τουρκία (SNA). Με τη Ρωσία, το καθεστώς Άσαντ και το Ιράν εκτός εικόνας, οι Κούρδοι της Συρίας έχουν λιγότερα περιθώρια να συνάψουν συμφωνίες που θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν την προστασία τους, αφήνοντάς τους στο έλεος των Ηνωμένων Πολιτειών, οι οποίες έχουν περίπου 900 στρατιώτες σταθμευμένους στη βορειοανατολική Συρία για να εξασφαλίσουν ότι το ISIS δεν θα επιστρέφει. Ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν είπε την Κυριακή ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες σχεδιάζουν να διατηρήσουν τις δυνάμεις των ΗΠΑ στο έδαφος, αλλά τι γίνεται με τον επερχόμενο Πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος το 2019 διέταξε την απόσυρσή τους μόνο για να αλλάξει γνώμη υπό την δικομματική πίεση από το Κογκρέσο; Ποιο μέλλον περιμένει τους Κούρδους της Συρίας και ποιες είναι οι επιλογές τους;
Τρέχουσα κατάσταση παιχνιδιού
Η τρέχουσα επίθεση κατά των Κούρδων της Συρίας είναι τόσο αποτέλεσμα του κενού που δημιουργήθηκε από την κατάρρευση του καθεστώτος όσο και μέρος της εγχώριας ατζέντας του Ερντογάν για τη βορειοανατολική Συρία.
Η πρωτοβουλία άρχισε να διαμορφώνεται τον Οκτώβριο όταν ο Μπαχτσελί είπε ότι ο Οτσαλάν θα μπορούσε να λάβει αμνηστία εάν διέταζε το PKK να τερματίσει τον πόλεμό του εναντίον της Τουρκίας. Την ίδια περίοδο δόθηκε άδεια στον ηγέτη του PKK να συναντηθεί με τον ανιψιό του, βουλευτή του φιλοκουρδικού κόμματος DEM, δίνοντας τέλος στην 43μηνη απομόνωση στο νησί της φυλακής όπου κρατείται ο Οτσαλάν από τη σύλληψή του το 1999.
Η τουρκική κυβέρνηση φαίνεται να στηρίζεται στη διαρκή δημοτικότητα του Οτσαλάν μεταξύ εκατομμυρίων Κούρδων και στην πίστη που του υποσχέθηκαν οι ανώτατοι διοικητές του PKK, οι οποίοι είπαν ότι θα ακολουθήσουν το παράδειγμά του. Οι συνομιλίες με στόχο την εξομάλυνση των σχέσεων Τουρκίας PKK, που ξεκίνησαν τον Απρίλιο, φαίνεται πως περιελάμβαναν και Σύρους Κούρδους αξιωματούχους, όπως άφησε να εννοηθεί ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν όταν είπε: «Ξέρουν την εργασία τους».
Οι συνομιλίες όμως βρήκαν αντίσταση στους Κούρδους της βορειοανατολικής Συρίας, ανέφεραν καλά πληροφορημένες πηγές όπως ακριβώς συνέβη το 2015, όταν η Τουρκία απαιτούσε από τους Κούρδους της Συρίας να συμμετάσχουν στον αγώνα της σουνιτικής αντιπολίτευσης κατά του Άσαντ και αυτοί αρνήθηκαν, επιλέγοντας να διατηρήσουν την ουδετερότητά τους στη σύγκρουση.
Η Τουρκία επιμένει τώρα ότι όλα τα μη συνδεδεμένα με το Συριακό ΡΚΚ στελέχη εντός του DAANES και του βραχίονα ασφαλείας του —με άλλα λόγια Τούρκοι, Ιρανοί και Κούρδοι του Ιράκ— πρέπει να εγκαταλείψουν τη βορειοανατολική Συρία, αν και δεν είναι σαφές πού θα πάνε, και ότι ο έλεγχος των εσόδων από πετρέλαιο θα αποσυρθεί από τον έλεγχο της αυτόνομης διοίκησης. Ταυτόχρονα, η Άγκυρα συζητούσε την πιθανή ενσωμάτωση των δυνάμεων των κουρδικών SDF στον συριακό στρατό και να επιτραπεί σε ομάδες της συριακής κουρδικής αντιπολίτευσης που λειτουργούν υπό το Εθνικό Συμβούλιο του Κουρδιστάν (KNC) να μοιραστούν την εξουσία. Αλλά αυτό συνέβαινε όταν η Άγκυρα επιδίωκε ταυτόχρονα και μια συμφωνία με τον Άσαντ για να ενώσει τις δυνάμεις της εναντίον της αυτόνομης διοίκησης της Ροζάβα και να εξασφαλίσει την επιστροφή εκατομμυρίων Σύρων στην Τουρκία εν μέσω αυξανόμενων αντιπροσφυγικών συναισθημάτων μεταξύ των Τούρκων που πλήγωσαν τον Ερντογάν στις κάλπες.
