Γιατί η Αίγυπτος του Σίσι κερδίζει την Τουρκία του Ερντογάν

Γράφει ο Γιώργος Λυκοκάπης

«Άστραψε και βρόντηξε» ο Τούρκος πρόεδρος για την σύνοδο κορυφής ΕΕ και αραβικών χωρών, που πραγματοποιήθηκε στο Σαρμ ελ Σέϊχ της Αιγύπτου. Σε προεκλογική του συγκέντρωση εξαπέλυσε σφοδρή επίθεση στους Ευρωπαίους, κατηγορώντας τους για «υποκρισία». Δήλωσε χαρακτηριστικά «πως μπορείτε να μιλάτε για δημοκρατία, όταν συμμετείχατε σε σύνοδο κορυφής με τον αλ-Σίσι που εκτέλεσε την περασμένη βδομάδα εννέα νέους ανθρώπους»;

Διαβάστε επίσης: Stratfor: Η Αίγυπτος ανακτά τον περιφερειακό της ρόλο

Ο Ερντογάν αναφέρονταν στις εκτελέσεις εννέα μελών των Αδελφών Μουσουλμάνων που πραγματοποιήθηκαν στις 20 Φεβρουαρίου. Η ρητορική αυτή επίθεση δεν πρέπει να προκαλεί εντύπωση. Ο Ταγίπ Ερντογάν είναι κυριολεκτικά «στα μαχαίρια», με τον Αιγύπτιο πρόεδρο Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι. Ο Τούρκος πρόεδρος είχε αντιδράσει με σφοδρότητα στην στρατιωτική επέμβαση του αιγυπτιακού στρατού που έφερε στην εξουσία τον σημερινό ισχυρό άνδρα του Καΐρου.

Η επέμβαση πραγματοποιήθηκε εναντίον της (δημοκρατικά εκλεγμένης) κυβέρνησης της Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Είναι γνωστό πως ο Τούρκος πρόεδρος φιλοδοξούσε να ηγεμονεύσει στον αραβικό κόσμο, συμμαχώντας με την Μουσουλμανική Αδελφότητα, την ιστορική οργάνωση του φονταλενταλιστικού Ισλάμ. Το στρατιωτικό πραξικόπημα του 2013 στην Αίγυπτο, έβαλε τέλος σε αυτές τις νεοθωμανικές φιλοδοξίες.

Πλέον για το στρατιωτικό καθεστώς Σίσι, η Μουσουλμανική Αδελφότητα είναι «τρομοκρατική οργάνωση» και καταδιώκει αμείλικτα τα στελέχη της. Όντως μπορούμε να δώσουμε κάποιο δίκιο στον Τούρκο πρόεδρο. Η σημερινή αιγυπτιακή κυβέρνηση δεν φημίζεται για τον σεβασμό της στα ανθρώπινα δικαιώματα ή στο κράτος δικαίου. Πρέπει όμως να επισημάνουμε πως η αντίδραση του Ερντογάν ήρθε ετεροχρονισμένα.

Η δημοκρατία είναι μέσο, όχι σκοπός 

Όταν πραγματοποιήθηκαν οι εκτελέσεις των 9 μελών της Αδελφότητας, οι μόνες διεθνείς αντιδράσεις περιορίστηκαν σε μία ανακοίνωση της Διεθνούς Αμνηστίας. Ο λαλίστατος, κατά τα άλλα, Ερντογάν επέλεξε την σιωπή. Αν θυμηθούμε τότε ο Τούρκος πρόεδρος έστρεψε τα πυρά του όχι κατά της Αιγύπτου, αλλά κατά της Κίνας. Επέλεξε να επιτεθεί στο Πεκίνο, για την καταπίεση των τουρκόφωνων Ουιγούρων μουσουλμάνων.

Δεν είχε πει όμως τίποτα για τις εκτελέσεις μελών της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στην Αίγυπτο, οι οποίοι υπήρξαν προνομιακοί του σύμμαχοι στο πρόσφατο παρελθόν. Και δεν ήταν απλώς σύμμαχοι. Όταν σχημάτισε την πρώτη εκλεγμένη κυβέρνηση στην Αίγυπτο μετά την Αραβική Άνοιξη η Μουσουλμανική Αδελφότητα, κυριολεκτικά, μιμήθηκε την τακτική που ακολούθησε ο Ερντογάν ως πρωθυπουργός. Εμφανίστηκαν ως εκπρόσωποι ενός «μετριοπαθούς» και «εκσυγχρονιστικού» πολιτικού Ισλάμ.

