“Spiderweb”: Η Επιχείρηση που Αναδιαμορφώνει τον Πόλεμο – Μια Ανάλυση Στρατηγικού Βάθους

Γράφει ο Δημήτριος Τσαϊλάς*

 

Υπότιτλος

Η Ουκρανία μετατοπίζει τη δυναμική του πολέμου μέσω υψηλής τεχνολογίας, ασύμμετρης στρατηγικής και επιθετικών επιχειρήσεων μεγάλης εμβέλειας, αποδομώντας τη ρωσική ψευδαίσθηση ασφάλειας και αναδεικνύοντας ένα νέο δόγμα πολέμου για τον 21ο αιώνα.

Εισαγωγή

Η επιχείρηση “Spiderweb”, που πραγματοποιήθηκε από την Υπηρεσία Ασφαλείας της Ουκρανίας (SBU) την 1η Ιουνίου 2025, σηματοδοτεί ένα σημείο καμπής στον πόλεμο Ουκρανίας–Ρωσίας. Με μαζική χρήση μη επανδρωμένων εναέριων οχημάτων (UAVs) εντός ρωσικού εδάφους, η Ουκρανία κατάφερε να πλήξει στρατηγικά αεροδρόμια εκατοντάδες χιλιόμετρα από τα σύνορά της, προκαλώντας σοβαρές υλικές και ψυχολογικές απώλειες στον ρωσικό στρατό. Αυτή η επιχείρηση δεν ήταν απλώς μια επιτυχία τακτικής φύσης, αλλά αντιπροσωπεύει μια βαθύτερη μεταβολή στον χαρακτήρα του σύγχρονου πολέμου.

 

Ανάλυση

Στις πρώτες ώρες της Κυριακής, 1 Ιουνίου, η Υπηρεσία Ασφαλείας της Ουκρανίας (SBU) εξαπέλυσε μία από τις πιο φιλόδοξες και επιτυχημένες επιθέσεις του πολέμου έως σήμερα: την επιχείρηση με κωδικό όνομα “Spiderweb”. Μέσω μιας μακράς προετοιμασίας διάρκειας 18 μηνών, και υπό την άμεση εποπτεία του Προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι και του επικεφαλής της SBU, Αντιστράτηγου Βασίλ Μαλιούκ, εκτοξεύτηκαν μαζικά μη επανδρωμένα εναέρια οχήματα (FPV drones)[1] σε στρατηγικά βάθη της ρωσικής επικράτειας.

Οι στόχοι ήταν πέντε βασικές ρωσικές αεροπορικές βάσεις, ανάμεσά τους οι Belaya, Dyagilevo, Olenya, Ivanovo, και μονάδες στις περιοχές Μουρμάνσκ, Ιρκούτσκ, Ριαζάν και Αμούρ. Τα drones, που μεταφέρθηκαν κρυφά μέσα σε ξύλινες κατασκευές φορτηγών, προκάλεσαν καταστροφή ή σοβαρές ζημιές σε τουλάχιστον 41 στρατηγικά αεροσκάφη, περιλαμβανομένων των Tu-95, Tu-22M3 και του συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης A-50. Σύμφωνα με την SBU, οι συνολικές ζημιές φτάνουν τα 7 δισεκατομμύρια δολάρια,  ένα ποσό που δεν έχει ακόμα επαληθευτεί ανεξάρτητα^[2].

 

Ουκρανική Καινοτομία και Ασύμμετρος Πόλεμος

Αυτή η επίθεση δεν ήταν απλώς ένα στρατιωτικό πλήγμα, ήταν ένα βαθύ ρήγμα στο ρωσικό αίσθημα ασφάλειας. Η Ουκρανία επιδεικνύει έναν νέο τύπο πολέμου, έναν ασύμμετρο αγώνα στον οποίο η τεχνολογική επινοητικότητα και η εγχώρια παραγωγή drones υπερτερούν της αριθμητικής υπεροχής του αντιπάλου. Όπως τονίζεται από στρατιωτικές πηγές, οι επιθέσεις των UAV προέρχονται όχι από μαζική στήριξη της Δύσης, αλλά από μια εγχώρια βιομηχανία που έχει εξελιχθεί ταχύτατα και έχει γίνει κρίσιμο εργαλείο επιβίωσης και αντίστασης.

