Τι μπορεί να μάθει η Ελλάδα από την αιφνιδιαστική επίθεση του Ισραήλ στο Ιράν

Γράφει ο Δημήτριος Τσαϊλάς*

Η ισραηλινή επιχείρηση κατά του Ιράν, με την κωδική ονομασία Rising Lion, όχι μόνο έχει επανασχεδιάσει τον στρατηγικό χάρτη της Μέσης Ανατολής, αλλά έχει επίσης χρησιμεύσει ως ένα εξαιρετικό παράδειγμα στην στρατιωτική ετοιμότητα, την καινοτομία στις πληροφορίες και την ανάληψη γεωπολιτικών κινδύνων. Για την Ελλάδα, μια χώρα που βρίσκεται σε μια ασταθή περιοχή, αντιμετωπίζοντας συνεχείς απειλές από αναθεωρητικές δυνάμεις, αυτή η σύγκρουση προσφέρει επείγοντα και πολύτιμα μαθήματα. Η επιτυχία του Ισραήλ δεν ήταν αποτέλεσμα μόνο της ανώτερης δύναμης, αλλά προϊόν προνοητικότητας, βάθους πληροφοριών και επιχειρησιακής τόλμης. Για την Αθήνα, αυτές οι αρχές πρέπει να γίνουν στρατηγικές επιταγές.

Μάθημα 1: Η κατασκοπεία είναι η πρώτη γραμμή άμυνας

Ίσως το πιο εντυπωσιακό στοιχείο της εκστρατείας του Ισραήλ ήταν η σχεδόν ολοκληρωτική κυριαρχία του στον χώρο μάχης των μυστικών υπηρεσιών. Από την διείσδυση πρακτόρων της Μοσάντ βαθιά μέσα στο ιρανικό έδαφος έως την παρακολούθηση σε πραγματικό χρόνο των συναντήσεων υψηλού επιπέδου των Φρουρών της Επανάστασης, το Ισραήλ απέδειξε ότι ο πόλεμος στον 21ο αιώνα ξεκινά στις σκιές πολύ πριν φτάσει στον ανοιχτό ουρανό.

Για την Ελλάδα, η οποία αντιμετωπίζει συνεχιζόμενες εντάσεις με την Τουρκία σχετικά με τα θαλάσσια σύνορα, τον εναέριο χώρο και τη στρατιωτικοποίηση του Αιγαίου, αυτό σημαίνει ότι η παραδοσιακή αποτροπή πρέπει να υποστηρίζεται από ένα πολύ πιο ισχυρό μηχανισμό πληροφοριών. Δεν αρκεί να παρατηρούνται οι κινήσεις του εχθρού μέσω δικτύου ραντάρ ή δορυφορικών εικόνων. Η Αθήνα πρέπει να καλλιεργήσει μια βαθιά, πολυεπίπεδη ικανότητα πληροφοριών που περιλαμβάνει μονάδες κυβερνοπολέμου, περιφερειακά δίκτυα, συλλογή πληροφοριών μέσω ανθρώπινων πηγών, διαπροσωπικής επικοινωνίας (HUMINT) και στρατηγικών τακτικής παραπληροφόρησης.

Το δόγμα του Ισραήλ ήταν σαφές: Να έχεις στην κατοχή σου τον πληροφοριακό χώρο και να διαμορφώνεις το πεδίο της μάχης. Η Ελλάδα πρέπει να υιοθετήσει αυτή τη νοοτροπία, όχι απλώς να παρακολουθεί τις απειλές, αλλά να τις προλαμβάνει και να τις εξουδετερώνει.

Μάθημα 2: Ο αιφνιδιασμός και η εξαπάτηση είναι στρατηγικά όπλα

Η εκστρατεία παραπληροφόρησης του Ισραήλ ήταν λαμπρή στην απλότητά της και καταστροφική στην επίδρασή της. Διαρρέοντας μηνύματα ότι δεν θα επιτίθετο χωρίς την έγκριση των ΗΠΑ -και αφήνοντας τις διαπραγματεύσεις να φαίνονται επικείμενες, η Τεχεράνη εφηύρε ένα ψευδές αίσθημα ασφάλειας. Ακόμα και έμπειροι αναλυτές αιφνιδιάστηκαν.

Για την Ελλάδα, το μάθημα είναι ξεκάθαρο: η ικανότητα διαμόρφωσης αντιλήψεων είναι εξίσου σημαντική με τη φυσική ετοιμότητα. Η Τουρκία, με την ολοένα και πιο δυναμική εξωτερική πολιτική της υπό τον Πρόεδρο Ερντογάν, συχνά χρησιμοποιεί τακτικές γκρίζας ζώνης για να μεταβάλει τα γεγονότα επί του εδάφους, από την κατοχή της Βόρειας Κύπρου έως τις δραστηριότητες γεώτρησης κοντά στα ελληνικά νησιά. Η Αθήνα πρέπει να αντιμετωπίσει αυτό όχι μόνο με διπλωματική διαμαρτυρία, αλλά και με τις δικές της ενεργές εκστρατείες διαμόρφωσης αντιλήψεων , υποστηριζόμενες από στρατιωτικές ασκήσεις, στρατηγική ασάφεια και συνεργασίες που συγχέουν και περιορίζουν το περιθώριο ελιγμών της Άγκυρας.

