Ουκρανία- Ρωσία: Η συμφωνία για εκεχειρία στη Μαύρη Θάλασσα και οι συζητήσεις στη Σαουδική Αραβία
Ο Λευκός Οίκος δήλωσε την Τρίτη ότι η Ουκρανία και η Ρωσία συμφώνησαν σε εκεχειρία στη Μαύρη Θάλασσα
Ωστόσο, ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι είπε στους δημοσιογράφους ότι είναι «πολύ νωρίς για να πούμε ότι θα λειτουργήσει». Ο υπουργός Άμυνας της Ουκρανίας, Ρουστέμ Ουμέροφ, είπε ότι απαιτούνται «πρόσθετες τεχνικές διαβουλεύσεις» το συντομότερο δυνατό για να τεθεί σε εφαρμογή η συμφωνία.
Και ενώ τόσο η Ουκρανία όσο και η Ρωσία επιβεβαίωσαν τη συμφωνία, η οποία ήρθε μετά από τρεις ημέρες έντονων διαπραγματεύσεων στη Σαουδική Αραβία, η Μόσχα πρόσθεσε σημαντικές επιφυλάξεις. Σε ανακοίνωσή του, το Κρεμλίνο είπε ότι θα τιμήσει το τμήμα θαλάσσιας ασφάλειας της συμφωνίας μόνο αφού οι δυτικές χώρες άρουν τους περιορισμούς που επιβλήθηκαν στις ρωσικές εξαγωγές γεωργικών προϊόντων μετά την πλήρη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022.
Η συμφωνία, η οποία θα ήταν το πρώτο σημαντικό βήμα προς την κατάπαυση του πυρός σε τρία χρόνια μαχών, υπολείπεται της πλήρους παύσης των μαχών, για την οποία οι αξιωματούχοι της κυβέρνησης Τραμπ ασκούν πιέσεις. Και παραμένει ασαφές πώς και πότε θα πραγματοποιηθεί μια τόσο περιορισμένη εκεχειρία ή πόσο σταθερή ήταν η δέσμευση της κάθε πλευράς. Την περασμένη εβδομάδα, η Ρωσία και η Ουκρανία συμφώνησαν κατ’ αρχήν να σταματήσουν να επιτίθενται σε ενεργειακές εγκαταστάσεις, για να αλληλοκατηγορηθούν στη συνέχεια για αντίστοιχες επιθέσεις.
Ο Λευκός Οίκος δεσμεύτηκε σε ανακοίνωσή του ότι «θα βοηθήσει στην αποκατάσταση της πρόσβασης της Ρωσίας στην παγκόσμια αγορά για εξαγωγές γεωργικών προϊόντων και λιπασμάτων», μεταξύ άλλων.
Ο Ζελένσκι παραπονέθηκε ότι η διάταξη ήταν «αποδυνάμωση θέσεων και αποδυνάμωση των κυρώσεων». Και η άρση των περιορισμών στις εξαγωγές γεωργικών προϊόντων της Ρωσίας θα χρειαζόταν την έγκριση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κάτι που αυτή τη στιγμή είναι απίθανο.
Αξιωματούχοι της κυβέρνησης Τραμπ έχουν εκφράσει ενδιαφέρον για τη γενική βελτίωση των σχέσεων των ΗΠΑ με τη Ρωσία. Σε μια σύνοψη μιας συνομιλίας μεταξύ του Τραμπ και του Πούτιν την περασμένη εβδομάδα, αξιωματούχοι της κυβέρνησης είπαν ότι οι ηγέτες συμφώνησαν ότι μια βελτιωμένη σχέση «έχει τεράστια θετικά αποτελέσματα», συμπεριλαμβανομένων «τεράστιων οικονομικών συμφωνιών και γεωπολιτικής σταθερότητας όταν επιτευχθεί ειρήνη».
