Τι θα βύθιζε τη Βενεζουέλα στο χάος
Οι εξελίξεις τρέχουν στη Βενεζουέλα και όχι προς όφελος του προέδρου Νικολάς Μαδούρο. Οι σκόρπιες διαμαρτυρίες στο Καράκας τη νύχτα της δεύτερης ορκωμοσίας του στις 10 Ιανουαρίου εξελίχθηκαν γρήγορα σε οργανωμένες διαδηλώσεις, καθώς χιλιάδες πολίτες ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα του ηγέτη της αντιπολίτευσης Χουάν Γκουαϊδό να ξεσηκωθούν εναντίον του καθεστώτος. Για την ώρα, ο Μαδούρο διατηρεί τα καθήκοντά του, αλλά αντιμετωπίζει σωρεία απειλών: την οικονομία, η οποία έχει καταστραφεί από τις χαμηλές τιμές του πετρελαίου, τα ισχυρά διεθνή συμφέροντα, συμπεριλαμβανομένων των αμερικανικών, τα οποία καταδίκασαν την επανεκλογή του το 2018 ως παράνομη, τον Γκουαϊδό, επικεφαλής της Εθνοσυνέλευσης ο οποίος αυτοανακηρύχτηκε προσωρινός πρόεδρος έως ότου γίνουν νέες εκλογές και τον στρατό, την αφοσίωση του οποίου χρειάζεται περισσότερο από καθετί για να παραμείνει στην εξουσία. Κάθε μέρα που ο Γκουαϊδό περιφέρεται ελεύθερα στο Καράκας, οργανώνοντας συγκεντρώσεις και χτίζοντας μια κυβέρνηση εν αναμονή, η εξουσία του Μαδούρο εξασθενίζει ολοένα και περισσότερο.
Ο στρατός
Αμέσως μετά την 23η Ιανουαρίου, την ημέρα που ο Γκουαϊδό αυτοανακηρύχθηκε πρόεδρος, υποστηρικτές του ξεχύθηκαν σε στρατιωτικές βάσεις και στρατόπεδα της εθνοφρουράς γύρω από το Καράκας για να μεταφέρουν το αντίγραφο ενός νόμου της Εθνοσυνέλευσης που χορηγούσε αμνηστία σε οποιοδήποτε μέλος των ενόπλων δυνάμεων επέλεγε να αυτομολήσει. Μέχρι σήμερα, αυτό το μονολιθικό μπλοκ στρατιωτικής εξουσίας στήριζε τον αρχηγό Μαδούρο, ο οποίος εξασφάλιζε την απόλυτη αφοσίωσή του με προσοδοφόρα έπαθλα: τα ηνία της κρατικής πετρελαϊκής εταιρείας Petroleos de Venezuela (PDVSA), τον έλεγχο των λιμανιών και τα δικαιώματα σε πολύτιμες παραχωρήσεις ορυχείων και πετρελαϊκών υπηρεσιών.
Θα προκαλούσε έκπληξη εάν οι στρατιωτικοί ηγέτες έρχονταν σε ρήξη με το αυταρχικό καθεστώς, λέει ο ιστορικός Tomas Straka του Καθολικού Πανεπιστημίου Andres Bello: “Τα οικονομικά συμφέροντα και το όραμά τους έχουν γίνει ένα με αυτά του Μαδούρο”. Παρά την προσφορά της Εθνοσυνέλευσης, θα αντιμετωπίσουν πρόβλημα εάν πέσει. Αρκετοί υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι έχουν τιμωρηθεί από τις ΗΠΑ, καθώς κατηγορούνται από Αμερικανούς εισαγγελείς για χρηματισμό, διακίνηση ναρκωτικών και άλλα εγκλήματα.
Ωστόσο, η δυσαρέσκεια έχει απλωθεί και στις τάξεις του στρατού. Με την κατάρρευση της οικονομίας, έχουν βρεθεί κι εκείνοι αντιμέτωποι με ελλείψεις τροφίμων και φαρμάκων, διακοπές ρεύματος και λειψυδρία. Κάποιοι έχουν ήδη εγκαταλείψει. Όταν μερικοί άνδρες με ομοιόμορφες στολές και όπλα στον ώμο που περιπολούσαν στους δρόμους της πόλης ρωτήθηκαν την προηγούμενη εβδομάδα για την αμνηστία, απάντησαν με ένα καταφατικό νεύμα.
Ο κόσμος
Ενώ οι βασικοί σύμμαχοι, Ρωσία και Κίνα, εξακολουθούν να στηρίζουν τον Μαδούρο, η ομάδα υποστηρικτών του Γκουαϊδό επεκτάθηκε μέσα σε περίπου μια εβδομάδα σε περισσότερες από 20 χώρες, συμπεριλαμβανομένων του Καναδά, του Ισραήλ και του Ην. Βασιλείου. Στη Λατινική Αμερική, 11 χώρες συντάχθηκαν με τον πρόεδρο Τραμπ στις πιέσεις για αλλαγή καθεστώτος. Έχουν ισχυρό κίνητρο, δεδομένου ότι περισσότεροι από 3 εκατομμύρια πολίτες έχουν εγκαταλείψει τη Βενεζουέλα, καταφεύγοντας κυρίως σε γειτονικές χώρες. Δεν έχουν όλες οι χώρες της περιοχής την ίδια άποψη. Το Μεξικό και η Ουρουγουάη ζήτησαν αποκλιμάκωση της κρίσης. Η Βολιβία, η Κούβα και η Νικαράγουα τάχθηκαν στο πλευρό του Μαδούρο.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει πει ότι θα στηρίξει τον Γκουαϊδό εάν η Βενεζουέλα δεν διοργανώσει “ελεύθερες, διαφανείς και αξιόπιστες προεδρικές εκλογές” μέχρι τις αρχές Φεβρουαρίου.