Μάθημα 3: Η τεχνολογική καινοτομία πρέπει να εθνικοποιηθεί

Ένα από τα λιγότερο δημοσιευμένα στοιχεία της επιτυχίας του Ισραήλ ήταν η χρήση εγχώριων ανεπτυγμένων όπλων, συμπεριλαμβανομένων φορητών συστημάτων drones, κατευθυνόμενων πυρομαχικών και αυτόνομων πλατφορμών κρούσης. Μονάδες της Μοσάντ εισήγαγαν λαθραία προηγμένο υλικό στο Ιράν και το ανέπτυξαν από το εσωτερικό, μια υπενθύμιση ότι η καινοτομία δεν είναι προαιρετική για τα έθνη που αντιμετωπίζουν υπαρξιακούς κινδύνους.

Η Ελλάδα έχει σημειώσει πρόοδο στην αναβάθμιση της αεροπορίας και του ναυτικού της, συμπεριλαμβανομένης της απόκτησης γαλλικών Rafale και νέων φρεγατών. Ωστόσο, οι εισαγωγές υλικού από μόνες τους δεν θα επαρκέσουν. Η εγχώρια αμυντική βιομηχανία, παρουσιάζεται συχνά από κυβερνητικά στελέχη ως προτεραιότητα, αλλά στην πράξη παραμένει είτε υποχρηματοδοτούμενη είτε εξαρτημένη από εισαγωγές, χωρίς ουσιαστική στροφή σε καινοτομία ή ενίσχυση της παραγωγικής της βάσης. Οι πολιτικοί λόγοι που εκφωνούνται για την “ανάσταση της εγχώριας παραγωγής” μένουν κενό γράμμα όταν η ίδια η βιομηχανία παρακμάζει. Η Ελλάδα πρέπει να επενδύσει στην εγχώρια έρευνα και ανάπτυξη στον τομέα της άμυνας, με έμφαση στην τεχνητή νοημοσύνη, τα μη επανδρωμένα συστήματα και τις τεχνολογίες καταπολέμησης των drones. Η επιτυχία του Ισραήλ δεν βασίστηκε στην αριθμητική υπεροχή, βασίστηκε στην ακρίβεια, την ταχύτητα και την αυτονομία.

Μια συνεργασία μεταξύ του ελληνικού στρατού, των πανεπιστημίων και του ιδιωτικού τομέα θα μπορούσε να δημιουργήσει μια νέα γενιά αμυντικής τεχνολογίας, προσαρμοσμένη στις μοναδικές προκλήσεις της Ανατολικής Μεσογείου.

Μάθημα 4: Στρατηγική Υπομονή + Τακτική Τόλμη = Νίκη

Ενώ η επίθεση στο Ιράν φαινόταν ξαφνική, η επιχείρηση προετοιμαζόταν χρόνια. Το Ισραήλ είχε δημιουργήσει δίκτυα πληροφοριών, είχε δοκιμάσει οπλικά συστήματα και περίμενε τη στιγμή που το Ιράν θα ήταν πιο ευάλωτο, εσωτερικά διχασμένο, διεθνώς απομονωμένο και με υπερβολική αυτοπεποίθηση.

Αντιθέτως, η Ελλάδα συχνά ταλαντεύεται μεταξύ της αντιμετώπισης κρίσεων και του εφησυχασμού. Ενώ η ελληνική διπλωματία έχει διεθνοποιήσει με επιτυχία τη θαλάσσια διαμάχη με την Τουρκία, υπάρχει ο κίνδυνος να γίνει αντιδραστική παρά προληπτική.

Η Αθήνα πρέπει να υιοθετήσει ένα μακροπρόθεσμο στρατηγικό όραμα. Τι θα χρειαζόταν για να ασφαλίσει μόνιμα το Αιγαίο; Πώς μπορεί η Ελλάδα να επιτύχει διαρκή αποτροπή χωρίς να σκοντάψει σε πόλεμο; Αυτά τα ερωτήματα απαιτούν ένα δόγμα στρατηγικής υπομονής, οικοδόμησης δυνατοτήτων, συμμαχιών και ετοιμότητας σταδιακά, σε συνδυασμό με την προθυμία για αποφασιστική δράση όταν διακυβεύεται η εθνική κυριαρχία.

Μάθημα 5: Οι συμμαχίες είναι πολλαπλασιαστές ισχύος, αλλά το ίδιο ισχύει και για την αυτονομία

Ενώ η επίθεση του Ισραήλ είχε σαφώς την σιωπηρή υποστήριξη των ΗΠΑ, μόνο του το Ισραήλ εκτέλεσε την αποστολή. Αυτό υπογραμμίζει μια οδυνηρή αλήθεια: οι σύμμαχοι μπορεί να είναι χρήσιμοι, αλλά κανείς άλλος δεν θα διαφυλάξει την ύπαρξή σας.