Ενώ η κυβέρνηση έχει αλλάξει δραστικά τον τρόπο με τον οποίο μιλάει για τη Ρωσία, η ετήσια ανασκόπηση των παγκόσμιων απειλών από τις υπηρεσίες πληροφοριών των ΗΠΑ, που κυκλοφόρησε την Τρίτη, θεώρησε τη Ρωσία «διαρκή πιθανή απειλή για την ισχύ, την παρουσία και τα παγκόσμια συμφέροντα των ΗΠΑ». Η έκθεση διαπίστωσε ότι η Ρωσία είχε το πάνω χέρι στην εισβολή και είχε μεγαλύτερη μόχλευση για να πιέσει την Ουκρανία και τους υποστηρικτές της να διαπραγματευτούν «ένα τέλος στον πόλεμο που δίνει στη Μόσχα παραχωρήσεις που επιδιώκει».
Η βαθιά δυσπιστία παραμένει μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας και οι μεσολαβητές των ΗΠΑ συναντήθηκαν χωριστά με αντιπροσωπείες και από τις δύο πλευρές στο Ριάντ, την πρωτεύουσα της Σαουδικής Αραβίας. Μετά την ολοκλήρωση των συνομιλιών, ο Λευκός Οίκος δημοσίευσε δύο ανακοινώσεις λέγοντας ότι είχε συνάψει χωριστά συμφωνίες με καθεμία για τις θαλάσσιες και ενεργειακές επιθέσεις.
Για να εξασφαλίσει τη συμφωνία, ο Λευκός Οίκος φάνηκε να έχει προσφέρει σε κάθε πλευρά διαβεβαιώσεις για κρίσιμες απαιτήσεις. Εκτός από τα αγροτικά συμφέροντα της Ρωσίας, ο Λευκός Οίκος επιβεβαίωσε τη δέσμευσή του σε ορισμένα από τα μακροχρόνια αιτήματα της Ουκρανίας, όπως η διευκόλυνση της ανταλλαγής αιχμαλώτων πολέμου, η απελευθέρωση αμάχων κρατουμένων και η επιστροφή των παιδιών από την Ουκρανίαπου μεταφέρθηκαν βίαια στη Ρωσία.
Αν και οι συμφωνίες μπορεί να είναι μια σημαντική ανακάλυψη στις προσπάθειες του Λευκού Οίκου να επιτύχει κατάπαυση του πυρός, έστω και περιορισμένη, στην Ουκρανία μετά από τρία χρόνια πλήρους πολέμου, δεν φαίνεται να αποσπούν σημαντικές παραχωρήσεις από τη Ρωσία. Η ανάσχεση των χτυπημάτων στις ενεργειακές εγκαταστάσεις και η ασφάλεια στη Μαύρη Θάλασσα είναι δύο στόχοι που επιδίωξε το Κρεμλίνο και τους θεωρούσε ωφέλιμους.
Επιπλέον, η Μόσχα φάνηκε αποφασισμένη να αποκλιμακώσει με τους δικούς της όρους. Το Κρεμλίνο είπε ότι δεν θα συμμορφωθεί με την περιορισμένη παύση των εχθροπραξιών στη Μαύρη Θάλασσα εκτός εάν η κρατική του γεωργική τράπεζα και άλλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που εμπλέκονται στο εμπόριο τροφίμων επανασυνδεθούν με το διεθνές σύστημα πληρωμών και εάν οι δυτικές εταιρείες αποκαταστήσουν τις παραδόσεις γεωργικού εξοπλισμού στη Ρωσία. Είπε επίσης ότι επιθυμεί την άρση των κυρώσεων κατά των πλοίων της και του εμπορίου τροφίμων, καθώς και των περιορισμών που επιβλήθηκαν κατά των ρωσικών παραγωγών λιπασμάτων και τροφίμων.