Στο μεταξύ, οι ΗΠΑ βοηθούν τον Γκουαϊδό με ένα παιχνίδι ριψοκίνδυνης διπλωματίας, καθώς έχουν αφήσει να εννοηθεί πως ενδεχομένως οικοδομούν μια στρατιωτική δύναμη στην Κολομβία για να εισβάλει εάν κριθεί απαραίτητο.
Το χρήμα
Η κυβέρνηση Τραμπ έδωσε το πιο σκληρό χτύπημα στον Μαδούρο όταν επέβαλε νέες κυρώσεις στην PDVSA. Η πάλαι ποτέ μεγαλύτερη πετρελαιοπαραγωγός χώρα της Λατινικής Αμερικής αντλεί σήμερα λιγότερο πετρέλαιο και από τη Βόρεια Ντακότα, ωστόσο οι πωλήσεις πετρελαίου παραμένουν η κύρια πηγή εσόδων της. Οι κυρώσεις εμποδίζουν ουσιαστικά την εταιρεία να εξάγει αργό πετρέλαιο στις ΗΠΑ. Η αμερικανική θυγατρική της, Citgo, θα συνεχίσει τη λειτουργία της, αλλά όλα της τα έσοδα θα διοχετεύονται σε λογαριασμούς στους οποίους το καθεστώς Μαδούρο δεν θα έχει πρόσβαση. Ο Γκουαϊδό έχει υποσχεθεί να ορίσει τα δικά του συμβούλια στις PDVSA και Citgo – μια συμβολική χειρονομία προς το παρόν, αλλά που ενισχύει την αύρα της εξουσίας του.
Μια ακόμη κίνηση εξάντλησης του Μαδούρο ήρθε από τον Αμερικανό ΥΠΕΞ, Μάικ Πομπέο, όταν στις 29 Ιανουαρίου παραχώρησε στον Γκουαϊδό τον έλεγχο των λογαριασμών που διατηρεί η κυβέρνηση της Βενεζουέλας στη Federal Reserve της Νέας Υόρκης ή άλλες ασφαλισμένες από τις ΗΠΑ τράπεζες. Επίσης, Αμερικανοί αξιωματούχοι έπεισαν την Τράπεζα της Αγγλίας να εμποδίσει την πρόσβαση του Μαδούρο στον χρυσό αξίας 1,2 δισ. δολαρίων που διατηρεί η κυβέρνηση της Βενεζουέλας στο Λονδίνο, παρακωλύοντας την προσπάθειά του να αντλήσει κεφάλαια από το εξωτερικό.
Η κυβέρνηση Μαδούρο οφείλει στη Ρωσία και την Κίνα δισεκατομμύρια δολάρια σε πληρωμές δανείων, αλλά αυτό δεν αναστατώνει τον πρόεδρο. Από όταν η κυβέρνηση Τραμπ άρχισε να επιβάλει κυρώσεις στο Καράκας το 2017, η κυβέρνηση έχει εκδηλώσει αδυναμία αποπληρωμής χρέους που ξεπερνά συνολικά τα 9 δισ. δολάρια, ωστόσο καμία από τις δύο πιστώτριες χώρες δεν έχει αποσύρει τη στήριξή της.
Το πραγματικό πρόβλημα για τον Μαδούρο είναι να χάσει τη δυνατότητα να μοιράζει χρήματα. Όσο περισσότερο έλεγχο στην οικονομία αποκτά ο Γκουαϊδό, τόσο πιο δύσκολο θα είναι για τον Μαδούρο να κρατήσει τους βασικούς συμμάχους στο πλευρό του. Ο στρατός, για παράδειγμα, είναι απίθανο να παραμείνει αν χάσει την οικονομική του δύναμη.
Οι πολίτες
Πεινασμένοι, απένταροι και εξαντλημένοι, οι Βενεζουελάνοι είναι πιο θυμωμένοι από ποτέ με τον Μαδούρο. Και ύστερα από περισσότερο από έναν χρόνο σιωπής από τις αιματηρές διαδηλώσεις του 2017, ο Γκουαϊδό αναζωπύρωσε το πάθος τους για διαμαρτυρία.
Ο Μαδούρο έχει εξαπολύσει μια σειρά από νυχτερινές επιδρομές σε συνοικίες της εργατικής τάξης και φτωχογειτονιές που κάποτε ήταν απροσπέλαστα προπύργια του Τσαβισμού αλλά που τώρα έχουν αρχίσει να τον εγκαταλείπουν. Με την κάλυψη που τους παρείχε το σκοτάδι, μέλη των φονικών ειδικών δυνάμεων επιβολής χρησιμοποίησαν δακρυγόνα, όπλα ή ακόμη και χειροβομβίδες κατά των διαδηλωτών.
Σε αυτό το περιβάλλον, ο Γκουαϊδό κυκλοφορεί ελεύθερος. Παρότι ο Μαδούρο τού έχει απαγορεύσει να εγκαταλείψει τη χώρα, μπορεί μέχρι στιγμής να ταξιδεύει ελεύθερα στο εσωτερικό, να συναντά ξένους ηγέτες και να μιλά στα κανάλια. Κάποια ξαφνικά blackouts στα social media περιορίζουν ενίοτε την επικοινωνία του, την ώρα που ο Μαδούρο “οργώνει” με ένα τηλεοπτικό συνεργείο τις στρατιωτικές εγκαταστάσεις της χώρας προκειμένου να προβάλλει την πλήρη υποταγή που δηλώνουν οι στρατηγοί στο καθεστώς του.
