Ποιες οι πιθανές συνέπειες αν το Κίεβο πέσει;

Γράφει ο Δημήτριος Τσαϊλάς*

1.225 ημέρες μετά την έναρξη της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, το αποτέλεσμά της είναι πιο αβέβαιο όσο ποτέ, και ναι, ακόμη και μια ουκρανική ήττα δεν είναι πλέον αδιανόητη. Δεν επιθυμώ να σας τρομάξω άσκοπα, αλλά επειδή η κατάσταση έχει γίνει τόσο εύθραυστη, τόσο εξαρτημένη από την αμφιταλαντευόμενη δυτική αποφασιστικότητα, που απαιτεί μια προσεκτική εξέταση. Έτσι, σήμερα πρέπει να θέσουμε το ερώτημα που λίγοι τολμούν να πουν φωναχτά: Τι θα γίνει αν η Ουκρανία χάσει;

Για πολλούς στην Ευρώπη ή τις ΗΠΑ, αυτό εξακολουθεί να ακούγεται αδιανόητο. Άλλωστε, η Ουκρανία άφησε άναυδο τον κόσμο το 2022 απωθώντας τις ρωσικές δυνάμεις από το Κίεβο, το Χάρκοβο και τη Χερσώνα. Αυτές οι πρώτες νίκες έδειξαν τι μπορούσαν να επιτύχουν το θάρρος, ο αυτοσχεδιασμός και τα δυτικά όπλα. Αλλά οι πόλεμοι δεν μένουν παγωμένοι στο χρόνο. Έκτοτε, στην πρώτη γραμμή έχουν γίνει σκληρές μάχες, που χαρακτηρίζονται από χαρακώματα, μη επανδρωμένα αεροσκάφη και μονομαχίες πυροβολικού. Και ενώ το θάρρος της Ουκρανίας δεν έχει κλονιστεί, η δυτική αποφασιστικότητα έχει ατονήσει.

Στα χαρτιά, το μέτωπο φαίνεται στατικό. Στην πραγματικότητα, μετατοπίζεται, αργά αλλά σταθερά, υπέρ της Ρωσίας. Κάθε μέρα, η Ρωσία βομβαρδίζει ουκρανικές πόλεις με drones και πυραύλους. Μόνο τον Ιούνιο, η Μόσχα εκτόξευσε περισσότερα από 5.000 drones καμικάζι, που είναι ο υψηλότερος μηνιαίος αριθμός του πολέμου μέχρι στιγμής. Οι Ουκρανοί κοιμούνται υπό τον ήχο των σειρήνων αεροπορικής επιδρομής. Η αεράμυνα του Κιέβου αναχαιτίζει ό,τι μπορεί, αλλά πάρα πολλά περνούν. Διαμερίσματα, νοσοκομεία και εμπορικά κέντρα μετατρέπονται σε ερείπια. Άμαχοι πεθαίνουν στα σπίτια τους, στη δουλειά τους, στον ύπνο τους.

Η Ουκρανία έχει κάνει αυτό που πολλοί θεωρούσαν αδύνατο: επέζησε από το πρώτο σοκ, προσαρμόστηκε και αντεπιτέθηκε. Αλλά ο πόλεμος είναι τώρα ένας αγώνας ανθεκτικότητας και προμηθειών, και εδώ, η Ρωσία έχει ένα πλεονέκτημα αν η Δύση κάνει βήμα πίσω. Η Μόσχα έχει μετατοπίσει την οικονομία της σε πλήρη πολεμική κατάσταση. Μπορεί να πετάει προσωπικό και βόμβες στο μέτωπο για χρόνια. Η Ουκρανία δεν μπορεί να το κάνει αυτό μόνη της.

Εν τω μεταξύ, η αμερικανική βοήθεια μειώνεται. Για μήνες, δεν έχουν υπάρξει νέα πακέτα. Οι ευρωπαϊκές υποσχέσεις θα μπορούσαν να καλύψουν το κενό μόνο θεωρητικά. Αλλά τα δεδομένα είναι ζοφερά. Ο νέος καγκελάριος της Γερμανίας ακύρωσε την υπόσχεσή του να στείλει πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς μόλις ανέλαβε τα καθήκοντά του. Τα σχέδια διατήρησης της ειρήνης εξαφανίστηκαν πριν καν φτάσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων του ΝΑΤΟ. Ένα τελεσίγραφο κατάπαυσης του πυρός ήρθε και παρήλθε καθώς ο Πούτιν το αγνόησε, όπως όλοι ήξεραν ότι θα έκανε.

Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Ουκρανίας προειδοποίησε ευθέως στα τέλη του 2024: «Αν η πορεία δεν αλλάξει, θα χάσουμε αυτόν τον πόλεμο». Είχε δίκιο τότε. Έχει δίκιο και τώρα.

Λοιπόν, τι γίνεται αν συμβεί αυτό;

Πρώτον: εκατομμύρια περισσότεροι πρόσφυγες. Η Ουκρανία έχει πληθυσμό περίπου 44 εκατομμύρια ανθρώπους. Σχεδόν έξι εκατομμύρια έχουν ήδη φύγει. Εάν το Κίεβο πέσει, τα συνοριακά περάσματα όπως αυτά στην Πολωνία και τη Ρουμανία θα δουν ουρές που εκτείνονται σε εκατοντάδες χιλιόμετρα. Πολλοί από όσους μείνουν πίσω θα αντιμετωπίσουν την ίδια μοίρα με τους Ουκρανούς στο κατεχόμενο Ντονμπάς ή την Κριμαία: εξαφανίσεις, βασανιστήρια, απελάσεις, αναγκαστική εκρωσοποίηση. Τα παιδιά θα σταλούν σε στρατόπεδα «επανεκπαίδευσης» στη Ρωσία. Οι άνδρες θα στρατολογηθούν για να πολεμήσουν για τον ίδιο στρατό που κατέκτησε τις πόλεις τους.

Δεύτερον: Η ουκρανική κρατική υπόσταση θα εξαφανιστεί. Ο πόλεμος της Ρωσίας δεν αφορούσε ποτέ μόνο το ΝΑΤΟ. Πάντα αφορούσε την εξαφάνιση της Ουκρανίας από τον χάρτη. Αν αφήσουμε κάτι τέτοιο να συμβεί, θα στείλουμε ένα σαφές μήνυμα στον κόσμο: η επαναχάραξη των συνόρων με τη βία είναι και πάλι δυνατή και η Δύση θα την αποδεχτεί.

Τρίτον: ο πόλεμος δεν θα τελειώσει. Θα κινηθεί στο αντάρτικο. Πολλοί Ουκρανοί που θα μείνουν θα αντισταθούν. Θα σαμποτάρουν σιδηροδρόμους, θα στήνουν ενέδρες σε νηοπομπές, θα δολοφονούν συνεργάτες. Μια συνεχής, αιματηρή εξέγερση θα μετατρέψει την Ουκρανία σε ένα αιώνιο πεδίο μάχης στο κατώφλι της Ευρώπης.

Τέταρτον: Ο ρωσικός στρατός θα αναδυθεί ισχυρότερος. Η αμυντική βιομηχανία της Ουκρανίας, ένα από τα ταχύτερα αναπτυσσόμενα οπλοστάσια πολέμου στον κόσμο, θα πέσει στα χέρια του Κρεμλίνου. Η Ρωσία θα κληρονομήσει νέα σχέδια μη επανδρωμένων αεροσκαφών, εργοστάσια πυρομαχικών, τεθωρακισμένα οχήματα και νέους στρατιώτες. Σε λίγα χρόνια, θα έχει πιο προηγμένα εργαλεία για να προωθήσει περαιτέρω την πρώτη γραμμή.

Πού θα πιέσει στη συνέχεια;

Στις χώρες της Βαλτικής. Τη Μολδαβία. Τη Γεωργία. Ή ίσως ένα μέλος του ΝΑΤΟ με ρωσόφωνη μειονότητα, όπως η Νάρβα στην Εσθονία. Το σενάριο δεν είναι αφηρημένο: φανταστείτε ότι οι ΗΠΑ έχουν αποχωρήσει από το ΝΑΤΟ (όχι αδιανόητο αν επικρατήσουν οι πολιτικές απομόνωσης) και η Ευρώπη δεν έχει καταφέρει να συνδυάσει τη ρητορική της με πραγματική αποτροπή. Μια μέρα, ρωσικά τανκς περνούν πάνω από τα σύνορα του ΝΑΤΟ με τον ίδιο λόγο που χρησιμοποίησαν στην Κριμαία το 2014: «Είμαστε εδώ για να προστατεύσουμε τους ρωσόφωνους». Εάν το ΝΑΤΟ δεν καταφέρει να υπερασπιστεί έστω και ένα μέλος, η συμμαχία διαλύεται εν μία νυκτί.