Σε ξεχωριστή δήλωση την Τρίτη, το Κρεμλίνο ανέφερε επίσης ότι η Ρωσία και οι ΗΠΑ συμφώνησαν στον κατάλογο των εγκαταστάσεων που εμπίπτουν στο μορατόριουμ των 30 ημερών στις επιθέσεις κατά του ενεργειακού συστήματος. Ο κατάλογος περιλαμβάνει διυλιστήρια πετρελαίου, αγωγούς και εγκαταστάσεις αποθήκευσης, πυρηνικούς σταθμούς, υδροηλεκτρικά φράγματα και υποδομές μεταφοράς ενέργειας. Το Κρεμλίνο είπε ότι από τη σκοπιά του, το μορατόριουμ είχε τεθεί σε ισχύ στις 18 Μαρτίου. Αλλά από τότε, και οι δύο πλευρές ανταλλάσσουν κατηγορίες για νέες επιθέσεις η μια κατά των δικτύων ηλεκτροδότησης της άλλης.
Εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις της Ρωσίας, αυτό θα ήταν το πρώτο βήμα για την άρση των κυρώσεων κατά της ρωσικής οικονομίας, αντιστρέφοντας έτσι απτά τη δυτική πολιτική για αύξηση της πίεσης στο Κρεμλίνο και στο χρηματοπιστωτικό του σύστημα.
Ενώ ο Πούτιν έχει παρουσιάσει τον εαυτό του ανοιχτό στις απαιτήσεις των ΗΠΑ για παύση των μαχών, απέρριψε μια προηγούμενη πρόταση των ΗΠΑ, που έγινε δεκτή από την Ουκρανία, για πλήρη και άμεση κατάπαυση του πυρός 30 ημερών.
Ο Πούτιν είχε πει ότι μια ευρύτερη εκεχειρία θα πρέπει να περιλαμβάνει τη διακοπή της στρατιωτικής βοήθειας της Δύσης προς την Ουκρανία και τις προσπάθειες κινητοποίησής της – δύο προϋποθέσεις που δεν είναι δεκτές από την Ουκρανία, η οποία είπε ότι αποτελούν απόδειξη της επιθυμίας του Κρεμλίνου να συνεχίσει τον πόλεμο.
Το αν η μερική εκεχειρία θα ξεκινήσει και θα διατηρηθεί, μένει να φανεί. Τα χτυπήματα σε ενεργειακές εγκαταστάσεις ήταν κεντρικό ζήτημα στις προσπάθειες κάθε πλευράς να αποδυναμώσει την άλλη καθ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου. Η Ρωσία σφυροκόπησε το ηλεκτρικό δίκτυο της Ουκρανίας, με στόχο να κάνει τη ζωή αφόρητη για τους αμάχους, ιδιαίτερα κατά τους ψυχρούς χειμώνες, και να εμποδίσει την πολεμική προσπάθεια του Κιέβου. Η Ουκρανία έχει επανειλημμένα χτυπήσει ρωσικές πετρελαϊκές εγκαταστάσεις για να προσπαθήσει να πνίξει τα έσοδα που τροφοδοτούν τις στρατιωτικές επιχειρήσεις της Μόσχας.
Σε αυτό το πλαίσιο, μια εκεχειρία στα χτυπήματα ενεργειακών υποδομών θα μπορούσε να ωφελήσει και τα δύο έθνη. Θα έδινε στην Ουκρανία χρόνο να επισκευάσει το κατεστραμμένο ενεργειακό της δίκτυο και η Μόσχα δεν θα έπρεπε πλέον να αντιμετωπίζει περαιτέρω ζημιές στις κρίσιμες πετρελαϊκές της εγκαταστάσεις.
Η Ρωσία, ωστόσο, μπορεί να κερδίσει περισσότερα από μια κατάπαυση του πυρός στη Μαύρη Θάλασσα, όπου οι επανειλημμένες επιθέσεις της Ουκρανίας ανάγκασαν το ναυτικό της σε υποχώρηση τον περασμένο χρόνο.