Η κουρδική πλευρά απαιτούσε, μεταξύ άλλων, να επιτραπεί στους Κούρδους που εκτοπίστηκαν λόγω της κατοχής του Αφρίν το 2018 από την Τουρκία και της κατοχής της Ρας αλ-Αΐν και του Τελ Αμπιάντ το 2019 να επιστρέψουν.
Με την αποχώρηση του καθεστώτος Άσαντ όμως, η Άγκυρα ενίσχυσε το θέση της απέναντι στους Κούρδους, καθώς πλέον απαιτεί από τον διοικητή των κουρδικών SDF Μασλούμ Αμπντί, γνωστό με το παρατσούκλι Κομπάνι, να αποκηρύξει δημόσια κάθε σχέση του με το PKK.
Ο ρόλος του Μασλούμ Αμπντί
Με την κατάρρευση των ειρηνευτικών συνομιλιών το 2015, ο Μασλούμ Αμπντί μπήκε στη λίστα των πιο καταζητούμενων τρομοκρατών της Τουρκίας λόγω του προηγούμενου ρόλου του εντός του PKK και επέζησε τουλάχιστον από δύο απόπειρες δολοφονίας από τις τουρκικές δυνάμεις. Ο Μασλούμ Αμπντί δεν είναι άγνωστος στην τουρκική επίσημη εξουσία. Ως επικεφαλής αντιπρόσωπος του PKK στην Ευρώπη τη δεκαετία του 1990, τον προσέγγισαν Τούρκοι αξιωματούχοι για να βοηθήσουν στην εκεχειρία και να μεταφέρουν μηνύματα από τον Οτσαλάν στους υπολοχαγούς του στα βουνά του Ιρακινού Κουρδιστάν. Συχνά αναφέρεται ως ο «πνευματικός γιος του Οτσαλάν». Απολάμβανε στενή σχέση με τον ηγέτη του PKK όταν ήταν ακόμα στη Συρία με την ευλογία του καθεστώτος Άσαντ. Η πρόκληση που αντιμετωπίζει είναι να πλοηγηθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορεί να υπερασπιστεί τα κουρδικά κέρδη τα τελευταία 12 χρόνια και να τα εδραιώσει μέσω της προσέγγισης της νέας πραγματικότητας της Συρίας, ενώ θα εξυπηρετεί την Τουρκία, αλλά χωρίς να θέτει σε κίνδυνο τα διαπιστευτήριά του ως γνήσιου γιου των Κούρδων.
Από τότε που ανέλαβε την ευθύνη των κουρδικών SDF το 2014 και δημιούργησε μια στενή σχέση εργασίας με το Πεντάγωνο και τους αξιωματούχους του Στέιτ Ντιπάρτμεντ που ασχολούνται με τη Συρία, ο Μασλούμ Αμπντί έχει ωριμάσει σε έναν εκλεπτυσμένο ηγέτη του οποίου οι στρατηγικές ικανότητες τον έχουν κάνει απαραίτητο για την Ουάσιγκτον στη μάχη κατά του ISIS ενώ σφυρηλατεί συμμαχίες με αραβικές φυλές σε μέρη όπως η Ράκα και η Ντέιρ Εζόρ.
Έχει τα μέσα για να οδηγήσει τους Κούρδους της Συρίας πέρα από τον κίνδυνο. Θα του δοθεί όμως η ευκαιρία; Ο Οτσαλάν, ο οποίος σταδιακά νομιμοποιείται από την Άγκυρα, μπορεί να δώσει την απάντηση.
Ο υπουργός Δικαιοσύνης της Τουρκίας Γιλμάζ Τουνκ αποκάλυψε την Τρίτη ότι το αίτημα του κουρδικού κόμματος DEM να συναντηθεί με τον Οτσαλάν αξιολογείται. «Θα εργαστούμε σε μια κατάλληλη ημερομηνία για μια συνάντηση», είπε ο Γιλμάζ. Σε περίπτωση που πραγματοποιηθεί η συνάντηση, ο Οτσαλάν είναι πιθανό να επικοινωνήσει ένα μήνυμα στο PKK και στο SDF μέσω δικηγόρων του DEM. Η ουσία του μηνύματος πιθανότητα ακόμη αξιολογείται αλλά πιθανολογείται πως θα είναι υπέρ της εξομάλυνσης των σχέσεων Τουρκίας και Κούρδων.
