Μια ρεαλιστική στρατηγική για την εκεχειρία των 30 ημερών
Γράφει ο Δημήτριος Τσαϊλάς*
Η συμφωνία για κατάπαυση του πυρός των 30 ημερών είναι περισσότερο συμβολική παρά ουσιαστική, και σίγουρα δεν εγκλωβίζει τον Πούτιν. Η έλλειψη ρητής επιβεβαίωσης της ουκρανικής κυριαρχίας και εδαφικής ακεραιότητας είναι ενδεικτική, όπως και η απουσία πραγματικών εγγυήσεων ασφάλειας. Εκτιμάται ότι η Ουάσιγκτον προσπαθεί να χαρτογραφίσει τα νερά για μια νέα προσέγγιση, που η Μόσχα μπορεί να θεωρήσει λιγότερο απαράδεκτη.
Εάν συμφωνήσουν στην παύση των 30 ημερών, κερδίζουν χρόνο και οι δύο πλευρές να ανασυνταχθούν. Αν την απορρίψουν, εκθέτει την απροθυμία τους να αποκλιμακωθούν. Είτε έτσι είτε αλλιώς, η πραγματική δοκιμασία θα είναι ο τρόπος με τον οποίο οι ΗΠΑ χειρίζονται τη στρατιωτική βοήθεια και την ανταλλαγή πληροφοριών προς το μέτωπο, είτε πρόκειται να αποκατασταθεί πραγματικά είτε χρησιμοποιείται ως μοχλός πίεσης για να πιέσει την Ουκρανία σε ανεπιθύμητες παραχωρήσεις. Η αυστηροποίηση των κυρώσεων θα μπορούσε να είναι ένα πραγματικό εργαλείο, αλλά δεν υπάρχει σαφής ένδειξη ότι ο Τραμπ ενδιαφέρεται να το χρησιμοποιήσει αποτελεσματικά. Το Κίεβο μάλλον θα ακολουθήσει μια πολύπλευρη στρατηγική για να διατηρήσει τη μόχλευση και να αποφύγει τον εγκλωβισμό σε μια δυσμενή διευθέτηση. Ωστόσο, η αλλαγή της στάσης των ΗΠΑ καθιστά την ευρωπαϊκή δέσμευση ακόμη πιο κρίσιμη.
Ανάλυση
Ο Πούτιν είναι απίθανο να συμφωνήσει σε κατάπαυση του πυρός εκτός αν γίνει με τους όρους του καθώς η ρωσική στρατηγική ακολουθεί τις κλασικές αρχές της άσκησης αδυσώπητης πίεσης έως ότου ο αντίπαλος εξαντληθεί ή αναγκαστεί σε δυσμενείς παραχωρήσεις. Τούτου λεχθέντος, το επιχείρημα προϋποθέτει ότι η Ρωσία έχει το πάνω χέρι. Ενώ η Ρωσία έχει δείξει ανθεκτικότητα, η μακροπρόθεσμη τροχιά της δεν είναι τόσο ασφαλής όσο φαίνεται. Η οικονομία της είναι υπό πίεση, ο στρατός της παλεύει με ελλείψεις ανθρώπινου δυναμικού και εξοπλισμού και η Ουκρανία, παρά τις οπισθοδρομήσεις, συνεχίζει να αντιστέκεται. Αν μη τι άλλο, η καλύτερη κίνηση της Ουκρανίας είναι να μετατρέψει τον πόλεμο φθοράς σε στρατηγικό τέλμα για τη Ρωσία, καθιστώντας κάθε επιπλέον χρόνο μάχης που περνά όλο και πιο δαπανηρό.
Επειδή η αντεπίθεση της Ουκρανίας το 2023 έδειξε ότι οι μετωπικές επιθέσεις εναντίον καλά εδραιωμένων ρωσικών θέσεων είναι δαπανηρές και αποφέρουν αργά αποτελέσματα, το Κίεβο θα πρέπει να επικεντρωθεί σε στοχευμένες επιχειρήσεις υψηλού αντίκτυπου. Οπότε θα εστιαστεί χρησιμοποιώντας μη επανδρωμένα αεροσκάφη, σε πλήγματα μεγάλης εμβέλειας και δολιοφθορές για την υποβάθμιση της διοικητικής μέριμνας, των δομών διοίκησης και των βασικών πόρων της Ρωσίας, όπως η αεράμυνα. Εκτιμάται ότι θα χτυπήσουν ρωσικές γραμμές ανεφοδιασμού, αποθήκες καυσίμων και σιδηροδρομικά δίκτυα βαθιά μέσα σε κατεχόμενα εδάφη και ακόμη και πέρα από τα σύνορα. Το να μετατρέψουν τα logistics σε εφιάλτη για τη Ρωσία θα μπορούσε να επιβραδύνει τις επιθετικές της ικανότητες περισσότερο από τις άμεσες αντιπαραθέσεις στο πεδίο της μάχης. Το πλεονέκτημα του ανθρώπινου δυναμικού της Ρωσίας ισχύει μόνο εάν μπορεί να διατηρήσει την επιθετική ορμή. Καλά ενισχυμένες ουκρανικές άμυνες σε συνδυασμό με χτυπήματα ακριβείας κατά του ρωσικού πυροβολικού και των κόμβων υλικοτεχνικής υποστήριξης θα μπορούσαν να αναγκάσουν τη Μόσχα σε ένα αδιέξοδο που ευνοεί την Ουκρανία με την πάροδο του χρόνου.