Τίποτα από αυτά δεν είναι σίγουρο, αλλά τίποτα από αυτά δεν είναι αδύνατο. Η Ρωσία δεν είναι αήττητη. Η οικονομία της είναι εύθραυστη, οι απώλειές της τεράστιες. Σύμφωνα με βρετανικές εκτιμήσεις, περισσότεροι από ένα εκατομμύριο Ρώσοι στρατιώτες έχουν σκοτωθεί ή τραυματιστεί. Η Ουκρανία κατέστρεψε πρόσφατα το ένα τρίτο των στρατηγικών βομβαρδιστικών της Ρωσίας. Οι κυρώσεις «δυσκολεύουν». Κι όμως, οι πόλεμοι δεν κερδίζονται στα χαρτιά αλλά στην πραγματικότητα. Αυτή τη στιγμή, η Ρωσία στοιχηματίζει ότι η κόπωση της Δύσης θα κάνει περισσότερα για τον σκοπό της από ό,τι θα μπορούσε ποτέ οποιοσδήποτε πύραυλος.

Η δυσάρεστη αλήθεια είναι η εξής: Η Ρωσία δεν κερδίζει επειδή πολεμά καλύτερα, κερδίζει επειδή πολεμά περισσότερο χρόνο ενώ η Δύση διστάζει. Όσο η Μόσχα πιστεύει ότι οι σύμμαχοι της Ουκρανίας θα κουραστούν πρώτοι, δεν έχει κανένα λόγο να σταματήσει.

Τι πρέπει λοιπόν να γίνει;

Η Ευρώπη πρέπει να αποδεχτεί ότι η μάχη της Ουκρανίας είναι μάχη της Ευρώπης. Εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες κάνουν ένα βήμα πίσω, η Ευρώπη πρέπει να καλύψει το κενό, όχι με δηλώσεις, αλλά με εργοστάσια, χρηματοδότηση και αποφασιστικότητα. Η αμυντική βιομηχανία της Ευρώπης πρέπει να λειτουργεί όλο το εικοσιτετράωρο, παράγοντας βλήματα και μη επανδρωμένα αεροσκάφη που μπορούν να ανταγωνιστούν την παραγωγή της Ρωσίας. Η αεράμυνα πρέπει να καλύπτει κάθε μεγάλη ουκρανική πόλη, όχι μόνο το Κίεβο. Οι πύραυλοι μεγάλου βεληνεκούς πρέπει να παραδίδονται, όχι να συζητούνται.

Πέρα από την Ουκρανία, η Ευρώπη πρέπει να κάνει αυτό που απέφευγε εδώ και καιρό: να οικοδομήσει μια αξιόπιστη κοινή άμυνα. Αυτό σημαίνει ένα πραγματικό Ευρωπαϊκό Σύμφωνο Άμυνας που δεν εξαρτάται από τον εκάστοτε κάτοικο του Λευκού Οίκου. Σημαίνει ότι θα δαπανήσει αρκετά για να αντιμετωπίσει την απειλή. Και σημαίνει ότι θα υποστηρίξει τις υποσχέσεις με άρματα μάχης, προϋπολογισμούς και υλικό, όχι με συνεντεύξεις Τύπου και συμβολικά τελεσίγραφα.

Οι πόλεμοι είναι απρόβλεπτοι. Αλλά ο κατευνασμός είναι προβλέψιμος: προκαλεί περισσότερο πόλεμο. Εάν η Ρωσία δεν ηττηθεί στρατιωτικά στην Ουκρανία, θα δοκιμάσει ξανά την Ευρώπη και την επόμενη φορά, η πρώτη γραμμή θα είναι ακόμη πιο κοντά στην πατρίδα μας.

1.225 ημέρες μετά, ο αγώνας της Ουκρανίας εξακολουθεί να είναι η ασφάλειά μας. Οι στρατιώτες της μάχονται όχι μόνο για τα χωριά τους, αλλά και για την αρχή ότι τα σύνορα της Ευρώπης δεν θα αλλάξουν. Η επιλογή τώρα είναι δύσκολη: να βοηθήσουμε την Ουκρανία να κερδίσει ή να αντιμετωπίσουμε τις συνέπειες όταν χάσει.

*Ο Δημήτριος Τσαϊλάς είναι απόστρατος Αξιωματικός του ΠΝ, δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου. Σήμερα είναι συνεργάτης και ερευνητής του Institute for National and International Security(INIS), και του Strategy International (SI) και του Research Institute for European and American Studies (RIEAS).