Περί Συμφωνίας Ντέιτον

Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα 

«Πρόκειται για το πιο ιστορικό επίτευγμα στα Βαλκάνια, από τη Συμφωνία του Ντέιτον και φανερώνει την θαρραλέα ηγετική ικανότητα που επιδείξατε. Με τις προσπάθειες που καταβάλατε, από κοινού με τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα, εξασφαλίσατε ένα πιο σταθερό και ευημερούμενο μέλλον, όχι μόνο για τις δύο χώρες σας, αλλά και για ολόκληρη την περιοχή» σημείωσε σε πρόσφατη συγχαρητήρια επιστολή προς τον Ζόραν Ζάεφ, ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ.

Ας θυμηθούμε όμως την Συμφωνία Ντέιτον μετά τις πολλές ερωτήσεις από φίλους της σελίδας μας.

Ηταν Νοέμβριος του 1995 όταν στη στρατιωτική βάση του Ντέιτον, στο Οχάιο των ΗΠΑ, οι τρεις μεγάλοι πρωταγωνιστές της γιουγκοσλαβικής κρίσης, ο Σέρβος Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, ο Κροάτης Φράνιο Τούτσμαν και ο Βόσνιος μουσουλμάνος Αλίγια Ιζετμπέκοβιτς, παρουσία του Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ συμφωνούσαν στους όρους για τον τερματισμό του τετραετούς εμφυλίου στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη

Υπενθυμίζουμε πως ο Πόλεμος της Βοσνίας ήταν πολεμική σύγκρουση στα πλαίσια των εμφυλίων συρράξεων της Γιουγκοσλαβίας, η οποία έλαβε χώρα στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη από το Μάρτιο του 1992 μέχρι το Δεκέμβριο του 1995. Ο πόλεμος αυτός ήταν η τρίτη κατά διαδοχική σειρά πολεμική σύρραξη στα πλαίσια του γιουγκοσλαβικού εμφυλίου και ήταν άμεσα συνδεδεμένος με τον Πόλεμο της Κροατίας, ο οποίος είχε αρχίσει ένα χρόνο νωρίτερα. Είναι επίσης γνωστός ως πόλεμος της Βοσνιακής Ανεξαρτησίας. Στην πολεμική αυτή σύρραξη ενεπλάκη για πρώτη φορά και το ΝΑΤΟ, υλοποιώντας αρχικά την επιχείρηση “Deny Flight”, επιβάλλοντας απόφαση του συμβουλίου ασφαλείας του Ο.Η.Ε. που όριζε τον εναέριο χώρο της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης ως “No fly zone” (Ζώνη απαγόρευσης πτήσεων) με την οποία απαγορεύονταν πτήσεις αεροσκαφών στον εναέριο χώρο της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης.

Οι ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις για τη λήξη του πολέμου της Βοσνίας, όπως προαναφέραμε, έγιναν στο Ντέιτον του Οχάιο, στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, όπου τις τρεις πλευρές αντιπροσώπευσαν οι Άλια Ιζετμπέγκοβιτς, ως πρόεδρος της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης και αντιπρόσωπος της πλευράς των Βόσνιων Μουσουλμάνων, Φράνιο Τούτζμαν ως πρόεδρος της Κροατίας και αντιπρόσωπος της κροατικής και κροατοβοσνιακής πλευράς και Σλομπόνταν Μιλόσεβιτς, ως πρόεδρος της Σερβίας και εκπρόσωπος των σερβο-βοσνιακών συμφερόντων λόγω απουσίας του Ράντοβαν Κάρατζιτς πού κατηγορούταν για εγκλήματα πολέμου. Οι διαπραγματεύσεις έλαβαν χώρα στο διάστημα μεταξύ 1 Νοεμβρίου και 21 Νοεμβρίου 1995. Απο την πλευρά των ΗΠΑ, οι Ουόρεν Κρίστοφερ και Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ (χαρακτηρίστηκε ως ο «αρχιτέκτονας» της συμφωνιας) ήταν παρόντες. Από την πλευρά της Ε.Ε. ο Σουηδός Κάρλ Μπιλντ και από την πλευρά της Ρωσίας ο υπουργός εξωτερικών, Ιγκόρ Ιβάνοφ. Μετά την ανεπίσημη συμφωνία που έληξε στις 21 Νοεμβρίου, η επίσημη υπεγράφη στις 14 Δεκεμβρίου 1995 στο Παρίσι, παρουσία του προέδρου των ΗΠΑ, Μπιλ Κλίντον, του Γάλλου προέδρου, Ζακ Σιράκ, του Γερμανού καγκελάριου, Χέλμουτ Κόλ, του Βρετανού πρωθυπουργού Τζον Μέιτζορ και τού Ρώσου πρωθυπουργού, Βίκτορ Τσερνομύρντιν.

Στις διαπραγματεύσεις συμφωνήθηκε ο διαχωρισμός της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης: το 51% ως Κροατο-Μουσουλμανικός τομέας, υπό την ονομασία Ομοσπονδία της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης που είχε δημιουργηθεί τον Ιανουάριο του 1994, και στο τομέα της Σερβικής Δημοκρατίας το υπόλοιπο 49% της χώρας. Η συμφωνία έληξε τις εχθροπραξίες, αλλά πολλοί είναι αυτοί στην Βοσνία που υποστηρίζουν ότι δημιούργησε ασφυκτικές συνθήκες για ενοποίηση και ανάπτυξη, διαιωνίζοντας τους διαχωρισμούς της εμπόλεμης περιόδου.

Εδώ να τονίσουμε πως πριν ένα μήνα, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ανέφερε ότι η συμφωνία Ντέιτον του 1995 θα πρέπει να επανεξεταστεί, με τη δικαιολογία ότι «δεν δημιουργεί λύση για το μέλλον της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης». Το ενδιαφέρον του Ερντογάν για την περιοχή έχει άμεση σχέση με το πάγιο αίτημα της Άγκυρας περί αναθεώρησης/επικαιροποίησης της Συνθήκης της Λωζάνης, προκειμένου η Τουρκία να μπορεί να ελέγχει τους μουσουλμανικούς πληθυσμούς των Βαλκανίων, τους οποίους ονομάζει αυθαίρετα τουρκικούς.

Υπενθυμίζουμε πως στο Geopolitics έχουν δημοσιεύσει αρκετά σχετικά κείμενα:

Φιλοτουρκική οργάνωση ση Βοσνία
https://geopolitics.iisca.eu/?p=2298

Bαλκάνια: H εισβολή της Τουρκίας
https://geopolitics.iisca.eu/?p=4133

Τα Βαλκάνια ως καταφύγιο τζιχαντιστών;
https://geopolitics.iisca.eu/?p=10547