Η Ουκρανία πλέον κατασκευάζει 10 εκατομμύρια αεροπορικά, χερσαία και ναυτικά drones τον χρόνο, με τα UAV να εμπλέκονται στο 80% των μαχών στο μέτωπο. Η επιχείρηση “Spiderweb” αποτελεί το επιστέγασμα αυτής της στροφής: μια κυριαρχική απάντηση μέσω τεχνολογίας.

Η Διάρρηξη του Μύθου του “Ασφαλούς Ενδότερου Μετώπου”

Η πιο δραματική συνέπεια της επιχείρησης δεν είναι μόνο τα κατεστραμμένα αεροσκάφη αλλά το στρατηγικό και ψυχολογικό σοκ που προκάλεσε. Η επίθεση διέλυσε τον μύθο ότι τα ενδότερα της Ρωσίας είναι απρόσβλητα, φέρνοντας τον πόλεμο στα πρόθυρα βάσεων που θεωρούνταν ασφαλείς. Για πρώτη φορά, η Σιβηρία δέχτηκε drone-επίθεση, σύμφωνα με τον κυβερνήτη της περιοχής Ιρκούτσκ, Ίγκορ Κόμπζεφ.

 

Βάση	Τοποθεσία	Αεροσκάφη-στόχοι	Εμβέλεια από Ουκρανία
Ένγκελς	Ριαζάν	Tu-95, Tu-160	~700 km
Ολονόκο	Ιρκούτσκ	Tu-22M3	~3.000 km
Σεβέρνι	Μουρμάνσκ	A-50 AEW&C	~2.500 km
Ιβάνοβο	Κεντρική Ρωσία	IL-76, επιμελητεία	~1.200 km
Όρσκ	Αμούρ	Tu-22M3	~3.000 km

Αυτή η αποκάλυψη αναγκάζει τη Μόσχα να αναδιανείμει αεράμυνα και πολιτικό κεφάλαιο μακριά από τα μέτωπα, προς το εσωτερικό της. Αυτό, με τη σειρά του, προκαλεί διασπορά δυνάμεων, κάτι που αποτελεί στρατηγικό μειονέκτημα σε κάθε σύγκρουση.

Η Ρωσία, για πρώτη φορά στον πόλεμο, αντιμετωπίζει συστηματική παραβίαση του ενδοχώρας της. Η επίθεση στο Μπέλγκοροντ παλαιότερα και τώρα στις βάσεις βάθους όπως στην Ιρκούτσκ και τη Μουρμάνσκ, αναδεικνύει τη στρατηγική διαρροή της εσωτερικής ασφάλειας. Η ψευδαίσθηση ενός “ασφαλούς ενδότερου μετώπου” αποδομείται.

Η συνεπακόλουθη ανάγκη ανακατανομής αεράμυνας και στρατηγικών αποθεμάτων προς την κεντρική Ρωσία ενδέχεται να δημιουργήσει κενά στο ανατολικό και νότιο μέτωπο, ενώ υπονομεύει το ρωσικό δόγμα προβολής ισχύος. Επιπλέον, η πολιτική διαχείριση του σοκ από την πλευρά του Κρεμλίνου απαιτεί αυξημένο εσωτερικό έλεγχο και πόρους, επιτείνοντας την κόπωση του ρωσικού κρατικού μηχανισμού.

Η Ρωσία αντιμετωπίζει ένα πρωτοφανές πρόβλημα: το “ασφαλές στρατηγικό της βάθος” τίθεται πλέον υπό αμφισβήτηση. Η αναγκαστική μετακίνηση αντιαεροπορικών συστημάτων (π.χ. S-400, Pantsir) προς τα μετόπισθεν ενδέχεται:

• Να αποδυναμώσει τα ενεργά μέτωπα στην Ζαπορίζια και Ντονέτσκ.
• Να πιέσει τα ρωσικά logistics, τα οποία ήδη πλήττονται από τις ουκρανικές επιθέσεις κατά υποδομών σιδηροδρόμων.

