29/03/2024

Bloomberg: Ήρθε το τέλος της Αγγλόσφαιρας;

Του John Micklethwait

Παρατηρήστε τον δυτικό κόσμο. Η πολιτική ποιας χώρας σάς φαίνεται πιο χαοτική; Στο παρελθόν, πιθανώς να στρέφατε ενστικτωδώς το βλέμμα σας στη νότια Ευρώπη. Σίγουρα οι πολιτικοί στην Αθήνα, την Μαδρίτη και την Ρώμη αγωνίζονται σκληρά, αλλά εάν θέλετε να δείτε πραγματική δυσλειτουργία σήμερα, τότε υπάρχουν μόνο δύο μέρη να κοιτάξετε: Ουάσινγκτον και Λονδίνο.

Η αμερικανική κυβέρνηση είχε “κατεβάσει ρολά” στο πλαίσιο του shutdown για μεγάλο διάστημα φέτος -και τώρα ο Πρόεδρος Donald Trump καυγαδίζει με το Κογκρέσο για το αν υπάρχει κατάσταση έκτακτης ανάγκης στα νότια σύνορα των ΗΠΑ. Η κυβέρνηση της Βρετανίας βαδίζει προς το Brexit σαν μεθυσμένος σε δρόμο με πάγο. Εάν δεν αλλάξει τίποτα, το Ην. Βασίλειο θα αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Ένωση σε πέντε εβδομάδες.

Ζούμε το τέλος της “Αγγλόσφαιρας”; Για σχεδόν τέσσερις δεκαετίες, η Αμερική και η Βρετανία προήγαν τα οφέλη των ανοιχτών αγορών, της παγκοσμιοποίησης και της προσωπικής ελευθερίας. Τώρα, η ηχηρή, αυτή, φωνή έχει γίνει μουρμουρητό. Δεν έχει σιγήσει ακόμη, αλλά η αποδυνάμωση μιας συνεργασίας που όριζε τον “τόνο” στο μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη έχει αντίκτυπο πολύ πέρα από τον αγγλόφωνο κόσμο. Μπορεί κανείς να μην αποδέχεται την αυθεντία των Αγγλοαμερικάνων, ωστόσο εάν νοιάζεται για την ελευθερία και το κράτος δικαίου θα πρέπει να εύχεται να εισακουστούν.

Με τη στενότερη έννοια, ο όρος “Αγγλόσφαιρα” υποδηλώνει κάτι μικρότερο από το αγγλόφωνο 1/5 του πλανήτη: αναφέρεται στις ΗΠΑ και τη Βρετανία. Και όμως είναι ένας όρος που περικλείει κάτι πολύ πιο ισχυρό από την παραδοσιακή, “ξεχωριστή σχέση”. Πριν από μισό αιώνα, η Βρετανία ήταν ο πιο στενός σύμμαχος της Αμερικής, με σφικτούς ιστορικούς, στρατιωτικούς και προσωπικούς δεσμούς και μια κοινή αποστροφή προς τον κομμουνισμό και τη Σοβιετική Ένωση. Ωστόσο, αυτό κάθε άλλο παρά ξεχωριστό ήταν. Τη δεκαετία του 1970, η Βρετανία ήταν πολύ πιο αριστερή και πολύ λιγότερο επιτυχημένη σε σχέση με την Αμερική. Αλλά ούτε και η Αμερική, με το Βιετνάμ και το Watergate στις πλάτες της, ενέπνεε τότε μεγάλη εμπιστοσύνη.

Όλα αυτά άλλαξαν τη δεκαετία του ’80 με τους Ronald Reagan και Margaret Thatcher. Η Αγγλόσφαιρα μετέδωσε ένα μήνυμα που καθήλωσε τον κόσμο: Λέξεις όπως “ιδιωτικοποίηση” και “απελευθέρωση” έγιναν συνηθισμένες, πρώτα στη Δύση και στη συνέχεια στην αναδυόμενη και στην πρώην κομμουνιστική σφαίρα. Όπως είπε κάποτε ο Victor Hugo, “Τίποτα δεν μπορεί να σταματήσει μια ιδέα της οποίας η ώρα έχει έρθει”, και η παγκοσμιοποίηση απογειώθηκε με αιχμή του δόρατος την τεχνολογία αλλά και την ιδεολογία. Tony Blair και Bill Clinton. Blair και George W. Bush. David Cameron και Barack Obama –μια διαδοχική σειρά νέων προφητών παρέλασαν στον κόσμο, λέγοντας στους πολίτες τι να κάνουν, με μπόλικη δόση αυταρέσκειας.

