Θα τερματίσουν οι Κούρδοι τον πόλεμο με την Τουρκία;

Το  Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK) ανακοίνωσε την Παρασκευή ότι πραγματοποίησε ένα πολυαναμενόμενο συνέδριο σε απάντηση στην έκκληση του φυλακισμένου ηγέτη του, Αμπντουλάχ Οτσαλάν, μια κίνηση που πιθανότατα θα σηματοδοτήσει το τέλος της ένοπλης εκστρατείας της ομάδας κατά του τουρκικού κράτους που διαρκεί τέσσερις δεκαετίες. Το PKK ανέφερε σε ανακοίνωσή του ότι η συγκέντρωση πραγματοποιήθηκε στα βουνά του ιρακινού Κουρδιστάν από τις 5 έως τις 7 Μαΐου και ότι θα μοιραστεί λεπτομέρειες των διαβουλεύσεών του με το κοινό τις επόμενες ημέρες.

Στις 27 Φεβρουαρίου, ο Οτσαλάν ζήτησε από τον στρατό που ίδρυσε στα τέλη της δεκαετίας του 1970 – που αρχικά στόχευε στην ίδρυση ενός ανεξάρτητου Κουρδιστάν που θα αποσχιζόταν από την Τουρκία, το Ιράκ, το Ιράν και τη Συρία – να τερματίσει τον αγώνα του, λέγοντας ότι είχε καταστεί περιττός. Ο Οτσαλάν έκανε την έκκληση μετά από μήνες μυστικών συνομιλιών με την Άγκυρα.

Το PKK απάντησε ότι θα υπακούσει στις εντολές του Οτσαλάν και ότι η ηγεσία του παρέμεινε αδιαμφισβήτητη, αλλά επέμεινε να είναι παρών στο συνέδριο για να διευθύνει τις διαδικασίες. Η Άγκυρα αρνήθηκε να αποδεχτεί τον όρο και λέγεται ότι ο Ερντογάν ήταν έτοιμος να εγκαταλείψει την πρωτοβουλία, αναγκάζοντας το ΡΚΚ να αλλάξει πορεία. Η ομάδα αναμένεται ευρέως να ανακοινώσει τη μετάβασή της από ένοπλη ομάδα σε πολιτική οργάνωση, μια κίνηση που έχει επιπλέον σχεδιαστεί για να καταστήσει αμφίβολη την ονομασία της ως τρομοκρατική οργάνωση από την Τουρκία, την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Ο Ερντογάν, ο πρώτος Τούρκος ηγέτης που ενέκρινε άμεσες και διαρκείς ειρηνευτικές συνομιλίες με το ΡΚΚ, δεν είχε σχολιάσει ακόμη την ανακοίνωση της ομάδας 

Οι Κούρδοι ηγέτες χαιρέτισαν την είδηση ​​ως ιστορική και την έναρξη μιας νέας εποχής ειρήνης.

«Σήμερα γινόμαστε μάρτυρες ενός από τα πιο κρίσιμα κατώφλια στην πρόσφατη ιστορία της Τουρκίας. Αυτό δεν είναι το τέλος, είναι μια νέα αρχή», ανέφερε σε ανακοίνωσή του το μεγαλύτερο φιλοκουρδικό κόμμα της Τουρκίας, το DEM.

«Τώρα ο δρόμος προς την ειρήνη θα αρχίσει να ανοίγεται», δήλωσε η συμπρόεδρος του DEM, Περβίν Μπουλντάν, η οποία ήταν μέλος μιας αντιπροσωπείας που μετέφερε μηνύματα μεταξύ του Οτσαλάν και των κορυφαίων διοικητών του ΡΚΚ στο ιρακινό Κουρδιστάν. «Θα γίνουν ιστορικά βήματα. Πιθανότατα οι προσδοκίες θα εκπληρωθούν. Είθε να είναι ευοίωνο για όλους».

Ο Μπουλντάν δήλωσε στο πρακτορείο ειδήσεων Mezopotamya ότι πιθανότατα έχει εξασφαλιστεί «τεχνική επαφή» μεταξύ των ανταρτών και του Οτσαλάν και ότι ο Ερντογάν θα κάνει «άμεσα» μια δήλωση σχετικά με την ανακοίνωση του PKK.

Πηγές με στενή γνώση της διαδικασίας ανέφεραν ότι η ανακοίνωση της διάλυσης του PKK είναι πιθανό να γίνει από τον Οτσαλάν προσωπικά. Το αν θα το κάνει σε ένα δημόσια μεταδιδόμενο βίντεο ή μέσω του DEM παραμένει άγνωστο, ανέφεραν οι πηγές.

Ευκαιρίες και κίνδυνοι

Ο δρόμος μπροστά είναι πιθανό να είναι ανώμαλος εν μέσω μιας σειράς αναπάντητων ερωτημάτων σχετικά με την τύχη του PKK.

