Ο Τραμπ πέτυχε αυτό που ήθελε στο ΝΑΤΟ, ωστόσο η Συμμαχία είναι γεμάτη αντιπαλότητες

Γράφει ο Δημήτριος Τσαϊλάς*

Η σύνοδος κορυφής του ΝΑΤΟ στη Χάγη μπορεί να έμοιαζε με ένα πάρτι αναβίωσης της διατλαντικής συμμαχίας, αλλά η παράσταση ήταν αναμφισβήτητα μια παράσταση ενός ατόμου: Ο Ντόναλντ Τραμπ, πίσω στην παγκόσμια σκηνή, δηλώνει τη νίκη.

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ έφυγε με μια συμφωνία που απαιτούσε εδώ και χρόνια. Τα μέλη του ΝΑΤΟ συμφώνησαν να αυξήσουν τις αμυντικές δαπάνες στο εκπληκτικό 5% του ΑΕΠ κατά την επόμενη δεκαετία. Σε αντάλλαγμα, ο Τραμπ προσέφερε κάτι που είχε αποκρύψει εδώ και καιρό, μια σαφή έγκριση του Άρθρου 5, της ρήτρας αμοιβαίας άμυνας της συμμαχίας.

Αλλά αυτό το θέαμα ενότητας καλύπτει τις αυξανόμενες ρωγμές εντός του ΝΑΤΟ, όπως η πιο έντονη είναι η κούρσα εξοπλισμών Ελλάδας-Τουρκίας που τώρα εκτυλίσσεται για το μαχητικό αεροσκάφος επόμενης γενιάς F-35. Ο Τραμπ μπορεί να έχει επιβάλει μια ανανεωμένη εστίαση στην άμυνα, αλλά και οι παλιές αντιπαλότητες του ΝΑΤΟ ενισχύονται.

Η τέχνη της συμφωνίας του ΝΑΤΟ

Η συναλλακτική προσέγγιση του Τραμπ στην παγκόσμια διπλωματία μπορεί να μην έχει φινέτσα, αλλά αποδίδει αποτελέσματα. Ευδοκιμεί με την απειλή του χάους, αξιοποιώντας την στρατιωτική κυριαρχία της Αμερικής, την προσωπική του απρόβλεπτη ικανότητα και το ταλέντο του στις θεατρικές παραστάσεις των μέσων ενημέρωσης. Αυτή η σύνοδος κορυφής δεν αποτέλεσε εξαίρεση. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες τον κολάκευαν, δεχόμενοι τον τίτλο του υποτακτικού, φέρεται μάλιστα να τον αποκαλούσαν «μπαμπάκα», μια ταπεινωτική επίδειξη σεβασμού που επινόησε ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Μαρκ Ρούτε για να διευκολύνει την υλοποίηση των απαιτήσεων του Τραμπ.

Και λειτούργησε. Η Ευρώπη υποχώρησε, τουλάχιστον ρητορικά. Αλλά ενώ οι τίτλοι μιλούν για ανανεωμένη δύναμη και ενότητα, οι λεπτομέρειες αποκαλύπτουν μια πιο ανησυχητική αλήθεια.

Εξοπλισμός του ΝΑΤΟ

Ναι, το ΝΑΤΟ ξοδεύει περισσότερα. Ναι, ο πόλεμος του Πούτιν στην Ουκρανία το οδηγεί. Αλλά ο επανεξοπλισμός της Ευρώπης δεν είναι μια συντονισμένη ορχήστρα. Είναι, σε πολλές περιπτώσεις, μια σειρά παράλληλων και μερικές φορές ανταγωνιστικών προσπαθειών, μια πραγματικότητα πουθενά πιο εμφανής από ό,τι στο Αιγαίο.

Η Ελλάδα και η Τουρκία, δύο μέλη του ΝΑΤΟ εδώ και πολύ καιρό με μακρά ιστορία εχθρότητας, βρίσκονται τώρα σε έναν σιωπηλό ανταγωνισμό εξοπλισμών, και στο επίκεντρό του βρίσκεται το F-35.

Η Ελλάδα, ένας πιστός εταίρος των ΗΠΑ, πρόκειται να παραλάβει έως και 40 F-35, ενισχύοντας το στρατηγικό της πλεονέκτημα έναντι της Τουρκίας. Εν τω μεταξύ, η Άγκυρα αποκλείστηκε από το πρόγραμμα F-35 το 2019, μετά την αγορά ρωσικών πυραυλικών συστημάτων S-400, μια απόφαση που εξόργισε την Ουάσινγκτον και πάγωσε τις φιλοδοξίες της Τουρκίας να αναβαθμίσει την πολεμική αεροπορία της. Έκτοτε, ο Πρόεδρος Ερντογάν έχει στραφεί σε άλλες επιλογές, αναζητώντας Eurofighter Typhoon, στοχεύοντας σε εγχώρια μη επανδρωμένα αεροσκάφη και ξαναπροσεγγίζοντας τη Μόσχα, ενώ παράλληλα προσπαθεί να ανακτήσει την καλοσύνη της Ουάσινγκτον.