Η συνολική επίδραση είναι στρατηγική παράλυση υπό τεχνολογική πίεση^[3].

Το Μέλλον του Πολέμου: Από τα στρατιωτικά Δόγματα στους Αλγόριθμους

Η επιχείρηση “Spiderweb” προσφέρει ένα παράδειγμα για το πώς διεξάγονται πλέον οι συγκρούσεις μεγάλης κλίμακας. Δεν πρόκειται απλώς για μάχη εξοπλισμών, αλλά για πόλεμο ψηφιακό, διασυνδεδεμένο και δικτυοκεντρικό. Οι μάχες δεν περιορίζονται στα φυσικά σύνορα· διεξάγονται στο διαδίκτυο, στη γεωπληροφορική σήμανση, στις επιχειρησιακές παραπλανήσεις και στον ψυχολογικό πόλεμο.

Η Ουκρανία προσφέρει μια μελέτη περίπτωσης για το πώς ένα κράτος με περιορισμένα μέσα αλλά ισχυρό τεχνολογικό δαιμόνιο μπορεί να προκαλέσει στρατηγική ανατροπή σε μια υπερδύναμη.

Η επιχείρηση “Spiderweb” δεν αποτελεί μεμονωμένο γεγονός, αλλά σύμπτωμα της αλλαγής εποχής^[4]. Το πολεμικό δόγμα μετασχηματίζεται με κύριες συνιστώσες:

• Διασύνδεση αισθητήρων–πλατφορμών–στόχων σε real-time.
• Υποκατάσταση ανθρώπινης πρωτοβουλίας από αλγοριθμικά δίκτυα ελέγχου (συστήματα τύπου Kill Chain / Kill Web).
• Επιχειρησιακή ταχύτητα που ξεπερνά τα όρια κρατικής και στρατιωτικής ιεραρχίας.

Ο Πόλεμος Πλέον είναι και Αφηγηματικός

Οι επιθέσεις με drones, έχουν και επικοινωνιακή δύναμη. Για τους Ουκρανούς, κάθε πλήγμα ενισχύει το ηθικό: αποδεικνύεται ότι, αν και λιγότεροι αριθμητικά, μπορούν να νικήσουν τις ρωσικές υποθέσεις υπεροχής. Για τη Ρωσία, κάθε έκρηξη κοντά σε βασικά στρατιωτικά σημεία δυσκολεύει τη διατήρηση της εσωτερικής αφήγησης ελέγχου.

Το Μέλλον του Πολέμου είναι εδώ

Η επιχείρηση “Spiderweb” αποτελεί προεπισκόπηση του πολέμου του 21ου αιώνα. Η Ουκρανία πολεμά με drones, κώδικα, και επινοητικότητα, όχι μόνο σε εδάφη αλλά και σε ψηφιακούς και νοητικούς χώρους. Η γραμμή μετώπου πλέον είναι νοητή, διαπερατή, και ψηφιακά δικτυωμένη.

Προβλέψεις και Επιπτώσεις

• Η επιχείρηση “Spiderweb” επιβεβαιώνει τη μετατόπιση του στρατιωτικού ανταγωνισμού προς την καινοτομία και όχι την αριθμητική ισχύ.
• Η Ρωσία αναμένεται να επανεξετάσει την εσωτερική διάταξη των βάσεών της και τα επίπεδα ετοιμότητας.
• Η Ουκρανία καθιερώνει ένα νέο πρότυπο χρήσης UAVs για στρατηγικά πλήγματα, με πιθανές επιδράσεις σε μελλοντικές συγκρούσεις παγκοσμίως.
• Η διεθνής στρατιωτική σκέψη καλείται να προσαρμοστεί σε ένα πεδίο όπου ο αέρας δεν είναι πλέον προπύργιο ισχύος των μεγάλων, αλλά διακύβευμα κάθε τεχνολογικά ευέλικτης δύναμης.