Δεν είναι η πρώτη φορά που η οργάνωση ανακοινώνει το τέλος του πολέμου ή τη διάλυσή της. Το είχε κάνει και στο παρελθόν λίγο μετά τη σύλληψη του Οτσαλάν το 1999, και ξανά το 2003, μόνο και μόνο για να επανεμφανιστεί στη σκηνή με το αρχικό της όνομα. Ταυτόχρονα, το PKK δεν είναι μόνο μια μαχητική δύναμη, αλλά και ένα παγκόσμιο δίκτυο με  επιχειρηματικά συμφέροντα και εκατομμύρια υποστηρικτές στη διασπορά.

Τι θα συμβεί με τους περίπου 5.000 μαχητές στο ιρακινό Κουρδιστάν; Πόσοι θα είναι επιλέξιμοι για αμνηστία; Θα επωφεληθούν οι κορυφαίοι διοικητές που βρίσκονται στη λίστα των πιο καταζητούμενων τρομοκρατών της Τουρκίας; Πώς θα αντιδράσει το τουρκικό κοινό;

Και τι θα γίνει με τους επίδοξους σαμποτέρ που κρύβονται στο παρασκήνιο; Στις 11 Απριλίου, η Μπουλντάν τραυματίστηκε σε τροχαίο ατύχημα στη Ρώμη, πυροδοτώντας εικασίες για απόπειρα δολοφονίας με στόχο την αποσύνθεση της ειρηνευτικής πρωτοβουλίας. Η Μπουλντάν είπε ότι βρήκε τις εικασίες «ακατάλληλες».

Τον Ιανουάριο του 2013, ακριβώς τη στιγμή που ο Ερντογάν ξεκίνησε έναν δεύτερο γύρο ειρηνευτικών συνομιλιών με το ΡΚΚ, τρεις Κούρδισσες ακτιβίστριες – συμπεριλαμβανομένης μιας πρώην διοικητή των ανταρτών, της Σακίνε Κανσίζ – δολοφονήθηκαν στο Παρίσι από έναν άνδρα που λέγεται ότι ήταν στη μισθοδοσία αδίστακτων αξιωματικών των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών. Οι συνομιλίες τελικά κατέρρευσαν το 2015 εν μέσω αμοιβαίων κατηγοριών.

Μέρισμα ειρήνης

Το λεγόμενο βαθύ κράτος της Τουρκίας – μια συμμαχία στρατιωτικών αξιωματικών και γραφειοκρατών στις υπηρεσίες ασφαλείας και τη δικαστική εξουσία που λάμβαναν βασικές πολιτικές αποφάσεις από τα παρασκήνια – χρησιμοποιούσε εδώ και καιρό την κουρδική εξέγερση για να δικαιολογήσει την βάναυση καταστολή της μεγάλης κουρδικής μειονότητας της χώρας και να ποινικοποιήσει τα αιτήματά τους για πολιτικά και πολιτιστικά δικαιώματα με το σκεπτικό ότι απειλούσαν την εδαφική ακεραιότητα της χώρας. Ταυτόχρονα, αυτό διασφάλιζε τη συνεχή στρατιωτική κηδεμονία, με τον στρατό να λαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος του προϋπολογισμού της χώρας.

Αφού ανήλθε στην εξουσία το 2002, ο Ερντογάν περιόρισε πεισματικά την ισχύ του στρατού και προσέγγισε τους Κούρδους καθώς θέσπισε μια σειρά από πρωτοφανείς μεταρρυθμίσεις που δημιούργησαν ελπίδες ότι η Τουρκία βρισκόταν στο δρόμο για να γίνει μια πλήρης δημοκρατία. Η Ευρωπαϊκή Ένωση εντυπωσιάστηκε τόσο πολύ που ξεκίνησε (πλέον παγωμένες) ενταξιακές συνομιλίες με την Τουρκία το 2005.

Ο Ερντογάν τελικά κατάφερε να αποδιοργανώσει τους στρατηγούς μετά από παρατεταμένες μάχες, συμπεριλαμβανομένης της αποτυχημένης απόπειρας πραξικοπήματος το 2016. Η ανακοίνωση του PKK θα μπορούσε να θεωρηθεί ως το κορυφαίο επίτευγμά του, ένα επίτευγμα που ίσως να ήταν πιο δύσκολο να επιτευχθεί αν ο ακροδεξιός εθνικιστής εταίρος του, Ντεβλέτ Μπαχτσελί, δεν είχε βοηθήσει στη νομιμοποίηση της πρωτοβουλίας, καθιστώντας τον μεγαλύτερο υποστηρικτή της.