Τώρα, με τον Τραμπ να επιστρέφει στην ομάδα και μια στροφή του ΝΑΤΟ προς τη στρατιωτικοποίηση, ο Ερντογάν βλέπει ένα άνοιγμα. Τούρκοι αξιωματούχοι έχουν διατυπώσει την ιδέα ότι μια μελλοντική κυβέρνηση Τραμπ θα μπορούσε να αναιρέσει την απέλαση τους από τα F-35. Και με την Ελλάδα να εξοπλίζεται γρήγορα, η Άγκυρα βλέπει ανανεωμένη επείγουσα ανάγκη, όχι εναντίον της Ρωσίας, αλλά απέναντι από το Αιγαίο.

Το ΝΑΤΟ του Τραμπ είναι οπλισμένο αλλά διχασμένο

Αυτό είναι το παράδοξο του ΝΑΤΟ του Τραμπ. Επιφανειακά: δύναμη, δαπάνες, αλαζονεία. Από κάτω από το χαλί: ανεπίλυτες διαιρέσεις, ιστορικές εντάσεις και μια πιο στρατιωτικοποιημένη συμμαχία που μπορεί να αποδειχθεί πιο εύθραυστη.

Η ελληνοτουρκική αντιπαράθεση δεν είναι το μόνο παράδειγμα. Ο μαζικός επανεξοπλισμός της Πολωνίας στοχεύει εν μέρει στη Ρωσία, αλλά έχει επίσης τις ρίζες του στη δυσπιστία προς τη Γερμανία. Η Γαλλία και η Γερμανία συνεχίζουν να διεκδικούν την ηγεσία της αμυντικής ταυτότητας της ΕΕ. Ο Καναδάς και η Ισπανία έδωσαν μεγάλες υποσχέσεις στη Χάγη, αλλά παραμένει ασαφές αν μπορούν να τις υλοποιήσουν. Και όλα αυτά εκτυλίσσονται ενώ οι κατασκευαστές όπλων επευφημούν και ο λογαριασμός για την ενότητα έρχεται να πληρωθεί.

Θα κρατηθούν οι υποσχέσεις;

Αυτή είναι η πραγματική δοκιμασία. Η δέσμευση για το 5% του ΑΕΠ για την άμυνα είναι εύκολη υπόθεση υπό το φως των καμερών. Η υλοποίησή της χρόνο με το χρόνο, μέσω εκλογών, υφέσεων και μεταβαλλόμενης κοινής γνώμης, είναι ένα άλλο ζήτημα.

Μερικοί ηγέτες ήδη διστάζουν. Ο Ισπανός πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσες εμφανίστηκε στη σύνοδο κορυφής με όλες τις σωστές γραμμές, αλλά χωρίς την ικανότητα να περάσει έναν προϋπολογισμό για την ενίσχυση της άμυνας. Ο Καναδός Μαρκ Κάρνεϊ δεσμεύτηκε να πετύχει τον στόχο έως το 2035, έναν πολιτικά βολικό ορίζοντα, πολύ πέρα ​​από την πιθανή θητεία του.

Αν η οικονομία της Ρωσίας καταρρεύσει λόγω κυρώσεων ή κόπωσης από τον πόλεμο και η απειλή υποχωρήσει, θα δεχτούν οι ψηφοφόροι στο Παρίσι, την Οτάβα ή τη Μαδρίτη τα όπλα αντί για το βούτυρο; Το ΝΑΤΟ μπορεί να είναι ισχυρότερο στα χαρτιά, αλλά στις δημοκρατίες, οι δεσμεύσεις είναι τόσο διαρκείς όσο οι επόμενες εκλογές.

Ένα ισχυρότερο ΝΑΤΟ ή ένα πιο εύθραυστο;

Ο Τραμπ πήρε αυτό που ήθελε. Το ΝΑΤΟ δεσμεύεται να διαθέσει περισσότερα χρήματα τουλάχιστον προς το παρόν. Αλλά η φύση αυτής της συμμαχίας αλλάζει. Είναι πιο δύσκολη, πιο συναλλακτική, πιο κατακερματισμένη. Και σε ορισμένα σημεία, όπως μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας, πιο επικίνδυνη.

Περισσότερα όπλα δεν φέρνουν πάντα περισσότερη ενότητα. Μπορούν επίσης να αναζωπυρώσουν παλιές διαμάχες, να πυροδοτήσουν νέες και να μετατρέψουν λανθάνουσες αντιπαλότητες σε ενεργούς κινδύνους.

Τα φώτα της σκηνής μπορεί να χαμηλώνουν στη σύνοδο κορυφής της Χάγης, αλλά το πραγματικό δράμα του μέλλοντος του ΝΑΤΟ μόλις ξεκινά, και εκτιμάται ότι είναι πολύ λιγότερο από ένα σενάριο.

*Ο Δημήτριος Τσαϊλάς είναι απόστρατος Αξιωματικός του ΠΝ, δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου. Σήμερα είναι συνεργάτης και ερευνητής του Institute for National and International Security(INIS), και του Strategy International (SI) και του Research Institute for European and American Studies (RIEAS).