Και πάλι οι ΗΠΑ ήταν ο εταίρος με τη μεγαλύτερη επιρροή. Η βρετανική οικονομία είναι μικρότερη από την οικονομία της Καλιφόρνια και ο συνολικός αμυντικός προϋπολογισμός της δεν υπερβαίνει το 50% του προϋπολογισμού του αμερικανικού Ναυτικού. Αλλά το γεγονός ότι η Αμερική είχε έναν εταίρο που μιλούσε την ίδια γλώσσα (σε πολλά διαφορετικά επίπεδα) έκανε τη συμμαχία μεγαλύτερη από το άθροισμα των τμημάτων της. Η Βρετανία έδωσε στην Αγγλόσφαιρα φωνή στην ΕΕ. Είχε επίσης να προσφέρει “ήπια δύναμη”: τα παγκόσμια μίντια, το Oxbridge και φυσικά το Λονδίνο, έναν εμπορικό κόμβο που ανταγωνίζεται τη Νέα Υόρκη στις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες και τον κοσμοπολιτισμό. Σταδιακά, η Αγγλόσφαιρα έγινε αυθεντία. Ορισμένες χώρες μίσησαν το μήνυμά της. Πολύ περισσότερες ήθελαν να το προσαρμόσουν στις ανάγκες τους ή να το καθυστερήσουν.

Παρ ‘όλα αυτά, η αυθεντία, ακόμη και σε μέρη που ήταν τόσο εχθρικά προς αυτή, όπως οι Βρυξέλλες και το Πεκίνο, ήταν μια αποτροπιαστική αποδοχή ότι οι περισσότερες χώρες, αν ήθελαν να τα πάνε καλά, έπρεπε να γίνουν πιο Αγγλοαμερικανικές. Η παραδοχή ότι η Silicon Valley είχε τέτοιο πλεονέκτημα στην τεχνολογία κατάφερε μόνο να εντείνει το αίσθημα του αναπόφευκτου.

Κοιτάζοντας πίσω, η αυθεντία ήταν πιο ευάλωτη από ό,τι πίστευαν όλοι. Αν και οι επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου αρχικά ένωσαν τον κόσμο πίσω από την Αγγλόσφαιρα, η ιδέα ότι η Βρετανία και η Αμερική ήταν ο καλός της ιστορίας αμφισβητήθηκε έντονα από το λουτρό αίματος του Ιράκ, τη φρίκη του Γκουαντανάμο και στη συνέχεια την οικονομική κρίση. Επιπλέον, καθώς η Κίνα εξακολούθησε να αναπτύσσεται, άρχισε να ηχεί μια αντίπαλη τρομπέτα που ήταν ιδιαίτερα ελκυστική για τις κυβερνήσεις σε όλο τον αναδυόμενο κόσμο: Η “συναίνεση του Πεκίνου” προήγε την ιδέα ότι ο αυταρχισμός είναι καλύτερο κίνητρο για την ευημερία από το “χαοτικό” laissez faire.

Ήταν το 2016, ωστόσο, που η Αγγλόσφαιρα διαλύθηκε σε κομμάτια. Πρώτα ήρθε το Brexit, το οποίο έκανε τη Βρετανία να σιωπήσει σχεδόν ολοκληρωτικά. Η εικόνα της ως μιας φιλελεύθερης, εξωστρεφούς χώρας έχει αντιστραφεί. Ακόμα κι αν μερικοί οπαδοί του Brexit θέλουν να δημιουργήσουν μια ελεύθερα συναλλασσόμενη Σιγκαπούρη στον Τάμεση, το κίνημα κυριαρχείται από τους οπαδούς της “Μικρής Αγγλίας”.

Η εκλογή του Donald Trump αποδείχθηκε μεγαλύτερο πλήγμα. Η Αγγλόσφαιρα κυριαρχείται τώρα από έναν άνθρωπο ο οποίος δεν θέλει την παγκοσμιοποίηση, θέλει να εγκαταλείψει σχεδόν κάθε παγκόσμιο θεσμό και να προστατέψει τα σύνορά του με ένα τείχος. Η “ήπια δύναμη” δεν έχει αξία γι ‘αυτόν. Σπάνια αναφέρει την ελευθερία ή τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Το χειρότερο από όλα είναι ότι η Αγγλόσφαιρα δεν είναι πλέον πολύ δημοφιλής μεταξύ των Αγγλοαμερικάνων. Απέχοντας πολύ από το βλέπουν την παγκοσμιοποίηση ως το “δικό τους” κίνημα, πολλοί Βρετανοί και Αμερικάνοι την συνδέουν με μια ελίτ που δεν έχει ρίζες. Στο προσκήνιο έχουν έρθει αυταρχικοί ηγέτες που εξαπλώνονται σαν fake news. Στον κόσμο του “η Αμερική πρώτα”, το άκουσμα της λέξης “ελευθερία” περιττεύει. Στην οικονομία, το ελεύθερο εμπόριο συρρικνώνεται. 

Τα πιστεύω που προωθούσε η Αγγλόσφαιρα, ήταν αυτά που βοήθησαν δισεκατομμύρια ανθρώπους να γλιτώσουν από τη φτώχεια. Οι παγκόσμιοι θεσμοί και νόμοι που στήριξε η Αγγλόσφαιρα βοήθησαν εν γένει να διατηρηθεί η ειρήνη. Η ανάκαμψη πρέπει να έρθει γρήγορα. Η ιστορία δεν περιμένει δυσλειτουργικές χώρες να λύσουν τα προβλήματά τους. Μια ιδέα που έχει έρθει η ώρα της, σύντομα γίνεται μια ιδέα που η ώρα της πέρασε.

Capital.gr

Facebooktwitterredditpinterestlinkedinmail
Geopolitics & Daily News Copyrights Reserved 2024