Η θεωρία των παιγνίων “βγάζει” Brexit χωρίς συμφωνία
Του Leonid Bershidsky
Bloomberg View
Οι ψηφοφορίες του βρετανικού κοινοβουλίου το βράδυ της Τρίτης μπορεί να μην διευκόλυναν κανέναν από όσους εμπλέκονται στη διαδικασία του Brexit, αλλά σηματοδοτούν μια στιγμή σαφήνειας υπό το πρίσμα της θεωρίας των παιγνίων.
Είναι προφανές ότι το Ηνωμένο Βασίλειο, εκπροσωπούμενο από το κοινοβούλιο, θέλει να παίξει μια και καλή το παιχνίδι του “διλήμματος του φυλακισμένου” με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η ΕΕ, από την πλευρά της, βρίσκεται σε ένα αέναο και επαναλαμβανόμενο δίλημμα του φυλακισμένου. Και οι δύο πλευρές ενεργούν ορθολογικά με τον δικό τους τρόπο – σεβόμενες τους περιορισμούς των διαφορετικών παιχνιδιών που παίζουν. Ένα αποτέλεσμα συνεργασίας είναι εφικτό μόνο εάν μία από τις πλευρές αποδεχτεί την άποψη της άλλης ως προς το τι είδους παιχνίδι παίζεται.
Την Τρίτη, το κοινοβούλιο του Ηνωμένου Βασιλείου κατέστησε σαφές ότι η χώρα δεν θέλει απλά να παραιτηθεί από κάθε προσπάθεια και να παραμείνει στην τελωνειακή ένωση με την ΕΕ. Δεν επιθυμεί επέκταση της διαδικασίας του Brexit χωρίς μια σαφή ιδέα για το τι θα κάνει με την επέκταση. Και δεν θέλει να βγει από την ΕΕ χωρίς συμφωνία. Θέλει την Πρωθυπουργό Τερέζα Μέι να επιστρέψει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με την ΕΕ και να πάρει μια καλύτερη συμφωνία (συγκεκριμένα μια που δεν αναγκάζει το Ηνωμένο Βασίλειο να βρίσκεται σε μια μόνιμη τελωνειακή ένωση με την ΕΕ για να αποφύγει ένα “σκληρό σύνορο” στην Ιρλανδία).
Γενικότερα, το κοινοβούλιο θέλει να παίξει η Μέι το παιχνίδι του διλήμματος του φυλακισμένου. Σε αυτό το παιχνίδι, και οι δύο πλευρές είναι φυλακισμένοι και έχουν την ευκαιρία να συνεργαστούν ή να μη συνεργαστούν (να συμβιβαστούν ως προς το ιρλανδικό backstop ή να βρεθούν αντιμέτωπες με ένα Brexit χωρίς συμφωνία). Η κυρίαρχη στρατηγική στο δίλημμα του φυλακισμένου – η καλύτερη που μπορεί κανείς να υιοθετήσει χωρίς να γνωρίζει τις προθέσεις της άλλης πλευράς – είναι να μη συνεργαστεί (να δείξουν την ετοιμότητά τους να φύγουν χωρίς συμφωνία). Εάν η άλλη πλευρά επιλέξει να συνεργαστεί, τόσο το καλύτερο. Το κοινοβούλιο, πράγματι, λέει στη Μέι να υποθέσει ότι ο πίνακας αποδόσεων σε αυτό το παιχνίδι είναι στρεβλός και η ΕΕ επωφελείται περισσότερο από τη συνεργασία (για παράδειγμα, με τη χρήση ενός περιορισμένου χρονικού ορίζοντα) από ό,τι το Ηνωμένο Βασίλειο εάν αποδεχόταν τα αιτήματα της ΕΕ και παρέμενε απεριόριστα στην τελωνειακή ένωση. Σε πειράματα, οι άνθρωποι που απολαμβάνουν υψηλότερες απολαβές συνεργάζονται συχνότερα από εκείνους με χαμηλές απολαβές (αν και πρέπει να ειπωθεί ότι τα ποσοστά συνεργασίας εξακολουθούν να μην αυξάνονται πάνω από το ένα τρίτο).
Το παιχνίδι του κοινοβουλίου είναι επομένως επικίνδυνο, αλλά δεν είναι παράλογο.