Το Κρεμλίνο έχει προσαρμοστεί στις δυτικές κυρώσεις με τη βοήθεια της Κίνας, της Τουρκίας και άλλων. Γι’ αυτό το Κίεβο θα πρέπει να συνεργαστεί με συμμάχους για να ενισχύσει την επιβολή και να πατάξει τα δίκτυα αποφυγής κυρώσεων που προμηθεύουν τη Ρωσία με βασικά υλικά. Επίσης θα πρέπει να πιέσει για περισσότερους περιορισμούς στις ρωσικές εξαγωγές ενέργειας, ιδιαίτερα στο LNG, το οποίο έχει δει αυξανόμενες πωλήσεις στην Ευρώπη και την Ασία. Η διακοπή αυτών των ροών εσόδων θα μπορούσε να ενισχύσει τον οικονομικό πόνο. Τέλος οι διαταραχές σε κατεχόμενες περιοχές, κυβερνοεπιθέσεις σε κρίσιμες υποδομές και ενθάρρυνση εσωτερικής διαφωνίας (όπως σε περιοχές με αποσχιστικές τάσεις) θα μπορούσαν να αναγκάσουν τον Πούτιν να εκτρέψει τους πόρους προς τα μέσα αντί να επικεντρωθεί στην Ουκρανία.
Με την Ουάσιγκτον να δείχνει σημάδια αμφιταλαντεύσεως, το Κίεβο πρέπει να διασφαλίσει ότι η Ευρώπη θα παραμείνει σταθερά προσηλωμένη στην άμυνά του, ενδεχομένως μέσω διμερών συμφωνιών ασφαλείας με βασικά κράτη όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία, τη Γερμανία και την Πολωνία. Ακόμη και όταν ο Πούτιν προωθεί τα στρατεύματα, η κούραση από τον πόλεμο αυξάνεται μεταξύ των ρωσικών ελίτ και του πληθυσμού. Η Ουκρανία θα πρέπει να ενισχύσει την εσωτερική ρωσική δυσαρέσκεια, τόσο μεταξύ των απλών πολιτών που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες όσο και εντός της στρατιωτικής ηγεσίας, όπου σύμφωνα με πληροφορίες υπάρχουν εντάσεις. Εάν πρέπει να γίνουν διαπραγματεύσεις, η Ουκρανία θα πρέπει να θέσει εκ των προτέρων σκληρές απαιτήσεις, συμπεριλαμβανομένων αποσύρσεων ρωσικών στρατευμάτων, μακροπρόθεσμων εγγυήσεων ασφάλειας και διεθνών μηχανισμών εποπτείας για να αποτρέψει τη Ρωσία από το να χρησιμοποιήσει μια παύση για να ανασυνταχθεί.
Ακόμα κι αν ο Τραμπ αλλάξει γνώμη, η Ουκρανία πρέπει να διατηρήσει ισχυρή δικομματική υποστήριξη από το Κογκρέσο και να συνεχίσει να ασκεί πίεση για να διατηρήσει τη ροή της βοήθειας. Η συνεργασία με ευρωπαίους και ασιατικούς παραγωγούς όπλων (Νότια Κορέα, Ιαπωνία) μπορεί να βοηθήσει στη μείωση της εξάρτησης από τις ΗΠΑ και στη διαφοροποίηση του οπλοστασίου της Ουκρανίας. Αφού ήδη ενισχύει τις δικές της στρατιωτικο-βιομηχανικές δυνατότητες, ιδιαίτερα στον πόλεμο με μη επανδρωμένα αεροσκάφη. Η επέκταση αυτής της προσπάθειας θα προσφέρει μεγαλύτερη ανθεκτικότητα έναντι των διακυμάνσεων της ξένης βοήθειας.
Μια κατάπαυση του πυρός χωρίς πραγματικές εγγυήσεις ασφαλείας είναι μια παγίδα για την Ουκρανία, καθώς θα επέτρεπε στη Ρωσία να εδραιώσει τα κέρδη και να προετοιμαστεί για μια ακόμη επίθεση. Αλλά η άρνηση των συνομιλιών συνολικά κινδυνεύει να αποξενώσει τους δυτικούς υποστηρικτές, ειδικά εάν οι ΗΠΑ στραφούν προς μια πιο φιλική στάση προς τη Μόσχα. Η πρόκληση του Κιέβου είναι να συμμετάσχει σε συνομιλίες, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα ότι οποιαδήποτε παύση δεν αποδυναμώνει τη θέση του, πράγμα που σημαίνει εξασφάλιση συνεχούς στρατιωτικής και οικονομικής υποστήριξης, καθιστώντας σαφές ότι η Ρωσία δεν μπορεί να περιμένει ότι μια παγωμένη σύγκρουση όπως έγινε στον πόλεμο της Κορέας, θα γίνει μόνιμη.
