Πώς θα μπορούσε η Φινλανδία να ηγηθεί των μεταρρυθμίσεων στην Ευρώπη
Της Hanna Ojanen
European Council On Foreign Relations
Η Φινλανδία θα βρεθεί για μία ακόμη φορά στην καυτή θέση, καθώς αναλαμβάνει τον Ιούλιο την προεδρία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για τρίτη φορά. Η κυβέρνηση στο Ελσίνκι ωστόσο είναι σχετικά επιφυλακτική για το τι προετοιμάζει. Οι μεγάλες προσπάθειες να διαφημίσει τους έξι μεγάλους μήνες, δεν φαίνονται πουθενά. Αυτό οφείλεται εν μέρει στο καθεστώς της Φινλανδίας ως “παλαιό” κράτος-μέλος. Μια αίσθηση ρουτίνας έχει εγκατασταθεί και η χώρα δεν αισθάνεται καμία ανάγκη να κάνει “αίσθηση”, όπως θα μπορούσαν οι νεοεισερχόμενοι.
Ένας λόγος για αυτό είναι οι κοινοβουλευτικές εκλογές αυτό τον μήνα, τα αποτελέσματα των οποίων θα μπορούσαν κάλλιστα να οδηγήσουν σε μακράς διάρκειας διαπραγματεύσεις για τον σχηματισμό κυβέρνησης. Και αυτές οι διαπραγματεύσεις μπορεί στην πραγματικότητα να λάβουν χώρα μετά από τις ευρωεκλογές στο τέλος Μαΐου, επηρεάζοντας άμεσα την ίδια την προεδρία. Το κυρίαρχο αίσθημα είναι: δεν πρέπει να υπάρξει κανένα πολιτικό χάος τύπου Brexit που να διαδοθεί στα θέματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ορισμένα από αυτά είναι “νεογέννητα”. Παρά την πολιτική της σταθερότητα, αυτό που τώρα είναι διαφορετικό από την τελευταία φορά που η Φινλανδία ανέλαβε τα ηνία, είναι η εσωτερική συναίνεση για την Ευρώπη. Τώρα, διαφορετικές φωνές, συμπεριλαμβανομένων και εθνικιστών, είναι αυτές που ακούγονται: λαϊκιστικοί τόνοι οδηγούν πολιτικά κόμματα να υπογραμμίσουν το εθνικό συμφέρον και ποιο είναι αυτό για την Φινλανδία, αντί να μιλήσουν για το μέλλον της Ευρώπης. Για αυτόν τον λόγο είναι απίθανο να ακούσουμε πολλά για βαθύτερη ενοποίηση -και ασφαλώς όχι για μεγαλύτερες δαπάνες.
Για να εξασφαλιστεί η ομαλή μετάβαση, μια κοινοβουλευτική ομάδα εργασίας τον προηγούμενο χρόνο, έθεσε τρεις προτεραιότητες για την προεδρία. Αυτές ήταν: “Πολίτες στο κέντρο”, “Αναλαμβάνοντας πολιτική για το κλίμα”, και “μια ισχυρότερη Ευρώπη, ένας πιο ασφαλής κόσμος” -πράγματα τα οποία θα μπορούσε να εγκρίνει οποιοσδήποτε κυβερνητικός συνασπισμός. Πραγματικά, αυτό στο οποίο η προεδρία καταλήξει τελικά, θα μπορούσε κάλλιστα να είναι μια ομάδα προτεραιοτήτων που ακούγονται θετικές, στις οποίες συμφωνούν οι περισσότεροι και οι οποίες δεν έχουν αυστηρά χρονοδιαγράμματα τα οποία πρέπει να τηρήσουν. Εάν η φιλανδική, είναι μια τεχνοκρατική προεδρία αντί μία που να επιδιώκει να μεταφέρει ένα “όραμα”, αυτό ίσως να μην είναι κακό, τουλάχιστον για τη Φινλανδία. Οι ιδέες και τα καινοτόμα προγράμματα δεν είναι πάντα το φόρτε της. Οι φιλανδικές κυβερνήσεις ανταποκρίνονται καλά σε εργασίες που τις αναθέτουν.
Ωστόσο, η Φινλανδία μπορεί και πάλι να τους εκπλήξει όλους. Πίσω από τις μάλλον μετριοπαθείς προτεραιότητές της μέχρι σήμερα, δύο μεγάλες ιδέες φαίνεται πως μπορεί να σημαίνουν ότι η προεδρία θα έχει μεγάλη επίδραση. Η μία είναι μια τύπου-ρετρό προσέγγιση -μια προσπάθεια για περισσότερη διαφάνεια στο πώς λειτουργεί η ΕΕ. Που ακούγεται μάλλον σαν από το 1990, όταν η Φινλανδία και η Σουηδία εντάχθηκαν στην ΕΕ. Η άλλη ιδέα είναι η ΕΕ να ασκήσει την δημοσιονομική της εξουσία για να φέρει τα κράτη-μέλη να ευθυγραμμιστούν σε θέματα που παραβιάζουν θεμελιώδεις αξίες.