Εάν και η ΕΕ παίζει αυτό το παιχνίδι, θα προχωρούσε στην επόμενη κίνησή της με βάση το τι πιστεύει σχετικά με το εάν το Ηνωμένο Βασίλειο θα ήταν πραγματικά έτοιμο να φύγει χωρίς συμφωνία ή αν θα έκανε πίσω την τελευταία στιγμή. Αλλά η ΕΕ δεν παίζει αυτό το παιχνίδι.
Αντ ‘αυτού, βρίσκεται σε ένα επαναλαμβανόμενο δίλημμα του φυλακισμένου. Ο άλλος παίκτης σε αυτό το παιχνίδι δεν είναι το Ηνωμένο Βασίλειο αλλά οποιοδήποτε κράτος μέλος. Δεν τελειώνει με το Brexit: Μετά το Ηνωμένο Βασίλειο, άλλες χώρες (δεν γνωρίζουμε πόσες και έτσι το παιχνίδι μπορεί να παίζεται για πάντα) μπορεί να μπουν στον πειρασμό να αναζητήσουν μια έξοδο από την ΕΕ υπό ευνοϊκούς όρους, δηλαδή διατηρώντας τα εμπορικά οφέλη, αλλά χωρίς να ακολουθούν πολλούς κανονισμούς. Σε ένα τέτοιο παιχνίδι, το να μην συνεργαστούν και πάλι είναι πάντα η στρατηγική με το μικρότερο ρίσκο και για τους δύο παίκτες, αλλά η συνεργασία φαίνεται πιο λογική σαν επιλογή (και συμβαίνει συχνότερα στα πειράματα) απ’ ό,τι σε ένα δίλημμα του φυλακισμένου που συμβαίνει μόνο μία φορά: Η επανάληψη καθιστά πιο πιθανό ότι και η άλλη πλευρά θα συνεργαστεί και θα προκύψει ένα αμοιβαία ευεργετικό πρότυπο.
Εάν όμως ο παίκτης κράτος-μέλος αποφασίσει να μη συνεργαστεί – δηλαδή όταν αρνηθεί να συμβιβαστεί – είναι λογικό η παίκτρια ΕΕ να προχωρήσει σε μία στρατηγική τιμωρίας, αρνούμενη να συνεργαστεί σε κάθε αλληλεπίδραση μετά την επιλογή του άλλου παίκτη.
Στο παιχνίδι που παίζει η ΕΕ, κάποιες παραχωρήσεις έχουν νόημα εάν η Βρετανία συνεργαστεί -για παράδειγμα, αν το Ηνωμένο Βασίλειο αποδεχτεί το ιρλανδικό backstop ή κάποια άλλη μορφή απώλειας κυριαρχίας σε αντάλλαγμα για το συνεχές εμπόριο με ευνοϊκούς όρους. Ωστόσο, δεν έχουν νόημα εάν η Βρετανία δεν συνεργαστεί (δηλαδή, αν απειλήσει να φύγει χωρίς συμφωνία και αρνηθεί το backstop).
Αν τα δύο μέρη συνεχίσουν να παίζουν τα ξεχωριστά τους παιχνίδια, το να μην υπάρξει συμφωνία είναι το πιθανότερο σενάριο. Ένας συμβιβασμός (υπό τους όρους της μίας ή της άλλης πλευράς) είναι δυνατός μόνο εάν ένα από τα μέρη αποδεχτεί το είδος παιχνιδιού της άλλης. Αυτό είναι ακόμη δυνατό ακόμη και σε αυτό το στάδιο της διαδικασίας του Brexit. Ωστόσο, η αποδοχή της προοπτικής της ΕΕ φαίνεται να είναι κάτι δύσκολο για το κοινοβούλιο του Ηνωμένου Βασιλείου, επειδή θεωρεί το Brexit ως μια εφάπαξ διαπραγμάτευση. Για τον ίδιο λόγο, είναι δύσκολο για την ΕΕ να δεχθεί την προοπτική της Βρετανίας: Η ΕΕ γνωρίζει ότι το παιχνίδι μπορεί να συνεχιστεί και με άλλα μέλη.
Εάν έπρεπε να στοιχηματίσω για το ποιο θα είναι το αποτέλεσμα με βάση μόνο τη θεωρία των παιγνίων και όχι το σύνθετο δίκτυο προσωπικών προτιμήσεων και φιλοδοξιών που είναι προφανές ότι υπάρχει από τον τρόπο κάλυψης της διαδικασίας του Brexit, θα έβαζα τα χρήματά μου στο σενάριο τη μη συμφωνίας.