Η οργάνωση αποπειράθηκε να αποστασιοποιηθεί από τις τρομοκρατικές επιθέσεις και την ρητορική μίσους του παρελθόντος. Ενός παρελθόντος, όχι ιδιαίτερα μακρινού. Μόλις το 1997, ο τότε επικεφαλής των Αδελφών Μουσουλμάνων Μουσταφά Μανσούρ, προχώρησε σε μία ανατριχιαστική δήλωση. Είχε ζητήσει τον αποκλεισμό των χριστιανών Κοπτών από τις αιγυπτιακές ένοπλες δυνάμεις, χαρακτηρίζοντας τους «συμμάχους των εχθρών της Αιγύπτου«.

Ήταν η ίδια χρονική περίοδος που ο, τότε, άγνωστος Ερντογάν είχε αποκαλυπτικά δηλώσει πως «η δημοκρατία είναι το μέσον, όχι ο σκοπός«. Και όμως η Δύση, ειδικότερα η κυβέρνηση Ομπάμα, θεωρούσε την Τουρκία του Ερντογάν ως ένα υπόδειγμα «μετριοπαθούς πολιτικού Ισλάμ». Όταν ο Ερντογάν έδειξε το αληθινό του πρόσωπο μετά το 2013, διαλύθηκαν οι σχετικές ψευδαισθήσεις.

Καμμένο χαρτί η Μουσουλμανική Αδελφότητα

Δεν μοιάζει τυχαίο που μεσολάβησε το στρατιωτικό πραξικόπημα στην Αίγυπτο για να δείξει ο Ταγίπ Ερντογάν το πραγματικό του πρόσωπο. Ο Τούρκος πρόεδρος είδε με οργή τις υποτονικές αντιδράσεις της Δύσης στην ανατροπή της πρώτης εκλεγμένης κυβέρνησης στην Αίγυπτο. Όντως ο πρόεδρος Ομπάμα είχε επιδιώξει καλές σχέσεις με την κυβέρνηση των Αδελφών Μουσουλμάνων. Προφανώς όμως και δεν θα τολμούσε να συγκρουστεί με το αιγυπτιακό στρατό, την στιγμή που είναι ο «στυλοβάτης» της ειρήνης με το Ισραήλ.

Ήταν τότε που ο Ερντογάν άρχισε να βλέπει όλο και περισσότερο «δυτικές συνωμοσίες» εις βάρος της Τουρκίας. Μην ξεχνάμε πως σχεδόν ταυτόχρονα είχαν εκδηλωθεί οι διαδηλώσεις διαμαρτυρίας στο πάρκο Γκεζί στην Κωνσταντινούπολη, τις οποίες η Άγκυρα απέδωσε σε «δυτικό δάχτυλο». Μετά την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016 ο Τούρκος πρόεδρος δεν έχει την παραμικρή αμφιβολία. Είναι πεπεισμένος πως η Δύση απεργάζεται την ανατροπή του, αλλά δεν είναι διατεθειμένος να έχει το τέλος των Αδελφών Μουσουλμάνων.

Πάντως η οργάνωση μοιάζει να αποτελεί «καμμένο χαρτί» πλέον για τον Ερντογάν. Παρά τις σποραδικές τρομοκρατικές επιθέσεις που σημειώνονται στην Αίγυπτο, δεν μοιάζουν ικανοί να απειλήσουν τον στρατηγό Σίσι. Η Άγκυρα δεν μπορεί να υπολογίζει στο παρακλάδι της Αδελφότητας στην Ιορδανία. Οι Ιορδανοί Αδελφοί Μουσουλμάνοι έχουν, εδώ και χρόνια, μετατραπεί σε υποστηρικτές της δυναστείας Χουσεϊν. Όσον αφορά τη Συρία, η Τουρκία είναι, εκ των πραγμάτων, υποχρεωμένη να δεχτεί την παραμονή του Άσαντ στην εξουσία.

Ο Τούρκος πρόεδρος δεν έχει να περιμένει τίποτα από την συγκεκριμένη οργάνωση. Εξάλλου, ήταν η ίδια η Τουρκία που παρέδωσε στις αιγυπτιακές αρχές στέλεχος της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, μόλις στα μέσα Φεβρουαρίου! Η Άγκυρα μοιάζει να στρέφεται όλο και περισσότερο σε μία «κεμαλική» ατζέντα, όπως δείρουν οι πολεμικές απειλές εναντίον των Κούρδων στη Συρία και οι προκλήσεις της στην Κύπρο.