Επομένως, το βασικό ερώτημα που παραμένει για εξέταση είναι αν μπορεί η Ουκρανία να ανατρέψει τη στρατηγική εξίσωση προς όφελός της πριν αυξηθούν οι πιέσεις για αποδοχή κατάπαυσης του πυρός με δυσμενείς όρους.
Το Κίεβο εκτιμάται ότι θα ενεργήσει με άμυνα διπλωματικά ενώ θα παραμένει στην επίθεση στρατιωτικά. Αυτή η παύση μπορεί να κερδίσει χρόνο, αλλά μόνο εάν η Ουκρανία τον χρησιμοποιήσει στρατηγικά. Εάν είναι απλώς ένα παιχνίδι αναμονής, η πίεση θα αυξηθεί στην Ουκρανία να συμβιβαστεί και όχι στη Ρωσία να αποσυρθεί. Η Ουκρανία δεν έχει την πολυτέλεια να εμπιστευτεί πλήρως αυτή την παύση, αλλά η απόρριψή της θα μπορούσε να γίνει διπλωματικό μπούμερανγκ. Αντίθετα, θα πρέπει να προχωρήσουν προσεκτικά, να το χρησιμοποιήσουν για να ανοικοδομήσουν τη στρατιωτική ισχύ και να πιέσουν για να εμπλακεί περισσότερο η Ευρώπη για να αντισταθμίσει κάθε άμβλυνση των ΗΠΑ προς τη Ρωσία. Η καλύτερη ευκαιρία της Ουκρανίας να ανατρέψει τη στρατηγική εξίσωση βρίσκεται σε μια πολυεπίπεδη προσέγγιση που συνδυάζει στρατιωτική ανθεκτικότητα, οικονομικό πόλεμο και διπλωματικούς ελιγμούς. Κάθε στοιχείο παίζει ρόλο στη διαμόρφωση της πραγματικότητας του πεδίου μάχης και της ευρύτερης γεωπολιτικής αφήγησης.
Συμπεράσματα
Η Ουκρανία μπορεί ακόμα να αλλάξει την ισορροπία προς όφελός της, αλλά μόνο εάν παίξει το μακρύ παιχνίδι στρατηγικά καθιστώντας τη θέση της Ρωσίας αστήρικτη με την πάροδο του χρόνου, αντί να κυνηγήσει επιτεύγματα υψηλού κινδύνου στο πεδίο της μάχης. Το χειρότερο σενάριο θα ήταν μια βιαστική, μειονεκτική κατάπαυση του πυρός που θα δώσει στη Ρωσία χρόνο να ανασυνταχθεί για μια μελλοντική επίθεση. Το καθήκον του Κιέβου είναι να παρασύρει τα ρωσικά τρωτά σημεία, ενώ διατηρεί δεσμευμένους τους συμμάχους του, μια δύσκολη αλλά εφικτή πράξη εξισορρόπησης.
Η Ουκρανία θα πρέπει να συνεχίσει τη στρατιωτική πίεση, αλλά να αποφύγει μια δαπανηρή κλιμάκωση πλήρους κλίμακας που θα είναι η ασημένια σφαίρα στα χέρια της Ρωσίας. Αντίθετα, θα πρέπει να ακρωτηριάσει τη ρωσική επιμελητεία, να πλήξει την οικονομία της σε οριακό σημείο και να την απομονώσει διπλωματικά εξασφαλίζοντας παράλληλα μακροπρόθεσμες εγγυήσεις ασφάλειας από την Ευρώπη. Ο στόχος είναι να καταστεί ένας παρατεταμένος πόλεμος μη βιώσιμος για τη Ρωσία, διατηρώντας παράλληλα την ικανότητα της Ουκρανίας να πολεμήσει μακροπρόθεσμα.
Η Ουκρανία θα πρέπει να εξισορροπήσει στρατιωτική, οικονομική και διπλωματική πίεση, αλλά με έμφαση στον οικονομικό πόλεμο και τους διπλωματικούς ελιγμούς για να συμπληρώσει μια στοχευμένη στρατιωτική στρατηγική και όχι σε πλήρη κλιμάκωση.
*Ο Δημήτριος Τσαϊλάς είναι απόστρατος Αξιωματικός του ΠΝ, δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου. Σήμερα είναι συνεργάτης και ερευνητής του Institute for National and International Security (INIS), του Strategy International (SI) και του Research Institute for European and American Studies (RIEAS).
