Οι Πόντιοι δεν είναι Λαζοί
Γράφει ο Ιωσήφ Τσιμισκής
Υπάρχει εδώ και αρκετούς αιώνες μια παρανόηση κατά την οποία ταυτοποιούνται οι Πόντιοι με τους Λαζούς. Είναι ένα θέμα που σκοπίμως και εντέχνως η Τουρκία έχει επιμεληθεί την διόγκωση του αλλά και την γενικότερη στρέβλωση του. Αποτέλεσμα αυτής της παρανοϊκής κατάστασης είναι ότι και πολλοί Έλληνες Πόντιοι, ιδιαιτέρως του εξωτερικού, εν αγνοία τους αυτοπροσδιορίζονται και ως Λαζοί.
Δυστυχώς σημαντική ευθύνη έχουν και οι ιστορικοί του Βυζαντίου. Θέλοντας να μειώσουν την ”αξία” και το κύρος των Αυτοκρατόρων της Τραπεζούντας ( Κομνηνοί κατά κύριο λόγο ) οι οποίοι μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης είναι οι συνεχιστές της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, τους αποκαλούν χωρίς να το εννοούν αλλά περιπαικτικά Αυτοκράτορες της Λαζικής. Ως είθισται βάζουμε τα χέρια μας ενίοτε και βγάζουμε τα μάτια μας.
Φυσικά, ουδόλως ισχύει και η τελευταία προσπάθεια αυτοτύφλωσης μας σχετικά με το άρθρο του Νάσου Θεοδωρίδη, το οποίο αμφισβητεί την Ελληνικότητα των Ποντίων, αναφέροντας ότι “Οι αυτοαποκαλούμενοι Πόντιοι είναι το εκχριστιανισμένο σκέλος της παρακαυκάσιας ιθαγενούς φυλής των Μουσουλμάνων Λαζών”.
Οι Λαζοί (τουρκικά: Lazlar, Č’ani, Τζάνοι, στη γλώσσα της Γεωργίας) είναι φυλή που ζει κυρίως στις παράλιες περιοχές του Ευξείνου Πόντου, οι οποίες ανήκουν στην Τουρκία και Γεωργία. Ήταν μια από τις κυριώτερες φυλές του αρχαίου βασιλείου της Κολχίδας, όπως τους αναφέρει και ο Ξενοφών. Οι σημερινοί Πόντιοι είναι ως επί το πλείστον απόγονοι των Ιώνων αποίκων από την Μίλητο, οι οποίοι μεταξύ του 8ου και του 5ου αι. π.Χ. εγκαταστάθηκαν στα παράλια του Ευξείνου Πόντου. Στους Λαζούς αναφέρεται και ο Ξενοφώντας, τονίζοντας ότι κατά την κάθοδο των μυρίων του, δέχτηκε απρόκλητη επίθεση από αυτούς, ενώ οι Έλληνες της Τραπεζούντας «της ελληνικωτάτης ταύτης πόλεως» τον φιλοξένησαν εγκάρδια( απο το άρθρο Πόντιοι ή Λαζοί; Η απάντηση του Κώστα Φωτιάδη)
Μερικές διαπιστώσεις του Ξενοφώντος ( “Ανάβασις”, 4ος αι.π.Χ. “Θάλαττα, Θάλαττα”) : Οι Μύριοι έφθασαν στην Τραπεζούντα “πόλιν Ελληνίδα οικουμένην εν τω Ευξείνω Πόντω” . Κατόπιν έφθασαν στην “Κερασούντα…πόλιν Ελληνίδα επί θαλάττη”. Ξενοφών προς τους Ποντίους : “Τώρα όμως ήρθαμε σε ελληνικές πόλεις”.
Ένας Σινωπαίος ονόματι Εκατώνυμος προς Ξενοφώντα : “Έχουμε την απαίτηση, επειδή είμαστε Έλληνες, να απολαύσουμε μερικές ευεργεσίες από σας, που είσαστε Έλληνες”.
Οι Λαζοί ουδέποτε μιλούσαν την αρχαία ελληνική γλώσσα και για αυτό ουδέποτε μπόρεσαν να συνεννοηθούν με τους Μυρίους του Ξενοφώντα.