Και οι δύο χώρες βασίζονται στη Μαύρη Θάλασσα για εξαγωγές εμπορευμάτων. Στα μέσα του 2022, μεσολάβησαν σε μια συμφωνία που επέτρεπε στην Ουκρανία να μεταφέρει σιτηρά μέσω της θάλασσας, αλλά η Ρωσία αποχώρησε από τη συμφωνία ένα χρόνο αργότερα, υποστηρίζοντας ότι οι δυτικές κυρώσεις περιόριζαν σοβαρά την ικανότητά της να εξάγει γεωργικά προϊόντα.
Στη συνέχεια, η Ρωσία απείλησε όλα τα εμπορικά πλοία που κατευθύνονται προς και από την Ουκρανία, με στόχο να στραγγαλίσει τις ναυτιλιακές της εξαγωγές. Σε απάντηση, ο στρατός της Ουκρανίας ξεκίνησε μια εκστρατεία που ώθησε το ρωσικό ναυτικό έξω από τα δυτικά τμήματα της Μαύρης Θάλασσας, καταστρέφοντας πολλά από τα πολεμικά πλοία του και χτυπώντας το αρχηγείο του στην κατεχόμενη από τη Ρωσία Κριμαία. Η επιχείρηση επέτρεψε στην Ουκρανία να δημιουργήσει έναν νέο ναυτιλιακό διάδρομο στη Μαύρη Θάλασσα και να επαναφέρει τις θαλάσσιες εξαγωγές σιτηρών σε επίπεδα σχεδόν προπολεμικά.
Ο υπουργός Άμυνας της Ουκρανίας, είπε ότι βάσει της συμφωνίας, «όλες οι μετακινήσεις στρατιωτικών σκαφών της Ρωσίας εκτός του ανατολικού τμήματος της Μαύρης Θάλασσας θα συνιστούν παραβίαση του πνεύματος αυτής της συμφωνίας» και ότι η Ουκρανία θα έχει «πλήρες δικαίωμα να ασκήσει το δικαίωμα αυτοάμυνας».
Οι δηλώσεις του Λευκού Οίκου ανέφεραν ότι τόσο η Ρωσία όσο και η Ουκρανία συμφώνησαν «να εξαλείψουν τη χρήση βίας στη Μαύρη Θάλασσα». Αλλά δεν ήταν αμέσως σαφές εάν η συμφωνία περιελάμβανε παύση των χτυπημάτων στις λιμενικές υποδομές. Ουκρανοί αξιωματούχοι είπαν ότι μια τέτοια διάταξη προέκυψε κατά τη διάρκεια των συνομιλιών. Έχουν επίσης εκφράσει ενδιαφέρον για την επανέναρξη των εμπορικών δραστηριοτήτων σε πόλεις-λιμάνια της πρώτης γραμμής της Ουκρανίας, όπως το Μικολάιβ και η Χερσώνα, όπου οι γειτονικές μάχες έχουν αναγκάσει να κλείσουν τις δραστηριότητές τους.
Ο Andrii Klymenko, επικεφαλής του Ινστιτούτου Στρατηγικών Σπουδών της Μαύρης Θάλασσας, δήλωσε ότι ήταν πολύ δύσπιστος ότι οι δύο πλευρές θα πραγματοποιούσαν ποτέ οποιαδήποτε θαλάσσια συμφωνία. «Οι προθέσεις των μερών είναι εκ διαμέτρου αντίθετες», έγραψε στο Facebook, σημειώνοντας ότι το Κίεβο προσπάθησε να σταματήσει τα ρωσικά πλήγματα στις λιμενικές υποδομές, ενώ η Μόσχα ελπίζει να αποκαταστήσει τη συμφωνία σιτηρών του 2022 που έδωσε στη Μόσχα κάποιο βαθμό ελέγχου στην εμπορική ναυτιλία στη Μαύρη Θάλασσα.