Η καθοδική πορεία του Ερντογάν σε πλήρη αυταρχισμό την τελευταία δεκαετία έχει, ωστόσο, ρίξει μια σκιά. Ακόμα και όταν οι Κούρδοι σε όλη την περιοχή χαιρετίζουν την απόφαση του PKK να αποκηρύξει τη βία κατά της Τουρκίας, οι αντίπαλοι του Ερντογάν, ιδίως από το κύριο κόμμα της αντιπολίτευσης, το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP), λένε ότι η τρέχουσα πρωτοβουλία δεν μπορεί να οδηγήσει σε εκδημοκρατισμό.

Η πίεση αυξάνεται σταθερά στο CHP από τότε που απέσπασε μια σειρά από δήμους, συμπεριλαμβανομένων της Κωνσταντινούπολης και της Άγκυρας, από το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Ερντογάν στις τοπικές εκλογές του 2019. Η κουρδική υποστήριξη βοήθησε να επηρεαστεί το αποτέλεσμα υπέρ του CHP σε μια συμμαχία που σημείωσε επίσης επιτυχία το 2024, όταν το CHP νίκησε το AKP σε εθνικό επίπεδο για πρώτη φορά.

Ο δήμαρχος του CHP της Κωνσταντινούπολης, Εκρέμ Ιμάμογλου, βασικός αρχιτέκτονας της συμφωνίας με το DEM, έχει αναδειχθεί ως ο μόνος άνθρωπος που μπορεί εύκολα να νικήσει τον Ερντογάν στις προεδρικές εκλογές, σύμφωνα με πολλαπλές δημοσκοπήσεις. Οι αρχές συνέλαβαν τον Ιμάμογλου στις 19 Μαρτίου με ελάχιστα αποδεδειγμένες κατηγορίες διαφθοράς, πυροδοτώντας πανεθνικές διαμαρτυρίες εν μέσω εκτεταμένων ισχυρισμών ότι ο Ερντογάν έδωσε την εντολή σε μια προσπάθεια να εμποδίσει το δρόμο του.

Διαίρει και βασίλευε

Η τελευταία προσπάθεια του Τούρκου προέδρου να εξασφαλίσει μια ειρηνευτική συμφωνία με τους Κούρδους θεωρείται επίσης ευρέως ως μέρος μιας προσπάθειας να δημιουργήσει διχόνοια μεταξύ του CHP και του DEM και να κερδίσει την υποστήριξη του τελευταίου για συνταγματικές αλλαγές που θα του επιτρέψουν να θέσει υποψηφιότητα και να κερδίσει μια τρίτη προεδρική θητεία στις εκλογές που έχουν προγραμματιστεί για το 2028.

Η κυβέρνηση χαρακτήρισε την ειρηνευτική πρωτοβουλία «Τουρκία χωρίς Τρόμο» και ισχυρίζεται ότι ξεκίνησε για να προστατεύσει τη χώρα από την περιφερειακή αστάθεια και βία. Σε αντίθεση με προηγούμενες προσπάθειες, αυτή τη φορά η κυβέρνηση έχει ανατρέψει τη διαδικασία, λέγοντας ότι δεν θα εξετάσει κανένα βήμα μέχρι να αφοπλιστεί και να διαλυθεί το PKK.

Παρόλα αυτά, πηγές με στενή γνώση των διαβουλεύσεων λένε ότι στον Οτσαλάν δόθηκε υπόσχεση για βελτιωμένες συνθήκες διαβίωσης. Επιπλέον, περίπου 50.000 πολιτικοί κρατούμενοι, πολλοί από τους οποίους είναι άρρωστοι και ηλικιωμένοι Κούρδοι, πρόκειται να απελευθερωθούν σύμφωνα με τους όρους ενός νέου πακέτου αμνηστίας που θα υποβληθεί στο Υπουργείο Δικαιοσύνης για εξέταση και στη συνέχεια στο κοινοβούλιο, όπου η κυβέρνηση και οι εθνικιστές σύμμαχοί της διαθέτουν επαρκή πλειοψηφία για να το ψηφίσουν. Ένα δεύτερο πακέτο θα έβλεπε την απελευθέρωση άλλων υψηλών προσώπων κρατουμένων, συμπεριλαμβανομένου του πιο δημοφιλούς Κούρδου πολιτικού της Τουρκίας, Σελαχατίν Ντεμιρτάς, ο οποίος βρίσκεται στη φυλακή από το 2016 με ψευδείς κατηγορίες για τρομοκρατία.

Οι πιο άμεσοι ωφελημένοι, ωστόσο, θα είναι οι Κούρδοι της βορειοανατολικής Συρίας. Από την έκκληση του Οτσαλάν, οι επιθέσεις της Τουρκίας εναντίον των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων, υπό την ηγεσία των Κούρδων, έχουν σχεδόν σταματήσει και η Άγκυρα παρέμεινε ως σύμμαχός της στη Συρία. Ο Πρόεδρος Αχμάντ αλ-Σαράα υπέγραψε μια ιστορική συμφωνία στις 10 Μαρτίου με τον αρχηγό των SDF, Μαζλούμ Κομπάνι.