Μετά την Τζέντα τι; – Πώς θα κινηθούν οι βασικοί παίκτες στο ρωσο-ουκρανικό
Μόλις 11 ημέρες αφότου ο Ντόναλντ Τραμπ έδιωξε τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι από τον Λευκό Οίκο μετά από μια επεισοδιακή συνέντευξη που μεταδόθηκε σε όλο τον κόσμο και κατάφερε να συσπειρώσει τους Ουκρανούς γύρω από τον πρόεδρό τους, οι διαπραγματεύσεις για την κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία μπήκαν σε νέα τροχιά.
Μετά από πολύωρες ημερήσιες συνομιλίες στη Τζέντα της Σαουδικής Αραβίας, η οποία αποδεικνύεται ως ο νέος διπλωματικός πόλος χάρη στην επιλογή Τραμπ, αξιωματούχοι από το Κίεβο και την Ουάσιγκτον δήλωσαν ότι συμφώνησαν σε ένα άμεσο σχέδιο εκεχειρίας 30 ημερών και κάλεσαν τη Ρωσία να κάνει το ίδιο. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, από την πλευρά τους θα άρουν τους περιορισμούς στη στρατιωτική βοήθεια και την ανταλλαγή πληροφοριών ενώ παράλληλα περιμένουν τη συμφωνία που τόσο επιθυμεί ο Αμερικανός πρόεδρος καθώς στις ΗΠΑ θα δοθεί μερίδιο 50% στα έσοδα από τα ουκρανικά ορυκτά. Επομένως και αυτή η συμφωνία επιστρέφει στο τραπέζι.
Με βάση τις εξελίξεις η Ουκρανία απέχει ακόμη πολύ από μια διαρκή, ασφαλή ειρήνη και κατά μία έννοια η επιτυχία των χθεσινών συνομιλιών βασίστηκε σε μια ζοφερή αναγνώριση, του πόσο καλά ξεπούλησε ο Τραμπ τον Ζελένσκι και την Ουκρανία. Αλλά είναι επίσης αλήθεια ότι οι ενέργειες της Μόσχας θα κριθούν τώρα σε ένα ξεκάθαρο σκηνικό. Ο ειδικός απεσταλμένος του Τραμπ, Στιβ Γουίτκοφ, αναμένεται να ταξιδέψει στη Μόσχα άμεσα όπου θα δει τον Βλαντιμίρ Πούτιν και, όπως είπε χθες στο βιντεοσκοπημένο μήνυμά του ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι, «η Ρωσία πρέπει να δείξει την ετοιμότητά της να τερματίσει τον πόλεμο ή να συνεχίσει τον πόλεμο. Είναι ώρα για την πλήρη αλήθεια».
Ένα μέτρο της δημόσιας αλλαγής του τόνου μεταξύ της Ουκρανίας και των Ηνωμένων Πολιτειών ήρθε στα σχόλια του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάρκο Ρούμπιο μετά τις συνομιλίες στη Τζέντα χθες. Προηγουμένως, είχε επιτεθεί στον Ζελένσκι για τη διαβόητη συνάντηση στο Οβάλ Γραφείο, λέγοντας ότι «βρήκε κάθε ευκαιρία να προσπαθήσει να «εξηγήσει την Ουκρανία» για κάθε θέμα». Χθες, είπε: «Αυτό που επιστρέφει εδώ, ελπίζω, είναι η ειρήνη».
Αυτό αντιπροσωπεύει μια σημαντική επιτυχία για την Ουκρανία – αλλά έχει κόστος. Ας δούμε ό,τι προέκυψε από τις συνομιλίες και πού βρίσκονται οι βασικοί παίκτες.
Επιτυχία για την Ουκρανία – αλλά σημαντικές παραχωρήσεις
Η Ουκρανία μπήκε στις συνομιλίες λέγοντας ότι ήταν έτοιμη να εξετάσει το ενδεχόμενο κατάπαυσης του πυρός στον αέρα και στη θάλασσα, αλλά όχι στο έδαφος – υποστηρίζοντας ότι μια πλήρης κατάπαυση του πυρός χωρίς πιο μόνιμες εγγυήσεις απλώς θα επέτρεπε στη Ρωσία να ανασυνταχθεί. Είπε επίσης ότι οποιαδήποτε κατάπαυση του πυρός θα πρέπει να περιλαμβάνει εγγυήσεις ασφαλείας.
Με αυτό το μέτρο, το Κίεβο έκανε σημαντικές παραχωρήσεις χθες. Κοινή δήλωση από την Ουκρανία και τις Ηνωμένες Πολιτείες ανέφερε ότι «η Ουκρανία εξέφρασε την ετοιμότητά της να αποδεχθεί την πρόταση των ΗΠΑ να θεσπίσει μια άμεση, ενδιάμεση κατάπαυση του πυρός 30 ημερών», ακόμη και στο έδαφος, εάν η Ρωσία δεσμευθεί.
