Γιατί η Ινδία αποφάσισε να χτυπήσει το Πακιστάν

Μετά την επίθεση στο Παχαλγκάμ στις 22 Απριλίου 2025, η οποία στοίχισε τη ζωή σε 26 ανθρώπους, η Ινδία εξαπέλυσε την «Operation Sindoor», μια στοχευμένη στρατιωτική επίθεση εναντίον φερόμενων τρομοκρατικών υποδομών στο υπό πακιστανική διοίκηση Κασμίρ και στο Πακιστάν. Η επιχείρηση, που χαρακτηρίστηκε από Ινδούς αξιωματούχους ως «στοχευμένη και χωρίς κλιμάκωση», στόχευε  στρατόπεδα που συνδέονται με ομάδες όπως η Τζάις-ε-Μοχάμεντ (Jaish-e-Mohammed -JEM) και η Λασκάρ-ε-Τάιμπα (Lashkar-e-Tayyiba- LT), ιδίως στο Μπαχαβαλπούρ και το Μουντρίκε.

Το Πακιστάν καταδίκασε τις επιθέσεις ως πράξη πολέμου, αναφέροντας θύματα μεταξύ των αμάχων και ανταποδίδοντας με την κατάρριψη ινδικών αεροσκαφών. Το περιστατικό υπογραμμίζει την αέναη αστάθεια στο Κασμίρ, μιας περιοχής που και τα δύο πυρηνικές δυνάμεις διεκδικούν από το 1947.

Ενώ η άμεση σύγκρουση από την μια πλευρά υπογραμμίζει τη μακροχρόνια ινδο-πακιστανική εχθρότητα, από την άλλη τέμνει επίσης τις ευρύτερες στρατηγικές επιταγές της Ινδίας -ιδίως τις προσπάθειές της να εμβαθύνει τους δεσμούς της με την Κεντρική Ασία, μια περιοχή όπου τα γεωγραφικά και πολιτικά εμπόδια, συμπεριλαμβανομένης της άρνησης του Πακιστάν να χορηγήσει στην Ινδία πρόσβαση στη γη, αμφισβητούν διαρκώς τις φιλοδοξίες του Νέου Δελχί.

Τι συνέβη στην επίθεση στο Κασμίρ;

Στις 22 Απριλίου, 26 άτομα στην κοιλάδα Μπαϊσαράν στο Κασμίρ σκοτώθηκαν από τρομοκράτες που τους πλησίασαν και τους πυροβόλησαν. Άλλοι 17 τραυματίστηκαν.

Εκτός από έναν ντόπιο άνδρα από το Κασμίρ, μια κυβερνητική καταμέτρηση των νεκρών έδειξε ότι όλοι ήταν Ινδουιστές τουρίστες. Οι μαρτυρίες των τραυματιών και των επιζώντων υποδηλώνουν ότι πολλοί έγιναν στόχος αφού ρωτήθηκαν για τη θρησκεία τους. Η επίθεση, η οποία έλαβε χώρα κοντά στο Παχαλγκάμ, μια πόλη στο νότιο τμήμα του υπό ινδική διοίκηση Κασμίρ, ήταν μια από τις χειρότερες που έχουν δεχθεί Ινδούς πολίτες εδώ και δεκαετίες.

Μια ομάδα που αυτοαποκαλείται Μέτωπο Αντίστασης εμφανίστηκε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να αναλάβει την ευθύνη. Ινδοί αξιωματούχοι δηλώνουν κατ’ ιδίαν ότι η ομάδα είναι πληρεξούσιος της Λασκάρ-ε-Τάιμπα, της τρομοκρατικής οργάνωσης με έδρα το Πακιστάν.

Το ιστορικό πλαίσιο

Η σύγκρουση στο Κασμίρ παραμένει μια επίμονη πληγή από τη Διαμελιστική Διαχωριστική Διαμάχη του 1947, η οποία χώρισε τη Βρετανική Ινδία στην Ινδία με πλειοψηφία Ινδουιστών και στο Πακιστάν με πλειοψηφία Μουσουλμάνων. Και τα δύο έθνη διεκδικούν το Κασμίρ στο σύνολό του. Η αστάθεια της περιοχής έχει επιδεινωθεί από τη διασυνοριακή τρομοκρατία, με την Ινδία να κατηγορεί το Πακιστάν ότι φιλοξενεί εξτρεμιστικές ομάδες. Η επιχείρηση Sindoor αποτελεί παράδειγμα της σκληρής στάσης της Ινδίας υπό την ηγεσία του πρωθυπουργού Ναρέντα Μόντι, η οποία δίνει προτεραιότητα σε προληπτικά χτυπήματα αντί για διπλωματικά ανοίγματα. Ωστόσο, ο έλεγχος του Πακιστάν σε τμήματα του Κασμίρ έχει ευρύτερες επιπτώσεις, εμποδίζοντας την άμεση σύνδεση της Ινδίας με την Κεντρική Ασία – μια κρίσιμη περιοχή για την ενεργειακή ασφάλεια, το εμπόριο, τον έλεγχο των υδάτινων πόρων και την αντιμετώπιση της κινεζικής επιρροής.