Η Ποντιακή είναι η μόνη διάλεκτος, η οποία διατήρησε εν μέρει προφορά, καταλήξεις και γραμματική της αρχαίας ιωνικής διαλέκτου (Ιδέ και Χ.Σαμουηλίδης, Ιστορία του Ποντιακού Πολιτισμού (σ.343), Günther S. Henrich, Γερμανός Καθηγητής Πανεπιστημίου διεθνώς αναγνωρισμένος ειδικός για την Ποντιακή Διάλεκτο, “Die Pontier und ihre Sprache ( Vortragsmanuskript vom 7.5.201, Leipzig ) , D.E. Oeconomides (Τραπεζούντιος Καθηγητής στην “Πατριαρχική Μεγάλη του Γένους Σχολή Κωνσταντινούπολις), Lautlehre des Pontischen, Leipzig , 1908. Πρόκειται για την διδακτορική διατριβή του,την οποία υπεράσπισε επιτυχώς στα τέλη του 19ου αι. στην Λειψία (Γερμανία)!
Η Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας καθώς και οι Κομνηνοί είναι χριστιανοί ελληνόφωνοι . Η Τραπεζούντα του Πόντου είναι η πρώτη από όλους που θρηνεί για την πτώση της Κωνσταντινούπολης το 1453:
”Ἕναν πουλίν, καλὸν πουλὶν ἐβγαίν᾿ ἀπὸ τὴν Πόλιν,
οὐδὲ στ᾿ ἀμπέλια κόνεψεν οὐδὲ στὰ περιβόλιαν,
ἐπῆγεν καί-ν ἐκόνεψεν ἅ σου Ἠλί᾿ τὸν κάστρον.
Ἐσεῖξεν τ᾿ ἕναν τὸ φτερὸν σὸ αἷμα βουτεμένον,
ἐσεῖξεν τ᾿ ἄλλο τὸ φτερόν, χαρτὶν ἔχει γραμμένον,
Ἀτὸ κανεὶς κι ἀνέγνωσεν, οὐδ᾿ ὁ μητροπολίτης
ἕναν παιδίν, καλὸν παιδίν, ἔρχεται κι ἀναγνώθει.
Σίτ᾿ ἀναγνῶθ᾿ σίτε κλαίγει, σίτε κρούει τὴν καρδίαν.
«Ἀλὶ ἐμᾶς καὶ βάι ἐμᾶς, πάρθεν ἡ Ρωμανία!»
Μοιρολογοῦν τὰ ἐκκλησιάς, κλαῖγνε τὰ μοναστήρια
κι ὁ Γιάννες ὁ Χρυσόστομον κλαίει, δερνοκοπιέται,
-Μὴ κλαῖς, μὴ κλαῖς Ἅϊ-Γιάννε μου, καὶ δερνοκοπισκᾶσαι
-Ἡ Ρωμανία πέρασε, ἡ Ρωμανία ῾πάρθεν.
-Ἡ Ρωμανία κι ἂν πέρασεν, ἀνθεῖ καὶ φέρει κι ἄλλον.”
Είναι μεν δημοτικό ποντιακό αλλά φέρεται ότι το έχει γράψει ο Δαυίδ Μέγας Κομνηνός . Παραλλάγη αυτού του ποιήματος είναι και το ”Ενας αητός καθότανε” το οποίο έγινε πανελλήνιο τραγούδι .
Ο αητός της Τραπεζούντας ( σύμβολο της σημαίας του Πόντου) θρηνεί από την στενοχώρια του και τσιμπάει τα νύχια του και τα πόδια του
«Και τσίμπαγε τα νύχια του μωρέ τα νυχάκια του, αχ και τσίμπαγε τα νύχια του, τα νυχοποδαράκια του».
Κλαίει ο αητός για την πέρδικα που πιάσανε , για την Κωνσταντινούπολη δηλαδή και παρακαλεί να μην την χαλάσουνε:
«την πέρδικα που πιάσατε
ε μωρέ που πιάσατε
αχ την πέρδικα που πιάσατε
να μην την εχαλάσετε
ε μωρέ χαλάσετε
για’θα την βάλω σε χρυσό κλουβί
να με ξυπνάει κάθε πρωί».