Η Ελλάδα είναι μέλος του ΝΑΤΟ και της ΕΕ, σημαντικές συμμαχίες που προσφέρουν πολιτική επιρροή. Ωστόσο, σε στιγμές έντασης με την Τουρκία, αυτοί οι θεσμοί συχνά ενεργούν με προσοχή, ζητώντας «διάλογο» ακόμη και όταν οι τουρκικές προκλήσεις  απαιτούν ισχυρότερη απάντηση.

Αυτή η πραγματικότητα πρέπει να ωθήσει την Ελλάδα προς μια στρατηγική αυτονομία. Διατηρώντας παράλληλα συμμαχίες, η Ελλάδα πρέπει να αναπτύξει ανεξάρτητες δυνατότητες, τόσο σε στρατιωτικό επίπεδο όσο και σε τομείς ενέργειας, κυβερνοασφάλειας και πληροφοριών. Το Ισραήλ ενήργησε επειδή είχε την ικανότητα και την αυτοπεποίθηση να το πράξει, χαρακτηριστικά που η Ελλάδα πρέπει να καλλιεργήσει εάν επιθυμεί να αποφύγει τη στρατηγική παράλυση.

Μάθημα 6: Η εσωτερική ανθεκτικότητα και νομιμοποίηση είναι στρατηγικά πλεονεκτήματα

Τέλος, η ισραηλινή εκστρατεία αποκαλύπτει μια αλήθεια που συχνά ξεχνιέται στον στρατιωτικό διάλογο: η δύναμη ενός κράτους έγκειται τόσο στην εσωτερική του ενότητα όσο και στην εξωτερική του ισχύ πυρός. Το Ισραήλ χτύπησε επειδή πίστευε στη νομιμότητα του σκοπού του και είχε μια ηγεσία ικανή να μεταδώσει αυτό το όραμα στο κοινό.

Αντιθέτως, το Ιράν ήταν εκτεθειμένο όχι μόνο στρατιωτικά αλλά και πολιτικά. Το καθεστώς του, ήδη αποδυναμωμένο από τις εσωτερικές αναταραχές και την οικονομική κατάρρευση, βρέθηκε ανίκανο να κινητοποιήσει μια ισχυρή απάντηση. Η ευθραυστότητα του καθεστώτος ήταν εξίσου παράγοντας στην αποτυχία του όσο και η ισχύς του Ισραήλ.

Η Ελλάδα πρέπει να λάβει υπόψη αυτήν την προειδοποίηση. Η κοινωνική συνοχή, η πολιτική σταθερότητα και η εμπιστοσύνη στους θεσμούς δεν είναι πολυτέλειες, είναι περιουσιακά στοιχεία εθνικής ασφάλειας. Μια χώρα διχασμένη από λαϊκισμό, διαφθορά ή θεσμική αποσύνθεση θα βρεθεί εκτεθειμένη σε μια περίοδο κρίσης.

Συμπέρασμα: Η Ελλάδα πρέπει να σκέφτεται σαν μια ευάλωτη δύναμη

Το Ισραήλ συμπεριφέρεται σαν ένα κράτος που γνωρίζει ότι δεν έχει περιθώριο λάθους. Περιτριγυρισμένο από εχθρούς και περιορισμένο από τη γεωγραφία, επιβιώνει χάρη στην εφευρετικότητα, την τόλμη και την αδιάκοπη επαγρύπνηση.

Η Ελλάδα, επίσης, ζει σε μια επικίνδυνη γειτονιά, όπου οι αναθεωρητικές δυνάμεις δοκιμάζουν τα σύνορά της, αμφισβητούν τα δικαιώματά της και αμφισβητούν την κυριαρχία της. Τα γεγονότα του Ιουνίου 2025 χρησιμεύουν ως ένα κάλεσμα αφύπνισης: Δεν πρέπει να περιμένουμε μια κρίση για να προετοιμαστούμε.

Η επίθεση του Ισραήλ στο Ιράν δεν ήταν απλώς ένα στρατιωτικό γεγονός, ήταν ένα στρατηγικό μάθημα για το πώς ένα μικρό κράτος μπορεί να ανατρέψει την περιφερειακή τάξη μέσω πληροφοριών, προετοιμασίας και αποφασιστικότητας. Για την Ελλάδα, η ώρα να αφομοιώσει αυτά τα μαθήματα είναι τώρα. Το διακύβευμα, όπως πάντα, είναι η εθνική επιβίωση.

*Ο Δημήτριος Τσαϊλάς είναι απόστρατος Αξιωματικός του ΠΝ, δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου. Σήμερα είναι συνεργάτης και ερευνητής του Institute for National and International Security(INIS), και του Strategy International (SI) και του Research Institute for European and American Studies (RIEAS).