Ποιο είναι το καθεστώς του Κασμίρ;

Η Ινδία και το Πακιστάν έχουν εμπλακεί σε τρεις πολέμους για το Κασμίρ και έχουν σημειωθεί πολυάριθμες στρατιωτικές εισβολές, αστυνομικές καταστολές και τρομοκρατικές επιθέσεις, καθώς τρομοκράτες και εξτρεμιστές έχουν σκοτώσει δεκάδες πολίτες, συμπεριλαμβανομένων Ινδουιστών προσκυνητών.

Από την τελευταία φορά που ξέσπασε ο πόλεμος το 1999, το Κασμίρ παραμένει ένα από τα πιο στρατιωτικοποιημένα μέρη στον κόσμο. Η Ινδία και το Πακιστάν έχουν φτάσει στο χείλος του πολέμου αρκετές φορές, συμπεριλαμβανομένου του 2019, όταν μια βομβιστική επίθεση αυτοκτονίας στο Κασμίρ σκότωσε τουλάχιστον 40 Ινδούς στρατιώτες.

Το 2019, η κυβέρνηση του πρωθυπουργού Ναρέντρα Μόντι ανακάλεσε ένα μέρος του ινδικού συντάγματος που είχε δώσει ημι-αυτονομία στην πολιτεία Τζαμού και Κασμίρ. Η κίνηση, για την πλήρη ενσωμάτωση του Τζαμού και Κασμίρ, όπως είναι γνωστό το τμήμα της περιοχής που ανήκει στην Ινδία, ήταν μέρος της ινδουιστικής εθνικιστικής ατζέντας του.

Η κυβέρνησή του άρχισε να διοικεί άμεσα την περιοχή από το Νέο Δελχί — φέρνοντας μια τεράστια παρουσία ασφαλείας στην περιοχή και διακόπτοντας τις επικοινωνίες με τον έξω κόσμο. Φυλάκισε χιλιάδες, συμπεριλαμβανομένων πολιτικών ηγετών, ακτιβιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων και πολιτών, και ανέστειλε τη δημοκρατία για χρόνια.

Το Πακιστάν καταδίκασε τις κινήσεις της Ινδίας. Αλλά βίαιες αναταραχές έχουν ξεσπάσει και στο τμήμα του Κασμίρ που ελέγχεται από το Πακιστάν. Οι διαμαρτυρίες εκεί αντανακλούν ένα γενικό αίσθημα δυσαρέσκειας με την πακιστανική κυριαρχία.

Η άμεση διακυβέρνηση από την Ινδία μείωσε τα ξεσπάσματα βίας στο τμήμα του Κασμίρ που έλεγχε. Η ψηφοφορία συνεχίστηκε επίσης πέρυσι. Ωστόσο, η δυσαρέσκεια με το κόμμα του Μόντι, ιδίως για το πόσο αυστηρά ελέγχει τη ζωή των κατοίκων του Κασμίρ, παραμένει.

Οι τρομοκρατικές ομάδες

Τζάις-ε-Μοχάμεντ

Η Jaish-e-Mohammed (JEM)—γνωστή και ως Στρατός του Μωάμεθ, Khudamul Islam και Tehrik ul-Furqaan, μεταξύ άλλων ονομάτων—είναι μια εξτρεμιστική ομάδα με έδρα το Πακιστάν. Ιδρύθηκε από τον  Μασούντ Αζχάρ στις αρχές του 2000, μετά την απελευθέρωσή του από  φυλακή στην Ινδία. Στόχος της ομάδας είναι η ένωση του Κασμίρ με το Πακιστάν. Από την ίδρυσή της το 2000, η ​​ομάδα έχει πραγματοποιήσει αρκετές επιθέσεις, κυρίως στο υπό ινδική διοίκηση Τζαμού και Κασμίρ. Παρουσιάζει το Κασμίρ ως «πύλη» προς ολόκληρη την Ινδία, της οποίας οι Μουσουλμάνοι θεωρεί  ότι χρειάζονται απελευθέρωση. Διατηρούσε επίσης στενές σχέσεις με τους Ταλιμπάν και την Αλ Κάιντα στο Αφγανιστάν και συνεχίζει να έχει συμμαχία με αυτές τις ομάδες.