Εμπόδιο η Αίγυπτος

Επομένως, γιατί ο Τούρκος πρόεδρος θυμήθηκε, εκ των υστέρων, τις εκτελέσεις των Αδελφών Μουσουλμάνων στην Αίγυπτο; Διότι ο Ερντογάν προφανώς και δεν κόπτεται για την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε μία αραβική χώρα. Βλέπει όμως με ανησυχία την γεωπολιτική αναβάθμιση της Αιγύπτου, διότι ανταγωνίζεται τα συμφέροντα της Τουρκίας. Στο Σαρμ ελ Σέϊχ οι Ευρωπαίοι συζήτησαν με τους Άραβες ζητήματα ασφαλείας και μετανάστευσης, με την Τουρκία παντελώς απούσα.

Ακόμα ο Ερντογάν δεν μπορεί να χωνέψει το «στραπάτσο» που υπέστη στην εμπόλεμη Λιβύη από τον στρατηγό Σίσι. Μετά την παρασκηνιακή μεσολάβηση του Αιγυπτίου προέδρου, οι περισσότερες δυτικές κυβέρνησεις υποστηρίζουν τον στρατηγό Χαλίφα Χαφτάρ, έναν σκληρό διώκτη του πολιτικού Ισλάμ. Μόνο η Τουρκία και το Κατάρ έμειναν να στηρίζουν τις «φράξιες» των Αδελφών Μουσουλμάνων στην εμπόλεμη χώρα.

Η Αίγυπτος συμμετέχει στη συμμαχία Ισραήλ, Ελλάδος και Κύπρου, μία συμμαχία την οποία υποστηρίζει η Ουάσιγκτον. Μόνιμη επωδός της Τουρκίας είναι πως αυτή η συμμαχία συνιστά «απειλή» για την ασφάλεια της. Αυτός ο ισχυρισμός είναι παντελώς αβάσιμος. Πόσο μάλλον όταν προέρχεται από την Τουρκία, που αποτελεί δύναμη εισβολής και κατοχής της Κύπρου από το 1974.

Η «Γαλάζια Πατρίδα» διέξοδος για Ερντογάν

Το μεγάλο όνειρο του Ερντογάν ήταν να επιτύχει μία μοντέρνα αναβίωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Γνωρίζει πως στην σημερινή εποχή δεν αρκούν τα στρατιωτικά μέσα για αυτό το φιλόδοξο σχέδιο. Ο Ερντογάν χρειάζεται συμμάχους στον αραβικό κόσμο, τους οποίους βρήκε στην Μουσουλμανική Αδελφότητα στην Αίγυπτο. Στη δε Συρία έφτασε στο σημείο να υποστηρίξει αμιγώς τρομοκρατικές ομάδες, όπως το Ισλαμικό Κράτος, τις οποίες απέφυγε να υποστηρίξει ανοιχτά ακόμα και η κυβέρνηση Μόρσι στην Αίγυπτο.

Η στρατηγική της τελικά απέτυχε παταγωδώς. Η Μουσουλμανική Αδελφότητα είναι στα πρόθυμα διάλυσης στην Αίγυπτο. Ο Άσαντ αναδείχτηκε ο μεγάλος νικητής του συριακού εμφυλίου, με τα απολειφάδια των αντικαθεστωτικών να είναι σε δυσχερέστατη θέση. Με εξαίρεση το Κατάρ, η Τουρκία βρέθηκε παντελώς απομονωμένη στον αραβικό κόσμο. Επομένως αντί να πετύχει την αναβίωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η Τουρκία βρέθηκε αποκλεισμένη από όλες τις ενεργειακές συμφωνίες στην Μεσόγειο.

Ο Ταγίπ Ερντογάν είναι πολύ εγωιστής για να δεχτεί αυτό το τετελεσμένο. Απάντηση του, η θηριώδης στρατιωτική άσκηση «Γαλάζια Πατρίδα», η οποία μοιάζει με μία «πρόβα πολέμου». Όμως ο Ταγίπ Ερντογάν είναι αρκετά έξυπνος για ανοίξει πολλαπλά μέτωπα με Αίγυπτο, Ισραήλ και Ιορδανία. Επομένως εάν η Άγκυρα είναι αποφασισμένη να προκαλέσει «θερμό επεισόδιο» δεν θα το κάνει σίγουρα στη Μεσόγειο.

πηγή:slpress.gr