Αναφορικά με το πρώτο, το γραφείο του πρωθυπουργού έχει ήδη δηλώσει ότι η Φινλανδία σκοπεύει να: αυξήσει τη διαφάνεια στις δραστηριότητες του Συμβουλίου της ΕΕ, να ενισχύσει την εφαρμογή των καλύτερων αρχών ρύθμισης, και να προάγει τη χρήση νέων τεχνολογιών.
Πιο συγκεκριμένα, η Φινλανδία στοχεύει να αυξήσει τη δημοσιοποίηση των νομοθετικών κειμένων του Συμβουλίου. Στις συναντήσεις του Συμβουλίου στη διάρκεια της φιλανδικής προεδρίας, “οι συζητήσεις μεταξύ των υπουργών θα είναι δημόσιες, στο μέτρο του δυνατού”, αναφέρει το γραφείο του πρωθυπουργού. Επιπλέον, οι πληροφορίες για τις συναντήσεις των επικεφαλής της μόνιμης αντιπροσωπείας της Φινλανδίας στην ΕΕ θα είναι δημόσιες. Και στο πνεύμα της Πρωτοβουλίας για Ευρωπαϊκή Διαφάνεια, οι επικεφαλής της μόνιμης εκπροσώπησης θα συναντηθούν μόνο με εκπροσώπους των οργανισμών που συμπεριλαμβάνονται στο μητρώο διαφάνειας. Πριν από την έναρξη της προεδρίας, η Φινλανδία θα εξετάσει το εάν παρόμοιες πρακτικές θα μπορούσαν να εφαρμοστούν για υπουργούς όταν υπηρετούν υπό την ιδιότητα των προέδρων στο Συμβούλιο.
Η δεύτερη ιδέα αφορά την ενίσχυση της εξουσίας της ΕΕ έναντι των μελών της., Αυτό θα έρθει με την χρήση των οικονομικών εργαλείων για να έρθουν τα κράτη-μέλη σε συμφωνία για συγκεκριμένα θέματα. Σε μια ομιλία του στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 31 Ιανουαρίου, ο Φιλανδός πρωθυπουργός επισήμανε ότι η Φινλανδία χαιρετίζει θερμά την πρόταση της Κομισιόν για το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο για την επιβολή του κράτους δικαίου, και επιδίωξε να δημιουργήσει έναν μηχανισμό για τον σκοπό αυτό. Αυτή είναι μία πρόταση για έναν κανονισμό από το 2018 σχετικά με “την προστασία του προϋπολογισμού της Ένωσης σε περίπτωση γενικευμένων ατελειών σε ό,τι αφορά το κράτος δικαίου στα κράτη-μέλη”. Αυτές οι ατέλειες μπορεί να περιλαμβάνουν: να τεθεί σε κίνδυνο η ανεξαρτησία της δικαστικής εξουσίας, να μην κατορθώνει να αποτρέπει, και να διορθώνει αυθαίρετες αποφάσεις από τις κρατικές αρχές, και να περιορίζει τη διαθεσιμότητα και την αποτελεσματικότητα των ένδικων μέσων. Η Κομισιόν θα μπορούσε, εάν έβρισκε τέτοιες γενικευμένες ατέλειες, να καταφύγει στην αναστολή ή στη μείωση των πληρωμών από τον προϋπολογισμό της ΕΕ στα κράτη-μέλη. Θα μπορούσε επίσης να απαγορεύσει στα κράτη-μέλη να αναλάβουν νέες νομικές δεσμεύσεις.
Όλα αυτά θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε σημαντικές αλλαγές σχετικά με το πώς λειτουργεί η ΕΕ και πώς σχετίζονται τα συστατικά μέρη μεταξύ τους. Θα υπογράμμιζαν την εσωτερική συνοχή της ένωσης και τη σημασία του σεβασμού των πιο σημαντικών αρχών και αξιών. Και σε ό,τι αφορά την ίδια τη Φινλανδία, παρά την αρχική σιωπή, αυτό που ξεκίνησε ως ένα ήσυχο “χτίσιμο” σε ένα παλιό οικείο τελετουργικό, μπορεί ακόμη να μετατραπεί σε κάτι που την καθιστά ηγέτη στην μετά το Brexit εποχή για την Ευρώπη. Ζητήματα ενσωμάτωσης και δαπανών ίσως βρεθούν λιγότερο εκτός πεδίου αναφοράς από ό,τι θα σκεφτόταν αρχικά ακόμη και οι Φιλανδοί, και στην πραγματικότητα, στην καρδιά των μεταρρυθμίσεων που προωθούν.