Πληροφορίες θέλουν η ομάδα να έχει την υποστήριξη της Πακιστανικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (ISI), η οποία το χρησιμοποιεί για να πολεμήσει στο Κασμίρ και σε άλλα μέρη.

Λασκάρ-ε-Τάιμπα

Η Lashkar-e-Tayyiba (LT), γνωστή και ως Στρατός των Δικαίων, είναι μια από τις μεγαλύτερες και πιο ικανές ένοπλες ομάδες που επικεντρώνονται στο Κασμίρ. Η LT σχηματίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1990 ως η στρατιωτική πτέρυγα της Markaz-ud-Dawa-wal-Irshad, μιας ισλαμικής φονταμενταλιστικής ιεραποστολικής οργάνωσης με έδρα το Πακιστάν, η οποία ιδρύθηκε τη δεκαετία του 1980 για να αντιταχθεί στους Σοβιετικούς στο Αφγανιστάν. Από το 1993, η LT έχει πραγματοποιήσει πολυάριθμες επιθέσεις εναντίον ινδικών στρατευμάτων και πολιτικών στόχων στο αμφισβητούμενο κρατίδιο Τζαμού και Κασμίρ, καθώς και αρκετές επιθέσεις υψηλού προφίλ εντός της ίδιας της Ινδίας.Το ακριβές μέγεθος της LT είναι άγνωστο, αλλά η ομάδα πιθανότατα έχει αρκετές χιλιάδες μέλη, κυρίως Πακιστανούς υπηκόους που επιδιώκουν ένα ενιαίο Κασμίρ υπό πακιστανική κυριαρχία.

Αναφέρεται επίσης ότι υποστηρίζεται από την υπηρεσία πληροφοριών του Πακιστάν, την Inter-Services Intelligence (ISI), και συχνά θεωρείται ως πληρεξούσια μαχητική οργάνωση που χρησιμοποιείται από το Πακιστάν εναντίον της Ινδίας.

Η σχέση Ινδίας και Κεντρικής Ασίας: Το Νέο Δελχί επιθυμεί την αναζωπύρωση αρχαίων δεσμών

Η σχέση της Ινδίας με την Κεντρική Ασία εκτείνεται χιλιετίες πίσω, βασισμένη στις πολιτιστικές και εμπορικές ανταλλαγές του Δρόμου του Μεταξιού. Ο Βουδισμός, τα υφάσματα και τα μπαχαρικά ρέουν από την Ινδία στην Κεντρική Ασία, ενώ τα άλογα, οι γούνες και οι περσικές επιρροές ταξίδεψαν νότια. Η Αυτοκρατορία των Μουγκάλ, με τις ρίζες της στην κεντροασιατική τουρκο-μογγολική κληρονομιά, ενσάρκωσε αυτή τη συνέργεια, αφήνοντας ένα ανεξίτηλο σημάδι στην αρχιτεκτονική και τη διακυβέρνηση της Ινδίας. Ωστόσο, η γεωπολιτική της αποικιακής εποχής διέκοψε αυτούς τους δεσμούς. Το βρετανικό-ρωσικό «Μεγάλο Παιχνίδι» τον 19ο αιώνα μετέτρεψε την Κεντρική Ασία σε ζώνη ασφαλείας, ενώ η σοβιετική κυριαρχία μετά το 1947 απομόνωσε περαιτέρω την περιοχή από την Ινδία.

Η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991 αναβίωσε ευκαιρίες καθώς πέντε δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας – το Καζακστάν, το Κιργιστάν, το Τατζικιστάν, το Τουρκμενιστάν και το Ουζμπεκιστάν – απέκτησαν ανεξαρτησία. Η πολιτική της Ινδίας «Σύνδεση της Κεντρικής Ασίας» , που ξεκίνησε το 2012, επιδιώκει να αναζωογονήσει αυτούς τους ιστορικούς δεσμούς μέσω πολύπλευρης εμπλοκής.

Σκηνές από το Μπαχούλπουρ του Πακιστάν μετά τις ινδικές επιδρομές.