Διδάγματα για την Ελληνική Αμυντική Πολιτική

1. Το μέλλον των συγκρούσεων δεν θα καθορίζεται από αριθμητική υπεροχή αλλά από τεχνολογική προσαρμοστικότητα και οργανωτική ταχύτητα.
2. Οι μακροπρόθεσμες επενδύσεις πρέπει να στοχεύουν σε modular, expendable και AI-driven πλατφόρμες.
3. Ο Ελληνισμός μπορεί να επαναδιαπραγματευτεί τη στρατηγική του σημασία μέσω τεχνολογικού άλματος.
4. Η ανάγκη για αναθεώρηση των δογμάτων συλλογικής ασφάλειας (π.χ. NATO Article 5) καθίσταται επιτακτική σε συνθήκες πολυεπίπεδων επιθέσεων χωρίς φυσικά στρατεύματα.

Συμπέρασμα

Με τις τελευταίες επιθέσεις, η Ουκρανία δεν κατέστρεψε απλώς αεροπλάνα. Διέρρηξε την ψευδαίσθηση της γεωγραφικής ασφάλειας, αμφισβήτησε τη στρατηγική επάρκεια της Ρωσίας, και καθιέρωσε τον εαυτό της ως καινοτόμο και απρόβλεπτο παίκτη σε ένα νέο είδος πολέμου. Αυτό δεν είναι πλέον ένας πόλεμος φθοράς. Είναι ένας πόλεμος ανατροπής και η Ουκρανία δείχνει ότι μαθαίνει, και νικά, σε αυτό το νέο πεδίο.

 

 

 

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

• Τσαϊλάς Ν. Δημήτριος, Παούνης Θ. Νικόλαος (2023) Ο σύγχρονος πόλεμος. Προκλήσεις για την Ελληνική Ασφάλεια- Η 4η επανάσταση στις στρατιωτικές υποθέσεις (RMA)
• RUSI (2024). Drone Swarms and the Evolution of Strategic Deterrence.
• ISW (2025). Russian Air Defense Gaps Post-UAV Campaigns in Belgorod and Ryazan.
• A. Friedman (2023). Algorithmic Warfare and the Collapse of Strategic Depth.
• Ukrainian Ministry of Digital Transformation (2025). Annual Report on UAV Industrialization.
• Kilcullen (2022). The Dragons and the Swarm: Future War and the Small-State Advantage.

 

 

*Ο Δημήτριος Τσαϊλάς είναι απόστρατος Αξιωματικός του ΠΝ, δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου. Σήμερα είναι συνεργάτης και ερευνητής του Institute for National and International Security(INIS), και του Strategy International (SI) και του Research Institute for European and American Studies (RIEAS).

 

[1] Τα drones με δυνατότητα First Person View (FPV) έχουν μεταμορφώσει τις εναέριες εμπειρίες, επιτρέποντας στους χειριστές να εκτελούν την πτήση μέσω μετάδοσης βίντεο σε πραγματικό χρόνο. Αυτό δημιουργεί μια απαράμιλλη αίσθηση παρουσίας και ελέγχου.

[2] Οι επιχειρησιακές λεπτομέρειες βασίζονται σε αποχαρακτηρισμένες πληροφορίες της SBU και διασταυρωμένες δορυφορικές εικόνες (Sentinel-2, Maxar, Planet Labs).

[3] Αναλύσεις από το Royal United Services Institute (RUSI) και το Institute for the Study of War (ISW) επισημαίνουν την αυξανόμενη ασυμμετρία στους ρυθμούς αντίδρασης της Ρωσίας.

[4] Βλ. B.A. Friedman (2023), Algorithmic Warfare and the Collapse of Strategic Depth, Journal of Military Transformation, Vol. 12(1).

 

Διαβάστε επίσης

Μια πρωτοποριακή χρήση μη επανδρωμένων θαλάσσιων σκαφών μόλις άλλαξε το μέλλον του πολέμου