Πριν γραφτεί με την σημερινή του μορφή, ο Νικόλαος Πολίτης αλλά και ο καθηγητής λαογραφίας Karl Krumbache αναφαίρουν στο περιοδικό Byzantinische Zeitschrift (1892), που είναι το παλαιότερο ακαδημαϊκό περιοδικό για τη βυζαντινή γραμματεία, καθώς και το Byzantinisches Archiv (1898), ότι το συγκεκριμένο τραγούδι αρχικά γράφτηκε στην Ελληνική Ποντιακή Διάλεκτο και προϊόντος του χρόνου “μεταγλωττίστηκε” τρόπον τινά στην Ελληνική καθομιλουμένη .
Έτσι, το ”ένας αητός καθότανε” πέταξε από την Τραπεζούντα και ήρθε και κάθησε σε όλη την Ρωμανία, σε όλη την Έλλάδα, στα χείλη όλων.
Οι Λαζοί το 522 εκχριστιανίστηκαν και έτσι ξεκίνησε η σύγχυση με τους Ποντίους. Η Λαζική αποτέλεσε ξεχωριστή Μητρόπολη, μετά την ίδρυση όμως της αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας υπάγεται στον Μητροπολίτη Τραπεζούντας, ο οποίος διατηρεί τον τίτλο «Υπέρτιμος και Έξαρχος πάσης Λαζικής». Αργότερα όμως θα εξισλαμιστούν, θα συνεχίσουν να τηρούν δικά τους ήθη και έθιμα που δεν έχουν σχέση με αυτά των Ελλήνων του Πόντου. Ασφαλώς, η απόδοση της έννοιας Λαζοί στην παρήχηση της φράσης Ελλάς-Ζει δεν έχει σχέση με την πραγματικότητα.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα το νεοελληνικό δίστιχο ‘ήρθανε για να μας πούνε η Ελλάδα πως δεν ζει. Ζει, ζει, ζει, φώναξαν οι Πόντιοι μαζί και μας βγάλανε Λαζοί.’ ‘Λαζοί είμες, Λαζοί είμες, Λαζιών σκυλ παιδία σα χέρια μουν κρατούμε μαχαίρια και σπαθία’ τα οποία καταδίκαζαν τα ποντιακά σωματεία με το Υπόμνημά τους προς τον Υπουργό υποδηλώνοντας την επιχειρούμενη φαλκίδευση της ταυτότητάς τους.
Οι Λαζοί ανέκαθεν υπήρξαν διώκτες των Ελλήνων του Πόντου και προσέφεραν σημαντικές υπηρεσίες στην Τουρκία κατά την διάρκεια της Ποντιακής Γενοκτονίας .
Οι Τούρκοι διά του Κεμάλ κατόρθωσαν να τους μεταβάλουν σε φανατικούς εχθρούς των Ποντίων, οι οποίοι διέπραξαν μεγάλης εκτάσεως θηριωδίες σε βάρος του Ποντιακού πληθυσμού κάτω από την απαίσια ηγεσία του κουτσού βαρκάρη της Κερασούντας, Τοπάλ Οσμάν. Ο Τοπάλ Οσμάν ήταν Λαζός από τους ηγέτες των Τούρκων ατάκτων με δική του ομάδα. Έτρεφε άσβεστο μίσος για τους Έλληνες και έγινε ο μεγαλύτερος διώκτης τους. Ο Τοπάλ έμεινε στην ιστορία για τη βαρβαρότητα του ως «ο σφαγέας των Ποντίων» ή «η ύαινα του Πόντου».
Ο Τοπάλ Οσμάν ηγήθηκε μιας παρακρατικής συμμορίας και ανέλαβε το έργο που του ανέθεσε ο Κεμάλ: Να εκκαθαρίσει τον Πόντο από τους Έλληνες. Συγκρότησε εκτεταμένα δίκτυα με πολλούς άντρες, οι οποίοι δρούσαν στα ελληνικά χωριά στην περιοχή της Κερασούντας. Τρομοκρατούσαν τους κατοίκους, απειλώντας τους ότι αν δεν φύγουν οικειοθελώς θα δολοφονηθούν ή θα εκδιωχθούν και οι περιουσίες τους θα καταστραφούν, όπως και έγινε τελικά..