Οικονομία

Τα τεράστια ενεργειακά αποθέματα της Κεντρικής Ασίας – πετρέλαιο, φυσικό αέριο και ουράνιο – ευθυγραμμίζονται με την αναζήτηση της Ινδίας για ενεργειακή ασφάλεια. Έργα όπως ο αγωγός φυσικού αερίου Τουρκμενιστάν-Αφγανιστάν-Πακιστάν-Ινδία (TAPI) στοχεύουν στη διαφοροποίηση των εισαγωγών της Ινδίας, αλλά γεωπολιτικά εμπόδια, συμπεριλαμβανομένης της αστάθειας στο Αφγανιστάν και της απροθυμίας του Πακιστάν να συνεργαστεί, έχουν σταματήσει την πρόοδο. Ομοίως, η συνδεσιμότητα παραμένει ένα εμπόδιο. Η άρνηση του Πακιστάν για χερσαία διαμετακόμιση έχει αναγκάσει την Ινδία να επιδιώξει εναλλακτικές λύσεις όπως ο Διεθνής Διάδρομος Μεταφορών Βορρά-Νότου (INSTC), που συνδέει τη Βομβάη με τη Ρωσία μέσω του Ιράν, και το λιμάνι Τσαμπαχάρ στο Ιράν, που θεωρείται πύλη προς την Κεντρική Ασία.

Το εμπόριο μεταξύ Ινδίας και Κεντρικής Ασίας, αν και αυξάνεται, παραμένει κάτω από τις δυνατότητες. Το διμερές εμπόριο μόλις που υπερβαίνει τα 2 δισεκατομμύρια δολάρια, παρεμποδιζόμενο από τα σημεία συμφόρησης στην εφοδιαστική αλυσίδα και τον ανταγωνισμό από την Κίνα, η οποία έχει διοχετεύσει δισεκατομμύρια στην Κεντρική Ασία μέσω της Πρωτοβουλίας “Μια Ζώνη, Ένας Δρόμος” (BRI). Η Ινδία αντιμετωπίζει το πρόβλημα αξιοποιώντας εξειδικευμένους τομείς: φαρμακευτικά προϊόντα, πληροφορική και γεωργία. Οι ινδικές εταιρείες προμηθεύουν οικονομικά προσιτά γενόσημα φάρμακα στην Κεντρική Ασία, ενώ οι συνεργασίες στις ψηφιακές υποδομές και την αγροτική τεχνολογία επεκτείνονται.

 Ασφάλεια και Αντιμετώπιση του Εξτρεμισμού

Η εγγύτητα της Κεντρικής Ασίας με το Αφγανιστάν και το Πακιστάν την καθιστά καθοριστική για τους υπολογισμούς ασφαλείας της Ινδίας. Η περιοχή αντιμετωπίζει απειλές από εξτρεμιστικές ομάδες όπως το Ισλαμικό Κίνημα του Ουζμπεκιστάν (IMU), του οποίου οι δεσμοί με παγκόσμια τζιχαντιστικά δίκτυα εγείρουν ανησυχίες για εξάπλωση στην Ινδία. Μέσω του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO), η Ινδία συνεργάζεται με κράτη της Κεντρικής Ασίας για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, την ανταλλαγή πληροφοριών και τις κοινές στρατιωτικές ασκήσεις. Μια μικρή ινδική αεροπορική βάση στο Τατζικιστάν υπογραμμίζει τη δέσμευση του Νέου Δελχί να διατηρήσει ένα στήριγμα ασφαλείας.

Πολιτιστική Διπλωματία 

Η πολιτιστική συγγένεια ενισχύει την εμβέλεια της Ινδίας. Οι κοινές σουφικές παραδόσεις, η κληρονομιά των Μουγκάλ και οι γλωσσικές ρίζες που συνδέονται με τα σανσκριτικά παρέχουν τη βάση για ήπια ισχύ. Η Ινδία χρηματοδοτεί πολιτιστικά κέντρα, προγράμματα γιόγκα και υποτροφίες για φοιτητές της Κεντρικής Ασίας. Τα τουριστικά κυκλώματα που συνδέουν την ισλαμική αρχιτεκτονική της Σαμαρκάνδης με τα μνημεία των Μουγκάλ της Ινδίας ενισχύουν επίσης τους δεσμούς μεταξύ των λαών.