Και δεν αναφέρθηκαν εγγυήσεις ασφαλείας στην κοινή δήλωση. Ενώ ο σύμβουλος εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ Μάικλ Βαλτς είπε ότι «…πήραμε ουσιαστικές λεπτομέρειες για το πώς θα τελειώσει οριστικά αυτός ο πόλεμος, τι είδους εγγυήσεις θα έχουν για τη μακροπρόθεσμη ασφάλεια και ευημερία τους», αυτό μπορεί απλώς να είναι μια αναφορά στη συμφωνία για τα ορυκτά που τώρα φαίνεται να είναι ξανά στο τραπέζι.
Όμως η Ουκρανία σημείωσε πραγματική πρόοδο – εξασφαλίζοντας άμεσο τέλος στην αναστολή της ανταλλαγής πληροφοριών και της στρατιωτικής βοήθειας και αποσπώντας από τον Ρούμπιο την αναγνώριση ότι η Ρωσία πρέπει τώρα να κάνει τα δικά της βήματα προς την ειρήνη. Ίσως εξίσου σημαντική είναι η πιθανότητα ο Τραμπ να είναι καλύτερα διατεθειμένος προς το Κίεβο, τουλάχιστον προς το παρόν. Είπε ότι είναι τώρα ανοιχτός στην επιστροφή του Ζελένσκι στον Λευκό Οίκο και είπε για την κατάπαυση του πυρός: «Η Ουκρανία έχει συμφωνήσει σε αυτό. Ας ελπίσουμε ότι ο Πρόεδρος Πούτιν θα συμφωνήσει επίσης σε αυτό».
Μια νέα εξίσωση για να επιλύσει ο Πούτιν
Η φράση που χρησιμοποίησε ο Μάρκο Ρούμπιο και επαναλήφθηκε από τους Κιρ Στάρμερ και Εμμανουέλ Μακρόν ήταν ότι «η μπάλα είναι τώρα στο γήπεδο της Ρωσίας». Ο Ντόναλντ Τραμπ είχε τη δική του αναλογία, λέγοντας ότι θα μιλήσει στον Βλαντιμίρ Πούτιν για την πρόταση κατάπαυσης του πυρός αυτή την εβδομάδα και πρόσθεσε: «Χρειάζονται δύο για το ταγκό».
Όμως, στις πρώτες ουσιαστικές απαντήσεις για στις εξελίξεις από την Τζέντα, η Μόσχα δεν παρουσιάστηκε ως ενθουσιώδης παρτενέρ χορού σήμερα το πρωί. Ο υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ όπως αναφέρθηκε από τα ρωσικά πρακτορεία ειδήσεων σε συνέντευξη του στους Αμερικανούς μπλόγκερ Μάριο Νάουφαλ, Λάρι Τζόνσον και Άντριου Ναπολιτάνο την οποία παραχώρησε πριν από τις κρίσιμες συνομιλίες στην Τζέντα, δήλωσε ότι η Μόσχα θα αποφύγει τυχόν συμβιβασμούς που μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές.
Και η εκπρόσωπος του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών Μαρία Ζαχάροβα δήλωσε: «Η διαμόρφωση της θέσης της Ρωσικής Ομοσπονδίας δεν λαμβάνει χώρα στο εξωτερικό λόγω ορισμένων συμφωνιών ή προσπαθειών ορισμένων μερών».
Η Ρωσία είχε πάντα τους δικούς της όρους σε κάθε βήμα προς την ειρήνη. Για αυτό ο αμυντικός συντάκτης του βρετανικού Guardian Νταν Σαμπάχ σε άρθρο του εξηγεί ότι ενώ η Ρωσία μιλούσε για κατάπαυση του πυρός, είπε ότι πρέπει να συνοδεύεται από εκλογές στην Ουκρανία.
Το Κίεβο από την πλευρά του ελπίζει ότι οι χθεσινές εξελίξεις έχουν κατευνάσει επαρκώς τον εκνευρισμό του Τραμπ με τον Ζελένσκι, ώστε θα κοιτάξει πιο σκεπτικιστικά τους ρωσικούς ισχυρισμούς ότι η Ουκρανία είναι αυτή που εμποδίζει την κατάπαυση του πυρός.
Ενώ η Ρωσία δεν έχει κάνει καμία σοβαρή κίνηση για να δείξει ότι η θέση της διατηρείται καλή τη πίστη, ο Βλαντιμίρ Πούτιν πρέπει τώρα να αποφασίσει εάν η ευνοϊκή θέση που κατέχει με τον Τραμπ θα απειληθεί εάν παρεμποδίσει τις προτάσεις που προέκυψαν από την Τζέντα – ή αν τον ενδιαφέρει. Η Ρωσία μπορεί επίσης να υπολογίσει ότι μπορεί να προσποιηθεί την κατάπαυση του πυρός, ενώ παράλληλα να γέρει πρόσθετες απαιτήσεις και να συνεχίζει να επιτίθεται στην Ουκρανία – πείθοντας παράλληλα τον Λευκό Οίκο ότι θέλει ειρήνη.