Ο Οσμάν καλούσε τους Χριστιανούς στα κατά τόπους κτηματολογικά γραφεία μπροστά σε δύο Τούρκους μάρτυρες ή μπροστά σε Χριστιανούς (που τους είχαν σύρει δια της βίας) όπου ομολογούσαν ότι ο ιδιοκτήτης του κτήματος ή της γης είχε λάβει ένα ορισμένο ποσό σαν αμοιβή έναντι της αξίας του ακινήτου του. Τότε, αμέσως γινόταν η μεταγραφή του ακινήτου στο όνομα του Οσμάν ή συμμοριτών και φίλων του. Με αυτόν τον τρόπο της απάνθρωπης ληστείας και αρπαγής, όλη η ακίνητη περιουσία των Ελλήνων Χριστιανών Κερασουντίων, που ανερχόταν σε πολλά εκατομμύρια λίρες, περνούσε στα χέρια τους. Ο Κεμάλ δεν μπορούσε πλέον να τον προστατεύσει, και διέταξε την σύλληψή του. Πιθανόν να μη τον χρειαζόταν άλλο και προτιμούσε να εξαφανισθούν μαζί του τα τεκμήρια των φρικαλέων πράξεών του. Ο Οσμάν προσπάθησε να κρυφτεί. Συνελήφθη και εκτελέστηκε. Ο σφαγέας του Πόντου, προδόθηκε από τους δικούς του ανθρώπους που τον αντιμετώπισαν όπως έλεγε και το παρατσούκλι του. Σαν Ύαινα, που πια δεν ήταν χρήσιμη σε κανένα..
Το θέμα της υποτειθέμενης συνάφειας Λαζών και Ποντίων εκμεταλλεύτηκε και ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν, όταν, όπως κατά κόρον έχει αναφερθεί στο διαδύκτιο περί της Ελληνικής του καταγωγής, ρώτησε τον πατέρα του όταν ήταν μικρός να μάθει αν η οικογένεια τους ήταν Λαζοί (υποτείθεται Έλληνες) ή Τούρκοι. Φυσικά οι Τούρκοι, οι οποίοι γνωρίζουν ποιοί είναι Λαζοί και ποιοί Έλληνες (τουλάχιστον ο Πρόεδρος της χώρας), εσκεμμένα τους εξομοιώνουν, ο λόγος είναι ότι η ύπαρξη Λαζών που και σήμερα ασφαλώς υπάρχουν στην Τουρκία, ”αμβλύνει” την θηριωδία της ποντιακής γενοκτονίας, αφού υποτείθεται ότι οι Πόντιοι δεν ξεκληρήστικαν. Μπορεί η εξωτερική εμφάνιση Λαζών και Ποντίων να έχει πολλές ομοιότητες, αλλά εθνολογικά πρόκειται για διαφορετικούς πληθυσμούς.
Ακόμα και οι χοροί των Ποντίων συγγενεύουν με της υπόλοιπης Ελλάδας και δη της Κρήτης. Κρήτες και Πόντιοι αποκαλύπτουν προαιώνιες προγονικές ρίζες με ιδιαιτερότητες και ιδιομορφίες, αλλά και τη συγγένεια που τους ενώνει, με κοινά χαρακτηριστικά ρυθμών, μελωδιών, ηθών, εθίμων, προαιώνιων παραδόσεων και γλώσσας, τα οποία και οι δύο διατηρούν αναλλοίωτα στο πέρασμα των αιώνων και τα μεταδίδουν από γενιά σε γενιά. Ο χορός, με τις γρήγορες δοξαριές της λύρας γίνεται τρόπος έκφρασης ζωής! Πεντοζάλη, Πυρρίχιος (Σέρα), Ανωγειανός Πηδηχτός, Τικ, Μαλεβιζιώτης, Κότσαρι, Ρουματιανή Σούστα, Τρυγόνα και Συρτός Χανιώτης.
Έχει ξεκινήσει πρόσφατα μια προπαγάνδα από τους παρευξείνιους κατοίκους της Τουρκίας να πείσουν τους απογόνους των Ελλήνων του Πόντου και άλλους, ότι «παιδιά όλοι είμαστε Πόντιοι ανεξαρτήτως θρησκείας και εθνολογικής ένταξης, είμαστε όλοι χαρισματικά πανέξυπνοι και εδώ είναι η πάτριδα μας» .
Παραμύθια για μικρά παιδιά, οι άνθρωποι είναι Λαζοί που σταδιακά θέλουν να δημιουργήσουν, όπως και οι Κούρδοι, ανεξάρτητο κράτος και ψάχνουν από πού να πιαστούν.