Προκλήσεις και αντιπαλότητες των Μεγάλων Δυνάμεων

Η στρατηγική της Ινδίας για την Κεντρική Ασία πρέπει να εξισορροπεί τα ανταγωνιστικά συμφέροντα. Η Ρωσία, ο παραδοσιακός ηγεμόνας της περιοχής, θεωρεί την Ινδία ως έναν καλοήθη εταίρο, ενώ οι επενδύσεις της Κίνας στην πρωτοβουλία BRI έχουν ενισχύσει την οικονομική της επιρροή. Εν τω μεταξύ, οι ΗΠΑ παραμένουν επικεντρωμένες στο Αφγανιστάν, προκειμένου να μπλοκάρουν τις δυτικές εμπορικές οδούς της Κίνας. Οι ΗΠΑ υποστηρίζουν επίσης την εμπλοκή της Ινδίας για να αντισταθμίσουν το Πεκίνο. Για την Ινδία, το να περάσει κανείς το νήμα σε αυτή τη βελόνα απαιτεί διπλωματική επιδεξιότητα – ενίσχυση των διμερών δεσμών χωρίς να ανταγωνίζεται τις μεγάλες δυνάμεις.

Τανκς εν κινήσει στους δρόμους της Λαχόρης, στην περιοχή Παντζάμπ του Πακιστάν

Θα πάνε σε πόλεμο η Ινδία και το Πακιστάν;

Οι ειδικοί λένε ότι μια στρατιωτική αντιπαράθεση μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν, που και οι δύο είναι οπλισμένες με πυρηνικά όπλα, ενέχει τον κίνδυνο ταχείας κλιμάκωσης, η οποία θα μπορούσε να είναι δύσκολο να περιοριστεί. Αλλά η Ινδία δεν περιορίζεται σε μεγάλο βαθμό από οποιαδήποτε παγκόσμια πίεση για περιορισμό της αντίδρασής της και έχει επιδείξει ταχύτερα τους δυνάμεις της τα τελευταία χρόνια, καθώς η διπλωματική και οικονομική της δύναμη έχει αυξηθεί.

Οι κυβερνήσεις του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας έχουν μιλήσει με τις δύο πλευρές και ο υπουργός Εξωτερικών του Ιράν έχει προσφερθεί δημόσια να μεσολαβήσει. Τα Ηνωμένα Έθνη και η Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν ζητήσει αυτοσυγκράτηση και διάλογο. Την 1η Μαΐου, ο Υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο είχε ξεχωριστές συνομιλίες με τον Πρωθυπουργό Σεχμπάζ Σαρίφ του Πακιστάν και τον Ινδό υπουργό Εξωτερικών, Σ. Τζαϊσανκάρ.

Οι αναλυτές λένε ότι η Ινδία ερμηνεύει τις εκφράσεις υποστήριξης από πολλές χώρες για την επιδίωξη της δικαιοσύνης ως πράσινο φως για οποιαδήποτε μέτρα λάβει.

Αλλά η Ινδία, λένε οι αναλυτές, μπορεί να συγκρατηθεί από τον κίνδυνο να εκθέσει έναν στρατό που βρίσκεται ακόμη υπό μετασχηματισμό. Τέτοιοι περιορισμοί, λένε οι ειδικοί, θα μπορούσαν να οδηγήσουν τον Μόντι να επιλέξει μια πιο χειρουργική επιλογή – όπως περιορισμένες αεροπορικές επιδρομές ή επιδρομές ειδικών δυνάμεων κοντά στα σύνορα με το Πακιστάν – που να κατευνάζει την οργή του κοινού, να μειώνει τον κίνδυνο ντροπιαστικών ατυχημάτων και να αποφεύγει τα κλιμακούμενα αντίποινα.

Αντί επιλόγου

Η επιχείρηση Sindoor αντικατοπτρίζει την αποφασιστικότητα της Ινδίας να αντιμετωπίσει τις άμεσες απειλές για την ασφάλεια, αλλά το μακροπρόθεσμο όραμά της εξαρτάται από τη σταθεροποίηση των δεσμών με την Κεντρική Ασία. Η υπέρβαση του γεωγραφικού αποκλεισμού του Πακιστάν μέσω πρωτοβουλιών όπως το INSTC και το Chabahar είναι απαραίτητη για την απελευθέρωση εμπορικών και ενεργειακών ευκαιριών. Ταυτόχρονα, η Ινδία πρέπει να ενισχύσει τις συνεργασίες της σε θέματα ήπιας ισχύος και ασφάλειας για να αντισταθμίσει την κυριαρχία της Κίνας. Σε μια περιοχή όπου η ιστορία και η νεωτερικότητα συγκρούονται, η επιτυχία της Ινδίας θα εξαρτηθεί από τον συνδυασμό του στρατηγικού πραγματισμού με την πολιτιστική διπλωματία – μια λεπτή πράξη στη σκιά των πυρηνικών αντιπάλων και των ανερχόμενων υπερδυνάμεων.