Παλαιοί και νέοι σύμμαχοι
Σε αντίθεση με την Τουρκία, οι Κούρδοι απολαμβάνουν ισχυρή δικομματική υποστήριξη στο Κογκρέσο. Πιθανότατα θα υπάρξει ισχυρή αντίδραση κατά της συνεχιζόμενης επιθετικότητας και πίεσης της Τουρκίας από τον Τραμπ μόλις αναλάβει τα καθήκοντά του και θα παρέμβει δυναμικά για να τη σταματήσει. Ο Ρεπουμπλικανός γερουσιαστής Λίντσεϊ Γκράχαμ έχει ήδη απειλήσει να σχεδιάσει κυρώσεις κατά της Τουρκίας.
Το Ισραήλ έχει επίσης υποστηρίξει δημόσια τις κουρδικές SDF εν μέσω ισχυρισμών στα ισραηλινά μέσα ενημέρωσης ότι Ισραηλινοί αξιωματούχοι είχαν άμεση επαφή με την ομάδα για πρώτη φορά. «Οι επιθέσεις στους Κούρδους, όπως είδαμε χθες στο Μανμπίτζ, πρέπει να σταματήσουν. Πρέπει να υπάρξει δέσμευση και ενέργειες από τη διεθνή κοινότητα για την προστασία των Κούρδων, που πολέμησαν γενναία κατά του ISIS. Μιλήσαμε με την αμερικανική κυβέρνηση και άλλες χώρες για αυτό το θέμα», δήλωσε στους δημοσιογράφους τη Δευτέρα ο υπουργός Εξωτερικών του Ισραήλ Γκίντεον Σάαρ.
Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου είναι πιθανό να προτρέψει τον Τραμπ μόλις αναλάβει τα καθήκοντά του να σταθεί στο πλευρό των Κούρδων. Ωστόσο, δεν είναι σαφές πώς το Ισραήλ μπορεί να υπερασπιστεί τους Κούρδους εκτός από διπλωματικά, και μια τέτοια αδέξια φωνητική υποστήριξη γεννά βαθιά δυσαρέσκεια σε πολλούς Άραβες στην υπόλοιπη Συρία που περιφρονούν το εβραϊκό κράτος. Η πραγματική ατζέντα του Ισραήλ μπορεί να είναι η αναταραχή της Τουρκίας, με την οποία οι σχέσεις της έχουν πιάσει πάτο λόγω της υποστήριξης της τελευταίας στη Χαμάς.
Σε κάθε περίπτωση, οι πικρές εμπειρίες του παρελθόντος έχουν διδάξει στους Κούρδους της Συρίας ότι δεν μπορούν να βασιστούν στις Ηνωμένες Πολιτείες και ότι η Τουρκία, ένα κρίσιμο μέλος του ΝΑΤΟ, θα έχει πάντα το προβάδισμα.
Ως εκ τούτου, η τρομοκρατική HTS που έχει πλέον την εξουσία στη Δαμασκό μπορεί να αναδειχθεί ως νέος εταίρος για αυτούς καθώς ο ηγέτης τους Αμπού Μοχάμεντ αλ Γκολάνι επιδιώκει να ενισχύσει τη νομιμότητά του εντός της Συρίας και πέρα από αυτήν. Οι Κούρδοι εκτιμούν ότι τώρα που ο Γκολάνι βρίσκεται στη Δαμασκό έχει μεγαλύτερη ανεξαρτησία και κατανοεί την επείγουσα ανάγκη να συνομιλήσει μαζί τους, έστω και μόνο για να τα πάει καλά με την Ουάσιγκτον στο άμεσο μέλλον.
Η πρόσβαση στον πετρελαϊκό πλούτο της Συρίας που είναι συγκεντρωμένος σε περιοχές υπό κουρδικό έλεγχο θα είναι ένα βασικό σημείο συζήτησης στο μέλλον.
Ωστόσο, ο άλλος διαφαινόμενος κίνδυνος για τους Κούρδους της Συρίας είναι ότι οι δυνάμεις της αντιπολίτευσης θα επιδιώξουν να καταλάβουν το πετρέλαιο στην αραβική πλειοψηφία στην Ντέιρ Εζόρ, όπου η Τουρκία επιδιώκει ενεργά να στρέψει τις αραβικές φυλές ενάντια στην κουρδική κυριαρχία.