Τα ερωτήματα που μπαίνουν στο τραπέζι
Εν τω μεταξύ, στο Παρίσι, αρχηγοί στρατιωτικών επιτελείων από περισσότερες από 30 χώρες της Ευρώπης και του ΝΑΤΟ είχαν συνομιλίες για μια διεθνή δύναμη ασφαλείας. Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος μίλησε στη συνάντηση, είπε ότι «ήταν η στιγμή για την Ευρώπη να ασκήσει όλο το βάρος της, για την Ουκρανία και για την ίδια».
Το Παρίσι είπε επίσης ότι οποιεσδήποτε εγγυήσεις ασφαλείας «δεν πρέπει να διαχωριστούν από το ΝΑΤΟ και τις δυνατότητές του» και θα πρέπει να είναι «αξιόπιστες και μακροπρόθεσμες». Αλλά το Associated Press ανέφερε ότι δεν υπάρχει ακόμη οριστικό σχέδιο για στρατιωτικές επιλογές.
Ακολουθούν μερικά από τα βασικά ερωτήματα που παραμένουν αναπάντητα:
• Θα είναι «ειρηνευτική» η δύναμη που προορίζεται να παρακολουθεί τις παραβιάσεις της εκεχειρίας και να κρατά τις δύο πλευρές χώρια;
• Μπορούν οι ΗΠΑ να πειστούν να εγγυηθούν το είδος του «backstop» – μια δέσμευση για στρατιωτική δράση των ΗΠΑ εάν μια ευρωπαϊκή δύναμη δεχτεί επίθεση – για να αποτρέψει τη Ρωσία από μια νέα επίθεση; Ο Τραμπ έχει προσφέρει ελάχιστα στοιχεία για το συγκεκριμένο ζήτημα μέχρι στιγμής.
• Θα υπέγραφε η Ρωσία σε οποιαδήποτε συμφωνία με ευρωπαϊκά στρατεύματα επί τόπου στην Ουκρανία; Η Μόσχα αρνήθηκε κατηγορηματικά να υποστηρίξει μια τέτοια ρύθμιση, σημείο που επανέλαβε ο Λαβρόφ Ο Τραμπ ισχυρίστηκε, με ελάχιστα στοιχεία, ότι ο Πούτιν είναι έτοιμος να εξετάσει την ιδέα.
Θα προχωρήσουν οι συνομιλίες;
Και οι δύο πλευρές εξακολουθούν να αναζητούν μόχλευση εν αναμονή των διαπραγματεύσεων για κατάπαυση του πυρός. Η Ουκρανία εξαπέλυσε χθες επιθέσεις με μη επανδρωμένα αεροσκάφη σε 10 ρωσικές περιοχές, συμπεριλαμβανομένης της Μόσχας, τη μεγαλύτερη επιχείρηση που έχει πραγματοποιήσει από την έναρξη του πολέμου. Ο Andriy Kovalenko, στέλεχος του ουκρανικού συμβουλίου εθνικής ασφάλειας, είπε ότι «αυτό είναι ένα πρόσθετο μήνυμα προς τον Πούτιν ότι πρέπει επίσης να ενδιαφέρεται για μια κατάπαυση του πυρός στον αέρα».
Όμως – παρά την τρομερή ικανότητα παραγωγής drone της Ουκρανίας, με τις ένοπλες δυνάμεις της χώρας να αναμένουν να αγοράσουν 4,5 εκατομμύρια drones από εγχώριους προμηθευτές φέτος – τέτοιες επιθέσεις είναι πάντα πιθανό να περιορίζονται σε ψυχολογικές επιχειρήσεις και όχι σε μια διαδρομή προς σημαντικά τακτικά πλεονεκτήματα.
Η Ρωσία, εν τω μεταξύ, συνέχισε τις επιθετικές χερσαίες επιχειρήσεις. Μια έκθεση κατάστασης από το Ινστιτούτο για τη Μελέτη του Πολέμου που δημοσιεύθηκε τη Δευτέρα περιγράφει την πρόσφατη επιτυχία των ρωσικών και βορειοκορεατικών δυνάμεων να ανακτήσουν το ρωσικό έδαφος στην περιφέρεια Κουρσκ και οι πιο πρόσφατες αναφορές δείχνουν ότι οι ουκρανικές δυνάμεις απειλούνται τώρα στο χωριό Σούτζα, το τελευταίο τους σημαντικό έρεισμα.
Αλλά το ISW σημειώνει επίσης ότι στις περισσότερες περιοχές εντός της Ουκρανίας, η Ρωσία δεν κατάφερε να σημειώσει σημαντικά πρόσφατα κέρδη. Εάν η χερσαία επίθεση εντός της Ουκρανίας παραμένει σε αδιέξοδο, το Κρεμλίνο έχει εντείνει δραματικά τις εναέριες επιθέσεις, με μαζικές επιθέσεις βαλλιστικών πυραύλων και drone που στοχεύουν σε κρίσιμες υποδομές την περασμένη εβδομάδα. Στον απόηχο αυτής της επίθεσης, ο Τραμπ είπε ότι εξετάζει το ενδεχόμενο νέων κυρώσεων στη Ρωσία. Καμία δεν έχει ακόμη τεθεί σε ισχύ.
